Seri Muhakeme Usulü
Kamu davasının açılması için yeterli şüphe olmasına rağmen kamu davası yerine başvurulan özel bir yargılama usulüdür. Seri muhakeme usulü alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Seri muhakeme usulünün uygulanabilmesi şüphelinin onayına bağlıdır. Seri muhakeme usulüne bütün suçlar açısından gidilemez. Yalnızca kanunda sayılan şartlar bakımından gidilebilir.
Seri muhakeme usulüne tabi olan suçlar için bu usul uygulanmadan doğrudan iddianame düzenlenmişse iddianamenin iadesi söz konusu olur.
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanabilmesi Aranan Şartlar
- Soruşturma aşamasının tamamlanmış olması gerekir.
- Kamu davası açılması için yeterli delil olması gerekir. Eğer kamu davası açılması için yeterli delil yoksa ve kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilecekse seri yargılama usulü uygulanmaz.
- Seri muhakeme usulünün uygulanabilmesi için şüpheli tarafından kabul edilmesi gerekir. Aynı zamanda kabul beyanının müdafi (avukat) huzurunda olması gerekir.
- Suçun birden fazla kişiyle işlenmesi halinde bütün şüphelilerin seri yargılama usulünü kabul etmesi gerekir.
- Önödeme ve uzlaştırma kapsamında olan suçlarda seri muhakeme usulü uygulanmaz.
- Seri muhakeme usulü ancak kanunda sayılan suçlar bakımından uygulanabilir.
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanabileceği Suçlar
- Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Gürültüye neden olma (madde 183),
- Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Mühür bozma (madde 203),
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268), suçları.
- Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci
maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.
- Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.
- Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.
- Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.
Seri Muhakeme Usulü Nasıl Uygulanır?
Cumhuriyet savcısı şartların oluşması halinde şüpheliyi seri muhakeme usulünün uygulanması için davet eder. Davet çağrı kağıdı, telefon gibi araçlarla yapılabilir. Şüpheliye ulaşılamaması, yurt dışında olması, adresinde olmaması veya davete gelmemesi halinde soruşturmaya genel hükümlere göre devam olunur.
Seri muhakeme usulü uygulanması Cumhuriyet savcısı tarafından şüpheliye teklif edilir. Sonuçları anlatılır. Seri muhakeme usulünün uygulanması şüphelinin onayına bağlıdır. Şüphelinin onayı müdafi huzurunda alınmak zorundadır. Şüpheli eğer isterse seri muhakeme usulünü kabul edip etmeyeceğini bildirmek için süre isteyebilir. Bu durumda 1 ayı geçmemek üzere kendisine uygun bir süre verilir. Eğer süresi içerisinde mazeret olmaksızın gelmemesi halinde genel soruşturma hükümlerine tabi olur. Yine seri muhakeme usulünün kabul edilmemesi halinde de normal soruşturma süreci yürütülür.
Şüpheli iddianame düzenlenene kadar seri muhakeme usulünün uygulanmasını talep edebilir. Aynı zamanda hüküm kurulana kadar seri muhakeme usulünün uygulanmasından vazgeçebilir.
Seri Muhakeme Usulünde Uygulanacak Yaptırımlar
- CMK 250/4- Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında
belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt
ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan ve koşulları bulunduğu takdirde zincirleme
suça ilişkin hükümler uygulandıktan sonra belirlenen cezadan yarı oranında indirim
uygulamak suretiyle yaptırımı belirler. - CMK 250/5- Belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesine göre seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya ertelenmesine karar verebilir.
Türk Ceza Kanunu’nun 50. maddesindeki seçenek yaptırımlar şunlardır:
Kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde
duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre;
a) Adlî para cezasına,
b) Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine,
c) En az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmeye,
d) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya,
e) Sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmaya,
f) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya,
Çevrilebilir.
- Şartların mevcut olması halinde hükmün açılanmasının geri bırakılması kurumu da uygulanabilir.
Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak görevli mahkemeden talep eder. Talep yazısında;
a) Şüphelinin kimliği ve müdafii,
b) Mağdur veya suçtan zarar görenlerin kimliği ile varsa vekili veya kanuni temsilcisi,
c) İsnat olunan suç ve ilgili kanun maddeleri,
d) İsnat olunan suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
e) Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,
f) İsnat olunan suçu oluşturan olayların özeti,
g) Üçüncü fıkrada belirtilen şartların gerçekleştiği,
h) Belirlenen yaptırım ile hükmün açıklanmasının geri bırakılması veya seçenek yaptırımlar veya hapis cezasının ertelenmesine ilişkin husular ve güvenlik tedbirleri yer alır.
Mahkeme, şüpheliyi dinledikten sonra şüphelinin özgür iradesiyle seri muhakeme usulünü kabul ettiği ve eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğunu görürse talep yazısında belirtilen yaptırımdan daha ağır olmamak üzere hüküm kurar.
Seri muhakeme usulüne tabi suçlara bakma görevi asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.
