Evliliğin İptali | Boşanma Avukatı
Evliliğin iptali (evlenmenin butlanı) davası, boşanma gibi evlilik birliğini sona erdiren sebeplerden biridir. Boşanma sebepleri genelde evlilik birliği içinde ortaya çıkar. Fakat butlan davasının sebebi evlenmeden öncesine dayanır. Evliliğin iptali, geçersiz olarak kurulmuş olan bir evlilik akdinin mahkeme kararıyla sona erdirilmesidir.
Evliliğin iptali iki halde gerçekleşir; mutlak butlan ve nisbi butlan. Bu ikisi, dava açma süreleri yönüyle birbirinden ayrılır. Mutlak butlan sebepleri kamu düzeniyle ilgili olduğundan, bu sebebe dayalı dava her zaman için açılabilir. Nisbi butlan davasında ise belli zamanaşımı süreleri söz konusudur.
Evliliğin Geçersizliği Nedeniyle İptali Davasının Şartları:
Evlilik, resmi memur önünde yapılmasına rağmen, geçersizlik nedenleri varsa evliliğin iptali için dava açılabilir. Evliliğin geçersizliği nedeniyle iptali, mutlak butlan ve nisbi butlan olmak üzere iki temel nedene dayanılarak ileri sürülebilir.
Evliliğin nisbi veya mutlak butlanla iptali nedenleri şunlardır:
Evliliğin Mutlak Butlanla Geçersiz Olma Nedenleri
Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,
Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın (akrabalık) bulunması.
Evliliğin Nispi Butlanla Geçersiz Olma Nedenleri
Ayırt etme gücünden geçici yoksunluk
Yanılma (Hata),
Aldatma (Hile),
Korkutma (İkrah),
Evliliğin İptali Davası Açma Süresi
Nisbi butlanla evliliğin iptali istemi hak düşürücü süreye tabi olup Medeni Kanunu’nun 152. Maddesinde süre belirtilmiştir; İptal davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ve her hâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşer.
Nisbi Butlan ile Batıl Olan Evlilikler
Evlilik sırasında eşlerden birinin geçici olarak ayırt etme gücünden yoksun olması Türk Medeni Kanunu’nun 148. Maddesinde belirtilmiştir;
“Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.”
Yanılma durumu olan nisbi butlanla batıl olan evlilik durumu Türk Medeni Kanunu’nun 149. Maddesinde belirtilmiştir;
“Aşağıdaki durumlarda eşlerden biri evlenmenin iptalini dava edebilir
Evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği hâlde yanılarak bu evlenmeye razı olmuşsa,
Eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenmişse.”
Aldatma durumu olan nisbi butlanla batıl olan evlilik hali Türk Medeni Kanunu’nun 150. Maddesinde belirtilmiştir;
“Aşağıdaki durumlarda eşlerden biri evlenmenin iptalini dava edebilir
Eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olmuşsa,
Davacının veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenmişse.”
Korkutma durumu olan nisbi butlanla batıl olan evlilik hali Türk Medeni Kanunu’nun 151. Maddesinde belirtilmiştir;
“Kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmiş eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.”
Evliliğin İptali | Boşanma Avukatı
Evliliğin İptali Davası Açma Süresi
Nisbi butlanla evliliğin iptali istemi hak düşürücü süreye tabi olup Medeni Kanunu’nun 152. Maddesinde süre belirtilmiştir;
“İptal davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ve her hâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşer.”
Evliliğinin İptali Davasını Kimler Açabilir?
Mutlak butlan sebebi ile evliliğin iptalinin istemi Cumhuriyet savcısı tarafından kendiliğinden açılabilmekte olup aynı zamanda herkes tarafından da açılabilir.
Buna ilişkin Türk Medeni Kanunu’nun 146. Maddesinde de belirtilmiştir;
“Mutlak butlan davası, Cumhuriyet savcısı tarafından re’sen açılır. Bu dava, ilgisi olan herkes tarafından da açılabilir.”
Nisbi butlan ile evliliğin iptali davası ise yalnızca eş tarafından açma hakkı bulunmaktadır.
Evliliğin İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Evliliğin mutlak veya nisbi butlan davasında, boşanmaya ilişkin hükümler uygulanacaktır. Bu nedenle öncelikle görevli mahkeme, aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin kurulmadığı yerlerde görevli mahkeme ise asliye hukuk mahkemeleridir. Asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakabilecektir.
Yer yönünden yetkili mahkeme ise, tarafların son altı aydır birlikte oturdukları yer ya da eşlerden birinin yerleşim yeridir. Bu nedenle tarafların yerleşim yeri ayrı olsa dahi davayı açacak olan kişi kendi yerleşim yerinde ya da davalının yerleşim yerinde de açabilecektir. Yer yönünden yetkili mahkemeye dair olan bu kural eş tarafından açılacak olan dava için geçerlidir.
Cumhuriyet savcısı, yasal temsilci ya da ilgililerin açacağı butlan davasında ise yetkili mahkemede genel kural davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
İptal ile boşanma arasındaki fark nedir?
Evlilik iptali ve boşanma arasındaki fark konusuna gelirsek, şunları söylemek mümkündür. Her iki kavram da, aile hukuku alanına giren kavramlar olsa da iki terim birbirinden farklıdır. Evliliğin iptali, hukuken geçersiz olan veya sonradan geçersiz hale gelen evliliğin mahkeme kararıyla iptal edilmesidir. Ancak boşanma, hukuken geçerli bir evliliğin kanundaki şartların gerçekleşmesiyle sona ermesidir. Veya tarafların ortak iradelerinin oluşması halinde evliliğin mahkeme kararı ile sonlandırılmasıdır.
İptal sebepleri nelerdir?
Medeni Kanun’da evlilik iptali sebepleri birincil ve ikincil olmak üzere iki ayrı kategoriye ayrılmıştır. Bunlardan mutlak geçersizlik sebepleri, diğeri ise nispi butlan (geçersizlik) sebepleridir. Mutlak butlan, evliliğin çok önemli ve kritik seviyede geçersiz olduğu manasına gelmektedir. Nispi butlan ise ikincil nitelikteki geçersizlik halini ifade etmektedir. Bu itibarla iptal sebepleri boşanma sebeplerinden farklıdır.
Evliliğin Mutlak Butlanla Sakat Olması
Evliliğin mutlak mutlanla sakat olması halinde cumhuriyet savcısı dava açabilir. Bunun yanında evlilikle bir şekilde ilgisi olan herkes de bu davayı açabilir. Dolayısıyla mutlak butlan sebebine dayanarak dava açmak için evliliğin bir tarafı olunması gerekmez. Bir anne veya baba kendi çocuğunun, ya da bir evlat kendi anne veya babasının evliliğinin mutlak butlanla sakat olması halinde iptal için dava açabilir. Bu tür mutlak butlan gerekçeli davalara cumhuriyet savcısı da kamuyu temsiline davaya katılmaktadır.
Medeni Kanun’da belirlenmiş olan mutlak butlan sebepleri şunlardır.
Evlenen taraflardan birisinin, evlilik sırasına zaten evli olması,
Evlenenlerden birinin, evlilik sırasında sürekli olarak temyiz kudretinden (ayırt etme gücünden) yoksun olması,
Eşlerden birisinin, evlenmeye engel bir akıl hastalığının bulunması,
Eşler arasında evliliğe engel teşkil edecek bir hısımlık (akrabalık) bulunması.
Evliliğin Nispi Butlanla Sakat Olması
Evliliğin iptali bakımından nispi butlan sebepleri, mutlak butlan kadar kamu düzeni nezdinde ciddiyet arz etmemektedir. Ancak nikahın iptali için yine de bir sebep teşkil eden hukuki sakatlık halleridir.
Medeni Kanunda gösterilen nispi butlan sebepleri şunlardır:
Küçük veya kısıtlının, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenmesi,
Eşlerden birinin, evlilik sırasında geçici olarak temyiz kudretinden (ayırt etme gücünden) yoksun olması,
Yanılma (evlenmeyi istemediği halde yanılarak evlenme),
Aldatma (evlendiği kişin onur ve namusu konusunda aldatılma veya tehlikeli bir hastalığın gizlenmesi),
Korkutma (kendisinin veya yakınlarının hayatına, sağlığına veya haysiyetine yönelik korkutma),
Kandırılma Sebebiyle Evlilik İptali
Kişinin onur ve namusu konusunda yanlış bilgi vererek başkasını evliliğe ikna etmesi de iptal sebebidir. Gerçekten bu husus Medeni Kanun’da açıkça düzenlenmiştir. Eşi veya doğacak çocuklar için tehlike arz eden önemli bir hastalığın gizlenmesi buna örnek gösterilebilir. Bir başka ifadeyle bir kişinin, karşısındaki kişiyi kendisiyle ilgili önemli konularda kandırarak evlenmesi durumunda da bu husus bir iptal gerekçesi olacaktır. Ayrıca tehlikeli ve ağır bir hastalığın gizlenmesi de aldatma hükmündedir.
Yanılma Nedeniyle Evlilik İptali
Evlilik iptali sebepleri arasında en muğlak olan sebepse evlenme veya evlendiği kişinin konusunda yanılgıya düşmektir. Yanılmanın türü ve boyutu yanında yanılma iddiasının doğruluğu da bir iptal davasında dikkate alınacaktır. Zira yanılgı sonucunda, istenmeyen kişiyle evlenme durumu söz konusu olmalıdır. Veya kişinin evlendiği kişinin çok önemli bir niteliğinde yanılgıya düşme hali söz konusu olmalıdır. Kişinin kendisini üniversite mezunu ve iş sahibi olarak tanıttığı halde esasen ilkokul mezunu çıkması buna örnektir. Aynı şekilde kişinin kendisini zengin tanıttığı halde işsiz ve parasız olması gibi önemli hususlarda yanılmalar bize göre iptal sebebi teşkil edebilecektir.
Korkutma Sonucu Gerçekleşen Evliliğin İptal Edilmesi
Kişinin kendisine veya yakınlarının hayatına veya şerefine yönelik bir tehlikeyle tehdit edilmesi iptal sebebidir. Aynı şekilde kişinin ciddi bir tehditle korkutulması suretiyle evlenmesi de bir evlilik iptali sebebidir. Örneğin bir kişinin ölüm tehdidi altında veya silah zoruyla evlenmesi buna örnektir. Aynı şekilde kişinin yakınlarına yönelik bir saldırı tehdidi ile zorla nikahta evet demesi de yine bu duruma örnek teşkil eder. Burada önemli olan korkutmanın dayanağı olarak ciddi bir tehlikenin mevcudiyetidir.
İptal ve Boşanma Davalarının Birlikte Açılması
İptal davası ile boşanma davası birlikte ve terditli olarak edilerek dava açılması hukuken mümkündür. Dolayısıyla öncelikle iptal talep edilerek talebinin mahkemece haklı görülmemesi halinde boşanmaya karar verilmesini istemek mümkündür. Tarafların evliliği iptal ettirmeyi isteyecek durumlarla karşılaşmaması açısından evlenme ve boşanma konusunda tavsiyeler yazımıza göz atması faydalı olacaktır.
Evliliğin iptali aile hukuku alanına giren bir konu olup boşanma avukatı tarafından takip edilmesi gereken özel bir dava türüdür.
Evliliğin İptali Davası Açan Eşin Dava Sonlanmadan Ölümü Halinde
Evliliğin geçersizliğini öne süren davacı, dava devam ederken ölmüş ise bu davayı devam ettirme hakkı mirasçılara geçmemektedir. Ancak davanın sonucunda davalı olan eşin evlenme esnasında korkutma, aldatma ya da yanılma hali ile iyi niyetli olmadığı tespit edilir ise davacının yasal mirasçısı olamayacaktır. Bu durum Türk Medeni Kanunu’nun 159. Maddesinin üçüncü fıkrasında açıkça belirtilmiştir. Kötü niyetli olduğunu ispatlamak amacıyla ölen kişinin mirasçıların davada kötü niyeti ispatlaması gerekmektedir. Bu durumun aksine, sağ kalan eş, yasal mirasçı sıfatında kalacaktır. Bu nedenle miras durumunda, gerekli işlemler yapılarak yasal mirasçısı olmadığı ve miras hakkı olmadığı belirtilmelidir.
Evliliğin İptali | Boşanma Avukatı
Evliliğin İptali Ne Kadar Sürer
Evliliğinin geçersiz olduğunu iddia eden davacı eş, evliliğin iptali talebi ile dava açmaktadır. Ancak açılan davanın tam olarak ne kadar süreceği ve zaman alacağı tam olarak bilinmemektedir. Süre açısından bir aralık belirtilebilir ve evliliğin iptali davası bir ya da bir buçuk yıl kadar sürebilmektedir. Mahkemenin dosya ve iş yoğunluğuna göre bu zaman aralığı değişiklik göstermektedir.
Davanın açılması sonrasında duruşma gününün verilmesi, duruşmalar arası zaman aralığının belirlenmesi, duruşmada hakimin olup olmayacağı, adli tatile denk gelme gibi birçok faktör dava süresini etkilemektedir. Ancak evliliğin iptali davasının yalnızca bir duruşma ile sona ermeyeceğinin de bilinmesi gerekmektedir. Davanın daha kısa sürede sonuçlanması, dosya ve duruşma takibi açısından bir avukattan yardım alınması gerekmektedir.
Evliliğin İptali ve Boşanma Davası Arasındaki Fark
Evliliğin iptalini talep eden dava ile boşanma davası hukuken farklı iki davadır. Boşanma hukuken geçerli bir evliliğin sona erdirilmesi için açılan bir dava iken evliliğin iptali davası, geçersiz ya da sonradan geçersiz olan bir evliliğin mahkeme kararı ile iptal edilmesidir. Ayrıca boşanma tarafların ortak iradeleri olduğu takdirde verilen bir karar olup evliliğin iptalinde böyle bir durum geçerli değildir. Ancak iki ayrı dava olsa da sonuç olarak iki dava, evliliğin son bulduran dava türüdür. Bunun yanında her iki dava türünde evliliğin sonlandırılması hakim kararı ile mümkündür.
Evliliğin İptalini Gerektirmeyen Eksiklikler
Evlenmenin iptalini gerektirmeyen ancak evlilikte var olan şartlara dair eksiklikler
Kadının iddet süresinden önce evlenmesi: Eşlerin boşanması halinde, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren üç yüz günlük bir bekleme süresi bulunmaktadır. Bu bekleme süresine iddet müddeti de denmektedir. Kadın için olan bu bekleme süresi, evliliği geçersiz kılmayacaktır.
Evlilik merasimine dair şekil kurallarına uymama: Evlendirmeye yetkili olan memurun önünde yapılan ancak diğer şekil kurallarına uyulmaması durumunda evliliğin iptali davası açmak için bir neden olmamaktadır. Örneğin, tanıkların huzurunda olmadan yapılan ancak memur önünde yapılan evlilikte evliliğin butlanı söz konusu olmayacaktır.
Bazı bulaşıcı hastalıkların bulunması: Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 123 ve 124. Maddesinde bulunan hastalıklar olan frengi, bel soğukluğu, ve yumuşak şankr ve cüzzama, marazi akliye müptela olanların evlenmesi halinde de evliliğin iptali hükümleri uygulanmayacaktır.
Aldatma, Yanıltma ve Korkutma Sonucu Evliliğin İptali
Bunun yanında taraflardan birisinin yaşam tarzı, geçmiş yaşantısı ya da kandırılmış ise de aldatma nedeniyle evliliğin iptalini isteyebilecektir. Kasti olarak evlilik öncesi saklanılan durum ile aldatılarak evlenmesi ile iptal davası açmak için neden doğmuş olacaktır. Öncelikle yalnızca eş değil, eşin akrabaları tarafından da aldatılabilmektedir ancak bu durumdan eşin haberi olduğunda aldatma ile evliliğin iptali istenebilecektir. Eşten, hastalığının gizlenmesi aldatmadır. Ancak, bu hastalık eşin kendisini ya da doğacak olan çocuğunu tehlike altına sokması gerekmektedir.
Evliliğin İptali | Boşanma Avukatı
