Ticari işletme nedir ve unsurları?
Ticari işletme, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 11. maddesi: “Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir.” ile tanımlanmıştır.
Ticari işletmenin maddi ve manevi unsurları nelerdir?
Ticari işletmelerin mal varlıkları; TTK 11/3’e göre maddi ve manevi unsurlar olarak ikiye ayrılır: Bina, makineler, demirbaşlar, hammaddeler gibi maddi unsurlar. İşletme adı, ticaret ünvanı, fikri mülkiyet hakları (marka patent), kiracılık hakkı, endüstriyel tasarımlar ve müşteri çevresi gibi, manevi unsurlar.
Ticari İşletmenin Unsurları:
Türk Ticaret Kanununda yapılan tanıma göre ticari işletmenin dört unsuru bulunmaktadır.
1) Gelir Sağlamayı Hedef Tutma:
Bir iktisadi işletmeyi kurup işleten kişi ya da kişiler bu organizasyondan bir gelir sağlamak amacı gütmüyorsa ticari işletmeden bahsedilemez.
Zira “ticari” olmak, gelir elde etmeyi hedeflemeyi gerektirir.
Ticari işletmeden bahsedebilmek için gelir sağlama amacının fiilen gerçekleşip gerçekleşmediği önemli değildir.
Bir işletmenin ticari işletme olarak nitelendirilmesi için elde edilen gelirin ne şekilde sarf edildiğinin önemi yoktur. Sağlanan gelir hayır amaçlı kullanılsa dahi işletme ticari işletmedir.
Ticari işletme tanımında işletenin kim olduğu önem arz etmez. İşletmeyi işleten devlet, belediye gibi bir kamu tüzel kişisi olabileceği gibi doktor, mühendis gibi serbest meslek erbabı da olabilir.
Gelir sağlama, sadece malvarlığında doğrudan doğruya bir artışı değil; muhtemel bir eksilmeyi önlemeye yönelik faaliyetleri de içine alır.
2) Devamlılık:
Süreklilik taşımayan organizasyonlar ve bir ya da birkaç defalık, geçici ticari faaliyetler ticari işletmeye vücut vermez. Örneğin bir defaya mahsus olarak konser organizasyonu için bir işletme kurulması, bu işletmeden gelir elde edilse dahi işletmeyi ticari işletme kılmaz.
3) Bağımsızlık:
Ticari işletmelerde faaliyetler bağımsız bir biçimde yürütülür ve işletmeyle ilgili temel kararlar, bir başka işletme tarafından belirlenmez. Şubede merkezin belirlediği politikalar uygulandığından şube bir ticari işletme değildir.
Öte yandan, acente tarafından yürütülen faaliyet bağımsız şekilde icra edildiğinden acentelik faaliyeti için açılan işletmeler ticari işletmedir.
4) Esnaf Faaliyeti Sınırlarını Aşma:
Diğer üç unsur her işletmenin ortak özelliği iken bir işletmeyi “ticari işletme” yapan unsur, esnaf faaliyeti sınırlarını aşması, diğer bir deyişle belirli bir büyüklüğe ulaşmış olmasıdır. TTK madde 11/2’ye göre; Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır, Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir
Esnafı tanımlayan TTK m. 15 hükmü uyarınca, ister gezici olsun ister bir dükkânda veya bir sokağın belirli yerlerinde sabit bulunsun, ekonomik faaliyeti sermayesinden çok bedenî çalışmasına dayanan ve geliri Cumhurbaşkanı Kararıyla çıkarılacak kararnamede gösterilen sınırı aşmayan sanat veya ticaretle uğraşan kişi esnaftır.
TTK’da yer alan esnaf tanımı muğlak olduğundan, ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınırın Cumhurbaşkanınca çıkarılacak kararnamede gösterilmesi öngörülmüştür. Bundan sonraki süreçte konuya ilişkin düzenleme Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yapılacak olsa da şu an hala 2007 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesi yürürlüktedir.
Kararname uyarınca tacir-esnaf ayrımında kişinin tabi olduğu vergi rejimi esas alınmaktadır. Buna göre vergi mevzuatı açısından vergiden muaf olanlar ile basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabına göre defter tutanlardan yıllık kazancı Vergi Usul Kanunu’nun 177. Maddesindeki sınırı aşmayanlar esnaf sayılır.
İşletme hesabına göre VUK. 177. maddedeki sınırı aşanlar ile bilanço usulüne göre defter tutanlar tacir sayılacaktır.
Esnaflar hakkında kural olarak Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulama alanı bulmaz.
Ayrıca belirtmek gerekir ki, avukatlar, doktorlar ya da mali müşavirlerin tacir sıfatı bulunmayıp, bu mesleklere dair büro, ofis ve muayenehaneler ticari işletme sayılmazlar.
Ticari işletmenin malvarlığı unsurları nedir?
Buna göre ticari işletmenin mal varlığına dahil olan unsurlar esas itibariyle şunlardır: Duran mal varlığı; ticari işletmeye sürekli olarak özgülenen taşınırlar, taşınmazlar, bunların bütünleyici parçaları (mütemmim cüzleri) ve eklentilerinden (teferruatlar) oluşur.
Ticari işletmede bağımsızlık nedir?
Bağımsızlık, işletmenin hem iç hem de dış ilişkide, başka bir işletmenin irade ve işlemine bağlı olmaksızın işlemler yapabilmesidir. Bağımsız nitelikte olmayan işletmeler ticari işletme sayılmazlar.
Ticari Unvanlar malvarlığı mıdır?
Ticari işletme özel bir malvarlığı oluşturmaz. Bu nedenle tacirin sorumluluğunu işletmenin malvarlığı ile sınırlandırma imkanı yoktur.
Ticari işletme nedir ve unsurları?
