Kamulaştırma Süreci Nasıl İşler
Devlet kamu yararı gerekçesiyle özel mülkiyete tabi olan bir taşınmaza sahibinin rızası dışında el atmasına kamulaştırma denir. Kamulaştırma ancak “kamu yararı” gerekçesiyle yapılabilir. Kamulaştırma işlemi sadece yetkili idare tarafından yapılabilir. Kamulaştırma işlemine konu olan taşınmazın bedeli “peşin” ödenmesi gerekir. Kamulaştırmanın hukuka uygun olması için mevzuata uygun yapılması gerekir.
Kamulaştırma Kararını Kim Verir?
Kamulaştırma Kanunu’nun 5. maddesine göre kamu idareleri ve kamu kurumları tarafından verilebilir. Başka hiçbir kurum tarafından kamulaştırma kararı verilemez.
- Kamulaştırma Kanunu’nun 3. maddenin ikinci fıkrasında sayılan amaçlarla yapılacak kamulaştırmalarda ilgili bakanlık,
- Köy yararına kamulaştırmalarda köy ihtiyar kurulu,
- Belediye yararına kamulaştırmalarda belediye encümeni,
- İl özel idaresi yararına kamulaştırmalarda il daimi encümeni,
- Devlet yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
- Yükseköğretim Kurulu yararına kamulaştırmalarda Yükseköğretim Kurulu,
- Üniversite, Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulları,
- Aynı ilçe sınırları içinde birden çok köy ve belediye yararına kamulaştırmalarda ilçe idare kurulu,
- Bir il sınırları içindeki birden çok ilçeye bağlı köyler ve belediyeler yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
- Ayrı illere bağlı birden çok kamu tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı,
Kamulaştırma Süreci Nasıl İşler
- Birden çok il sınırları içindeki Devlet yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı.
- Kamu kurumları yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulu veya idare meclisi, bunların olmaması halinde yetkili idare organları,
- Gerçek kişiler yararına kamulaştırmalarda bu kişilerin, özel hukuk tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda ise; yönetim kurulları veya idare meclislerinin, yoksa yetkili yönetim organlarının başvuruları üzerine gördükleri hizmet bakımından denetimine bağlı oldukları köy,
belediye, özel idare veya bakanlık.
Kamulaştırma Kanunu’na göre kamulaştırma kararını ancak bu kuruluşlar verebilir. Bu kuruluşlar tarafından alınan kamulaştırma kararlarının ise bir üst makam tarafından onaylanması gerekir. Kamulaştırma Kanunu’nun 6. maddesinde kamulaştırma kararlarının hangi makamlar tarafından onaylanması gerektiği düzenlenmiştir.
- Köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları; ilçelerde kaymakamın, il merkezlerinde valinin,
- İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararları; valinin,
- Üniversite yönetim kurulu kararları; rektörün,
- Yükseköğretim Kurulu kararları; Kurul başkanının,
- Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları; genel müdürün,
- Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları; Yüksek Kurum Başkanının,
- Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararları; denetimine bağlı oldukları bakanın,
- Gerçek kişiler veya özel hukuk tüzelkişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlar, valinin,
onayı ile tamamlanır.
Cumhurbaşkanı ve bakanlıklar tarafından verilen kamu yararlarının ayrıca onaylanmasına gerek yoktur. Onaylı imar planına göre yapılacak olan hizmetler için ayrıca karar ve onaya ihtiyaç yoktur. Yine bakanlıklar tarafından özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler içinde karara ve onaya ihtiyaç yoktur. Sadece kamulaştırma işleminin başladığına dair bir karar alınır.
Kamulaştırma Süreci
Kamulaştırmayı yapmaya yetkili olan idare öncelikle kamulaştırma veya kamulaştırma yoluyla üzerinde irtifak hakkı kurulacak olan taşınmaz malların yüzölçümünü ve cinsini gösterir ölçekli planını yapar.
Kamulaştırma konusu yapılan taşınmazın sahiplerini veya tapu kaydı yoksa fiilen elde bulunduran kişiler tespit edilir. Eğer tapuda kayıtlı gözüken kişiler ölmüşse mirasçıları tespit edilir.
İdare kamulaştırma kararını verdikten sonra şerh verilmesi için taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu müdürlüğüne bildirir. Kamulaştırma şerhi ancak kamulaştırma kararı ve onayı alındıktan sonra konulabilir. Kamulaştırma şerhi konulduktan sonra idare tarafından 6 ay içerisinde tespit ve tescil için dava açması gerekir. Mahkemeden alınan belgenin tapu müdürlüğüne ibraz edilmesi gerekir. Aksi takdirde tapu dairesi hiçbir işleme gerek olmaksızın şerhi kendiliğinden kaldırır.
İdare kamulaştırmalarda satın alma işlemini öncelikle uygular. Kamulaştırmayı yapacak idare, kendi bünyesi içerisinde kıymet takdir komisyonu ile kamulaştırılacak taşınmazların tahmini bedellerini tespit eder. Tespit edilen bedel üzerinden pazarlıkla satın alma ve trampa işlemleri gerçekleştirilir. Kıymet takdiri taşınmazın tahmini bedelini belirledikten sonra taşınmaz sahibi uzlaştırma komisyonu tarafından davet edilir. Uzlaşmanın amacı dava sürecine gitmeden kamulaştırma sürecini tamamlamaktır. Uzlaşma yoluna gidilmeden doğrudan taşınmazın bedel tespiti ve tescili için dava açılamaz.
İdare Taşınmazı Kamulaştırma Amacı Dışında Kullanabilir Mi?
Kamulaştırılan taşınmaz özgülenme amacı dışında kullanılamaz. Kamulaştırma amacı dışında kullanılan taşınmazlar, eski tapu maliki tarafından geri alınabilir. Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesinden itibaren 5 yıl içerisinde dava yoluyla taşınmazın geri alınması sağlanabilir.
Kamulaştırma Kanunu madde 23- Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir.
Ancak şuna dikkat edilmelidir ki, yine kamuya hizmet edebilmek için özgülenen amaçtan başka bir yapı yapılabilir veya başka bir idareye devredilebilir. Bunlar taşınmazın özgülenme amacı dışında kullanılması demek değildir.
Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
