İsteğe Bağlı Sigortalılık Nedir
Kişinin kendi isteği doğrultusunda uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmasını sağlayan bir sigorta uygulamasıdır. İsteğe bağlı sigortalılık, kişinin prim ödemesi suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmasını sağlayan bir sistemdir. Bu sistemden yararlanan kişiler zorunlu sosyal sigorta ve sosyal sigortanın sağladığı sigorta yardımlarından yararlanma hakkına sahip olurlar. Aynı zamanda sigortalının ölmesi halinde hak sahipleri de yararlanmaya devam edebilir.
İsteğe Bağlı Sigortalılıktan Yararlanmak İçin Aranan Şartlar
Türkiye’de ikamet eden veya Türkiye’de ikamet ederken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış ülke vatandaşlarından aranan şartlar şöyledir:
- 5510 sayılı kanuna göre zorunlu sigortalı kapsamına girmemek,
- 4/a kapsamında çalışılıyorsa; 1 ayda 30 günden az çalışılması yahut tam gün çalışılmaması gerekir.
- Kendi sigortalılığından dolayı Türkiye’de sosyal güvenlik kanununa malullük ve yaşlılık aylığı almayanlar
- 18 yaşını tamamlanmış olması,
bu şartları taşıyan kişiler isteğe bağlı sigorta talep dilekçesi ile kuruma başvuruda bulunabilir.
İsteğe bağlı sigortalı olmak için Türk vatandaşı olunmasına gerek yoktur. Ancak Türkiye’de ikamet etme şartı vardır. Ölüm sigortasından aylık alanlar isteğe bağlı sigorta olabilir. Yine kişinin kendi sigortalılığından dolayı gelir bağlanmış olanlarda isteğe bağlı sigortalı olabilir. Ancak dikkat edilirse aylık değil gelir bağlanmış olanlardan bahsedilmektedir.
İsteğe Bağlı Sigortalılık İçin Nereye Başvurulur?
Başvuracak kişinin İkametgahının bulunduğu yerdeki sosyal güvenlik müdürlüklerine başvuruda bulunabilirler. İlk defa isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler “İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesi” ile başvuru yapılır.
Kişi daha önce de isteğe bağlı sigortalılığa başvuruda bulunmuşsa sadece talep dilekçesi ile başvuruda bulunmak yeterlidir.
İsteğe bağlı sigortalılıkla birlikte aynı zamanda ilgili kanuna göre zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek bir işte çalışması bulunduğu zaman ve bu durumun tespiti ile çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren isteğe bağlı sigortalılık başlar. . Bu halde zorunlu sigortalı iken isteğe bağlı sigorta primi ödenmişse; ilgili kişinin talebi ile iade olabileceği gibi doğacak borçlarına da mahsup edilebilir.
İsteğe Bağlı Sigorta Ne Zaman Başlar?
İsteğe bağlı sigortalı olmak için kuruma başvuru yapılmasıyla birlikte başvurunun kurum kayıtlarına geçmesiyle birlikte başlar.
İsteğe Bağlı Sigortanın Sona Ermesi
- isteğe bağlı sigortalı olan kişi talepte bulunabilir. Bu halde prim ödenmiş olan son günü takip eden günden itibaren sona erer.
- Aylık talebinde bulunan kişilerin, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden itibaren sona erer.
- Sigortalının ölmesi halinde ölüm tarihinden itibaren sona erer.
Yurt Dışında Çalışan Türk İşçiler Bakımından İsteğe Bağlı Sigortalılık
. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 5/g maddesi uyarınca “Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.
Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 50 nci maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır. Bu kapsamda, isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.
Bu bent kapsamında yurt dışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır”. Madde çok açık olup, kamu düzeninden olan ve vazgeçilmez hak olan sosyal güvenlik hakkının, yabancılık unsuru taşıyan iş ilişkilerinde de Türk uyruklu sigortalı açısından korunduğudur. Bu hüküm gereğince Türkiye ile sosyal güvenlik anlaşması olmayan ülkelerde çalışmaya götürülen işçilerin sigortalı sayılacağı tespiti yapılmıştır. Türkiye ile sigortalının çalıştığı ülke arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan sigortalının sosyal güvenlik hakkı, hükümde açıklandığı gibi önemli iki unsura bağlanmıştır. Bunlardan birincisi Türk mevzuatına göre kurulmuş işverenin yurt dışında iş üstlenmesi, ikincisi ise bu işverenin sigortalıyı(işçiyi) yurt dışındaki işyerine çalıştırmak üzere götürmesidir. (10. Hukuk Dairesi 2021/9320 E. , 2021/15407 K.)
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
