DAVA ZAMANAŞIMI NEDİR VE NASIL HESAPLANIR
Dava ve ceza zamanaşımı Türk Ceza Kanunu 66 ve 68. maddede düzenlenmiştir. Zamanaşımı, yasada yazılı sürelerin geçmesiyle Devletin cezalandırma hakkını düşüren, kamu davası açılmamışsa açılmasına, açılmışsa takibine, mahkumiyet hükmü verilmişse cezanın infazına engel olan bir haldir.
Dava zamanaşımı
Madde 66- (1) Kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası;
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl,
b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmibeş yıl,
c) Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıl,
d) Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda onbeş yıl
e) Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl, geçmesiyle düşer.
(2) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle kamu davası düşer.
(3) Dava zamanaşımı süresinin belirlenmesinde dosyadaki mevcut deliller itibarıyla suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri de göz önünde bulundurulur.
(4) Yukarıdaki fıkralarda yer alan sürelerin belirlenmesinde suçun kanunda yer alan cezasının yukarı sınırı göz önünde bulundurulur; seçimlik cezaları gerektiren suçlarda zamanaşımı bakımından hapis cezası esas alınır.
(5) Aynı fiilden dolayı tekrar yargılamayı gerektiren hallerde, mahkemece bu husustaki talebin kabul edildiği tarihten itibaren fiile ilişkin zamanaşımı
süresi yeni baştan işlemeye başlar.
(6) Zamanaşımı, tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği günden, teşebbüs halinde kalan suçlarda son hareketin yapıldığı günden, kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği ve zincirleme suçlarda son suçun işlendiği günden, çocuklara karşı üstsoy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işlenen suçlarda çocuğun onsekiz yaşını bitirdiği günden itibaren işlemeye başlar.
(7) Bu Kanunun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı ağırlaştırılmış müebbet veya müebbet veya on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçların yurt dışında işlenmesi halinde dava zamanaşımı uygulanmaz.
Dava zamanaşımı süresinin durması veya kesilmesi
Madde 67- (1) Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının, izin veya karar alınması veya diğer bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna bağlı bulunduğu hallerde; izin veya kararın alınmasına veya meselenin çözümüne veya kanun gereğince hakkında kaçak olduğu hususunda karar verilmiş olan suç faili hakkında bu karar kaldırılıncaya kadar dava zamanaşımı durur.
(2) Bir suçla ilgili olarak;
a) Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi,
b) Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi,
c) Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi,
d) Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi, halinde, dava zamanaşımı kesilir.
(3) Dava zamanaşımı kesildiğinde, zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar. Dava zamanaşımını kesen birden fazla nedenin bulunması halinde, zamanaşımı süresi son kesme nedeninin gerçekleştiği tarihten itibaren yeniden işlemeye başlar.
(4) Kesilme halinde, zamanaşımı süresi ilgili suça ilişkin olarak Kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar.
Ceza zamanaşımı
Madde 68- (1) Bu maddede yazılı cezalar aşağıdaki sürelerin geçmesiyle infaz edilmez:
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında kırk yıl.
b) Müebbet hapis cezalarında otuz yıl.
c) Yirmi yıl ve daha fazla süreli hapis cezalarında yirmidört yıl.
d) Beş yıldan fazla hapis cezalarında yirmi yıl.
e) Beş yıla kadar hapis ve adlî para cezalarında on yıl.
(2) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle ceza infaz edilmez.
(3) Bu Kanunun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı yurt dışında işlenmiş suçlar dolayısıyla verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezalarında zamanaşımı uygulanmaz.
(4) Türleri başka başka cezaları içeren hükümler, en ağır ceza için konulan sürenin geçmesiyle infaz edilmez.
(5) Ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın herhangi bir suretle kesintiye uğradığı günden itibaren işlemeye başlar ve kalan ceza miktarı esas alınarak süre hesaplanır.
TCK’ye göre dava zamanaşımı süresi hesaplanmasında her suç için kanunda belirlenen cezanın üst sınırı göz önüne alınarak hesaplanır. Yani suçun daha ağır cezayı gerektirdiği nitelikli halleri dikkate alınır.
Suçların daha az cezayı gerektirdiği haksız tahrik, yaş küçüklüğü, meşru müdafaa, yardım etme ve suça teşebbüs gibi nitelikli haller bu süreyi de hesaplama da dikkate alınmaz.
DAVA ZAMANAŞIMI NE ZAMAN BAŞLAR
Tamamlanmış suçlarda, dava zamanaşımı süresi suçun işlendiği günde başlar.
Şarta bağlı suçlarda, şartın meydana geldiği gün suç tamamlanmış sayılır.
Şekli suçlarda, şekli hareketin yapıldığı an suç tamamlanmış olur.
Teşebbüs halinde kalan suçlarda, son icrai hareketin yapıldığı gün, suçun işleniş tarihidir.
Mütemadi suçlarda suçun işleniş tarihi, dolayısıyla zamanaşımı süresinin başlangıç günü, temadinin sona erdiği gündür.
Müteselsil suçlarda, zamanaşımı süresinin başlangıç tarihi, teselsülün sona erdiği gündür.
İştirak halinde işlenen suçlarda, suç bir kişi tarafından ayrı ayrı işleniyormuş gibi bakılıp, değişik faillerin eylemlerini, ortaklardan her bir failin kendisi yapıyormuş gibi düşünerek sonuca varılmalıdır.
İnsan öldürme gibi, hareketin neticeden ayrıldığı hallerde zamanaşımı süresi, hareketin yapıldığı tarihten değil, neticenin gerçekleştiği tarihten itibaren başlar.
Suç tarihi itibariyle 18 yaşını bitirmişler kişiler için dava zamanaşımı süresi
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 30 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 45 yıl.
Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 25 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 37 yıl 6 ay.
Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 20 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 15 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 8 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 12 yıl.
Suç tarihi itibariyle 15 yaşını bitirmiş – 18 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 20 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 16 yıl 8 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 24 yıl 12 ay.
Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 13 yıl 4 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 19 yıl 12 ay.
5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 10 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 5 yıl 4 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 7 yıl 12 ay.
Suç tarihi itibariyle 12 yaşını bitirmiş – 15 yaşını bitirmemişler için dava zamanaşımı süresi
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 15 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 12 yıl 6 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 18 yıl 9 ay.
Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 10 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 7 yıl 6 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 10 yıl 15 ay.
5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 4 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 6 yıl.
ZAMANAŞIMI DURUMUNDA KARAR VERİLECEK HUSUSLAR
Soruşturma aşamasında zamanaşımı gerçekleşmişse, savcı kovuşturmaya yer olmadığına karar verir, müsadereye tabi eşya varsa, savcı mahkemeden bunların müsaderesini ister.
Kovuşturma aşamasında zamanaşımı gerçekleşmişse, mahkeme derhal beraat kararı verilmesi gereken haller dışında davaya devam edemez. Zamanaşımı nedeniyle düşme kararı vermesi gerekir. Ancak münhasıran müsadereye tabi bir eşya varsa düşme ve müsadere veya iade kararı verir.
DAVA ZAMANAŞIMI NEDİR VE NASIL HESAPLANIR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
