Sebepsiz Zenginleşme Davası
Haklı bir neden olmaksızın bir kimsenin mal varlığından veya emeğinden yararlanılarak, kendi mal varlığında artış getirilmesine sebepsiz zenginleşme denir. Bu durumda malvarlığında azalma meydana gelen kişi sebepsiz zenginleşme davası açabilir.
TBK MADDE 77- Haklı bir sebep olmaksızın, bir başkasının malvarlığından veya emeğinden zenginleşen, bu zenginleşmeyi geri vermekle yükümlüdür.
Bu yükümlülük, özellikle zenginleşmenin geçerli olmayan veya gerçekleşmemiş ya da sona ermiş bir sebebe dayanması durumunda doğmuş olur.
Sebepsiz Zenginleşme Davasının Şartları
- Haksız olarak bir tarafın mal varlığında artış meydana gelmesi gerekir.
- Diğer tarafın mal varlığında ise azalma meydana gelmesi gerekir. Veya mal varlığında çoğalması gerekirken, haksız olarak bu çoğalma önlenmiş olabilir.
- Bir tarafın mal varlığındaki artış ile diğer tarafın mal varlığındaki azalmaya neden olmalıdır. Yani artma ve azalma arasında bağlantı olması gerekir.
Sebepsiz Zenginleşme Davası Hangi Hallerde Açılamaz
- Borçlu olunmadığı halde zamanaşımına uğramış bir borç ödenmişse; sebepsiz zenginleşme ile iadesi istenemez.
- Ahlaki bir ödevin yerine getirilmesinden kaynaklanan ödemelerin sebepsiz zenginleşme ile iadesi istenemez.
- Hukuka veya ahlaka aykırı bir amaç için ödemede bulunmuşsa sebepsiz zenginleşme ile iadesi istenemez.
Borçlunun Borcu Olmadığı Halde Ödeme Yapması
MADDE 78- Borçlanmadığı edimi kendi isteğiyle yerine getiren kimse, bunu ancak,
kendisini borçlu sanarak yerine getirdiğini ispat ederse geri isteyebilir.
Zamanaşımına uğramış bir borcun ifasından veya ahlaki bir ödevin yerine getirilmiş
olmasından kaynaklanan zenginleşmeler geri istenemez.
Borç olmadığı hâlde ödenmiş olan edimin geri istenmesine ilişkin diğer kanun hükümleri
saklıdır.
Borçlu gerçekte borçlusu olmadığı bir borcu ödemişse sebepsiz zenginleşme davası açabilir. Ancak davada borçlu olmadığını ve borçlu olduğu sanarak ödeme yaptığını ispat etmesi gerekir. Ancak borç zamanaşımına uğramış olduğu halde ödeme yapılmışsa bu durumda sebepsiz zenginleşme ile iadesi istenemez.
Sebepsiz Zenginleşme Kapsamında Geri Verme Yükümlülüğü
TBK MADDE 79- Sebepsiz zenginleşen, zenginleşmenin geri istenmesi sırasında elinden
çıkmış olduğunu ispat ettiği kısmın dışında kalanı geri vermekle yükümlüdür.
Zenginleşen, zenginleşmeyi iyiniyetli olmaksızın elden çıkarmışsa veya elden çıkarırken
ileride geri vermek zorunda kalabileceğini hesaba katması gerekiyorsa, zenginleşmenin tamamını
geri vermekle yükümlüdür.
Sebepsiz zenginleşme davasında davacının haklı çıkması halinde diğer tarafın iyiniyetli olup olmadığına bakılır. Kişinin iyiniyetli olması demek; haksız olarak bir kimsenin mal varlığında azalma meydana getirdiğini bilmiyor veya bilebilecek durumda olmaması demektir. İyiniyetli olarak zenginleşen kişi alacağı elinden çıkarmış olabilir. Bu durumda elinden çıkmış olan kısmı ispat ederek kalanını verebilir. Aynı zamanda iyiniyetli olan kişi, zenginleşme konusuna dair yapmış olduğu zorunlu ve yararlı olan masraflarını talep edebilir.
Sebepsiz zenginleşen kişi iyiniyetli değilse ve davada haksız çıkarsa borcun tamamını iade etmekle yükümlüdür. İyiniyetli olmayan kişide zenginleşme konusu üzerinde zorunlu ve yararlı masraflar yapmış olabilir. bu masraflardan sadece geri verme zamanında mevcut olan değer artışını isteyebilir.
Sebepsiz Zenginleşme Davasında Zamanaşımı
MADDE 82- Sebepsiz zenginleşmeden doğan istem hakkı, hak sahibinin geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.
Zenginleşme, zenginleşenin bir alacak hakkı kazanması suretiyle gerçekleşmişse diğer taraf, istem hakkı zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcunu ifadan kaçınabilir.
Mal varlığında azalma meydana gelen kişi, geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl ve herhalde, hakkın doğduğu andan itibaren 10 yılın içerisinde davayı açması gerekir.
Sebepsiz Zenginleşme Davası
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
