Katılma Alacağı Nedir?

Katılma Alacağı Nedir?

Mal rejiminin sona ermesiyle birlikte tasfiye işlemlerine başlanır. Tasfiye; mal rejiminin özelliklerine göre eşler arasında mal paylaşımı yapılmasıdır.

Tasfiye işlemlerinde sırasıyla şu aşamalar gerçekleşir:

• Her eş, diğer eşte bulunan mallarını geri alır.
• Paylı mülkiyete tabi mallar varsa ayrılır,
• Değer artış payı, eklenecek değerler ve denkleştirme yapıldıktan sonra artık değer bulunur.
• Eşlerin kişisel malları ve edinilmiş malları ayrılır.

Edinilmiş ve Kişisel Malların Belirlenmesi 

Edinilmiş mallara katılma rejimi; yasal mal rejimidir. Eşler hiçbir mal rejimi seçiminde bulunmamışlarsa “edinilmiş mallara katılma” rejimine tabi olurlar. Edinilmiş mallara katılma rejiminde 2 ayrım yapılır. Kişisel mallar ve edinilmiş mallar. Bunlar üzerinde her iki eşinde ortak hak sahipliği vardır. Boşanmanın gerçekleşmesi halinde her eş diğer eşte bulunan kişisel malını geri alır.

Eşlerin kişisel malları:

1. Eşlerden yalnızca birinin kullanımına yarayan eşyalar. (ör. Giysi, takı)
2. Evlilik öncesi eşlerden yalnızca birine ait olan mal, eşya
3. Sonrada miras veya karşılıksız kazandırma yoluyla elde edilmiş mal varlığı,
4. Manevi tazminat alacakları,
5. Kişisel mal yerine geçen değerler.

Eşlerin Edinilmiş Malları 

1. Çalışma karşılığı edimler (maaş, ikramiye vb.)
2. Sosyal güvenlik, sosyal yardım gibi kuruluşlar tarafından yardım amacı ile kurulan sandık veya benzerlerinin yaptığı ödemeler (emeklilik ikramiyesi vb.)
3. Çalışma gücü kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar
4. Kişisel malların gelirleri (evin kirası gibi)
5. Edinilmiş mal yerine geçen değerler (eşlerden birinin maaşıyla alınmış araç)

Evlilik birliği içerisinde hangi malın kime ait olduğu hususu ispat kuralı ile çözülür. Mal rejiminin sona ermesiyle birlikte bütün mallar edinilmiş sayılır. Eşlerden birisi malın kendisine ait olduğunu ileri sürüyorsa bunu ispatlamak zorundadır. Aksi taktirde edinilmiş mal sayılır.

Bir malın eşlerden hangisine ait olduğu konusunda ihtilaf varsa o mal üzerinde paylı mülkiyet söz konusu olur.

Paylı Mülkiyete Tabi Malın Durumu

Bir malın hangi eşe ait olduğunun belirlenemez veya o mal üzerinde ortaklık varsa paylı mülkiyet söz konusu olur.

TMK 226/2- Tasfiye sırasında, paylı mülkiyete konu bir mal varsa, eşlerden biri kanunda öngörülen diğer
olanaklardan yararlanabileceği gibi, daha üstün bir yararı olduğunu ispat etmek ve diğerinin payını
ödemek suretiyle o malın bölünmeden kendisine verilmesini isteyebilir. 

Düzenlenen hüküm nedeniyle paylı mülkiyete konu mal bölünmeden eşlerden birisinde kalabilir. Eşlerden birisi malın kendisinde kalmasında üstün yararı olduğunu ispat ederek, malı alabilir. Ancak diğer eşin payını ödemek zorundadır.

Artık Değer Nedir?

Artık değer, eklenmeden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır.

Değer Artış Payı Nedir?

Değer artış payı; bir eşin, diğer eşin mal varlığındaki bir mala uygun bir karşılık almadan katkıda bulunmasıdır. Örneğin eşlerden birisi 600.000 TL’lik bir araba alacaktır. Ancak 100.000 TL’lik kısmı eksik kalmıştır. Diğer eş, 100.000TL vererek diğer eşin araba almasına yardımcı olmuştur. Eş bu 100.000 TL’yi kendi malından verebileceği gibi edinilmiş malında da verebilir. Eşin arabaya katkı payı 1/6 oranındadır. Boşanma sırasında arabanın değeri ne kadar sa o kadarın 1/6 ‘sı değer artış payı olacaktır. Değer artış payı alınmasından yazılı bir anlaşma yaparak vazgeçmek mümkündür.

Eşin değer artış payına hak kazanabilmesi için:

• Değer artış payının belirlenmesi için eşin talepte bulunması gerekir,
• Eş, bir malın edinilmesi, korunması, iyileştirilmesi için katkıda bulunmuş olmalıdır.
• Katkıda bulunan eşin hiç veya uygun bir karşılık almaması gerekir. Veya katkının amacı bağışlama olmamalıdır.

Katılma Alacağı Nedir?

Eklenecek Değer Nedir?

Aşağıda sayılanlar, edinilmiş mallara değer olarak eklenir:

• Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,
• Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.
• Bu tür kazandırma veya devirlere ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme kararı, davanın kendisine ihbar edilmiş olması koşuluyla, kazandırma veya devirden yararlanan üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir.

Denkleştirme Nedir?

Bir eşin edinilmiş malından kişisel malına veya kişisel malından edinilmiş malına kazandırma yapması söz konusudur. Örneğin bir eşlerden birine miras yoluyla kalmış olan mallar kişisel maldır. Yani sadece o eşe aittir. Ancak evlilik birliği içerisinde miras kalan bir iş yerinin vergi borçlarını, maaşından ödemesi söz konusu ise ödenen miktar denkleştirmeye tabi olur. Çalışma karşılığı edinilmiş olan kazanımlar edinilmiş maldır. Bu nedenle denkleştirmeye tabidir. Dolayısıyla diğer eş, tasfiye sırasında denkleştirme talebinde bulunabilir. Aynı zamanda hakim denkleştirme yapılması gerektiğini görmüşse talep olmaksızın da kendiliğinden denkleştirme yapabilir.

Artık Değerin Hesaplanması 

Artık Değer=

(Eklenecek değer + Kişisel mallara giden edinilmiş malların karşılığı) – (Değer artış payı+ edinilmiş mallara giden kişisel malların karşılıkları + borçlar)

Artık değer bulunduktan sonra katılma alacağı paylaştırılır.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Tasfiye

Katılma Alacağı 

TMK Madde 236- Her eş veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi olurlar. 

Bu hüküm emredici değildir. Artık değere katılmada mal rejimi sözleşmesi ile başka bir esas da seçilebilir. Ancak yapılan anlaşma eşlerin ortak olmayan çocuklarının ve onların altsoylarının saklı payını zedeleyemez.

Evlilik birliği zina veya hayata kast nedeniyle gerçekleşmişse hakim kusurlu olan eşin artık değerindeki pay oranın azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.

Katılma alacağı belirlendikten sonra artık değer ödemesine geçilir. Katılma alacağının derhal ödenmesi halinde eş ciddi güçlük yaşayacaksa, ödemenin bir süre ertelenmesine karar verilebilir.

Katılma Alacağı Nedir?

Stajyer Av. Merve ÇATAR

Makale Yazarlığı İçin

Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.