İş Hukuku Ve Özel Hukuk | İşçilik Alacaklarında Zamanaşımı
İş Hukuku Nedir?
İş hukuku işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinden doğan hukuki ilişkiyi düzenleyen alandır. İş Hukuku kapsam olarak da bireysel iş hukuku ve toplumsal iş hukuku olarak ikiye ayrılmaktadır.
İş Hukukun Temel İlkeleri
-İşçiyi koruma ilkesi
-İşçi yararına yorum ilkesi
-İşçinin kişiliğinin tanınması
-Eşit davranma ilkesi
İş Hukuku Davaları
İhbar tazminatı, Kıdem tazminatı, Hafta tatil ücreti, Fazla mesai ücreti, Hizmet tespit davası, Yıllık izin alacağı, Yurtdışı borçlanma ve yurtdışı emeklilik davaları, İşe iade davaları, İş kazası, İş kazası tespit davası, İş kazası tazminat davası, İş Hukukunda – İşçi Davaları Kıdem Tazminatı Davası
Kıdem Tazminatı
4857 sayılı İş Kanunu ile sınırları belirlenen kıdem tazminatı çalışanların haklarını güvence altına alan ve çalışma hakkını alabilmesini sağlayan bir tazminattır.
Kıdem Tazminatı Şartları
-Kurumda en az 1 yıl boyunca sigortalı olarak çalışılması
-İşverenin kanunda çalışanın kusurlu sayıldığı nedenler dışında çalışanı işten çıkarması
-İşveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle işten çıkma olması
-Askerlik görevi için işten ayrılma durumu olması
-Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda gereken sigortalılık süresi ve prim gününün dolması
-Kadın çalışanın evlenmesi durumu olması
Kadın işçilerin evlendikleri tarihten itibaren bir sene içerisinde iş sözleşmesini kendi isteği ile feshetmesi durumunda kıdem tazminatı almaya hak kazanacağı belirtilmektedir. Bu tazminatı alabilmesi için kadın işçinin evlenmiş olması ve bir seneden fazla süredir iş yerinde çalışıyor olması gerekir.
-Çalışanın ölümü nedeni ile sözleşmenin feshi olması
İhbar Tazminatı
İşçi bildirim şartına uymadan işi bırakıp giderse işverene, iş verende bildirim şartına uymadan işçinin iş sözleşmesini sona erdirirse işçiye çalışma süresi dikkate alınarak ödenen tazminata denir.
İhbar Süresi Nasıl Hesaplanır?
İhbar süreleri işçinin kıdemine göre;
-6 aydan az çalışan için 2 hafta
-6 ay ile 1,5 yıl arası çalışan için 4 hafta
-1,5 yıl ile 3 yıl arası çalışanlar için 6 hafta
-3 yıldan fazla çalışanlar için 8 hafta
İhbar süresi hesabı yapılırken bir hafta yedi gün olarak kabul edilir.
Yeni İş Arama İzni
Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için iş saatleri içinde ücret kesintisi yapmadan izin vermek zorundadır. İş arama izni günlük 2 saatten az olamaz. İşçi isterse, bu izin sürelerini birleştirerek kullanabilir.
Hizmet Tespit Davası
Bir iş yerinde sigorta bildirimi yapılmadan çalıştırılan işçilerin, sigorta yapılmadan çalıştıkları bu sürelerin sigortalı hale getirilmesi konusunda görevli olan ve yetkili olan mahkemelere açtıkları dava olmaktadır. Davada görevli mahkeme İş Mahkemeleri, bu mahkemelerin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Hizmet Tespiti Davası Açılabilme Şartları
-İşçi ile işveren arasında hizmet sözleşmesinin bulunması gerekmektedir.
-İşçi hizmet ilişkisi kapsamında iş görme borcunu yerine getirmelidir.
-İşçinin sigortasız çalıştırıldığının veya sigorta primlerinin eksik ödendiği durumunun SGK tarafından daha öncesinden tespit edilmemiş olması gerekmektedir.
Özel Hukuk Nedir?
Özel hukuk, kişiler arası ilişkileri ve bunun yanında, kişilerin zaman zaman da devletle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk dalı olarak tanımlanabilmektedir. Kişilik ilkesi, özel hukukun şartı olarak belirtilebilmektedir. Ancak kişiler, özel hukuku ilgilendiren ilişkilere girip girmeme konusunda serbesttirler.
Özel hukuk;
-Kişilerin birbirleri ile olan ilişkilerini, eşitlik ve irade serbestisi kurallarına göre düzenler
-Özel hukuka dayalı ilişkiler çift taraflıdır. Söz konusu bir özel hukuk ilişkisinin ortaya çıkması için tarafların karşılıklı anlaşmaları gerekir.
-Tarafların ilkesi ve irade serbestisi özel hukuk kapsamında geçerlidir.
-Özel hukukta, tarafların yapmış olduğu işlemlerin hukuka uygun olup olmadığına dair bir karine yoktur.
-Özel hukukta, taraflar, kendi iddialarını ispatlamakla yükümlüdür.
-Özel hukukun özellikleri arasında, kimsenin resen icra hakkına sahip olmadığını, haklı olan kişilerin dahi haklarını alabilmek için mahkemeye başvurmalarının gerektiğini belirtmeliyiz.
Özel Hukukun Dalları Nelerdir?
1) Medeni hukuk
Özel hukuk dalları arasında günlük hayatta en fazla karşılaştığımız alan medeni hukuktur. 4721 sayılı medeni kanun incelendiğinde 1030 madde ile en fazla düzenlemeye sahip özel hukuk dallarından olduğu rahatlıkla anlaşılmaktadır. Medeni hukuk tek bir alan gibi görünse dahi kendi içinde 5 alt dala sahiptir.
1.1. Kişiler Hukuku
Dernek, vakıf kurulması, tüzel kişiliğin kazanılması, tüzel kişiliğin kaybı gibi tüzel kişilere ait temel kavramların yanı sıra gerçek kişilerin gaiplik, ölüm, doğum gibi hukuki durumlarını da düzenleyen hukuk alanıdır.
1.2. Aile Hukuku
Aile hukuku; nişan evlilik, velayet, vesayet, boşanma, nafaka, mal paylaşımı gibi aile kavramının temelini oluşturan tüm hukuki kurumları içinde barındıran hukuk dalıdır.
1.3. Eşya Hukuku
Eşya hukuku, eşya kavramı merkezinde şekillenen, eşya tanımı, sahipliği, zilyetliği,el değiştirmesi gibi hukuki olayları düzenleyen özel hukuk dalıdır. Menkul(taşınır), gayrimenkul (taşınmaz), tapu kayıtları, ayni hak iddiaları, ayni hak çözümleri tamamıyla eşya hukukunu alanında incelenmektedir.
1.4. Miras Hukuku
Miras hukuku, murisin(miras bırakanın) terekesinin ( miras bırakılanlar) paylaşımına ilişkin temel kuralları koyan özel hukuk dalıdır. İrade serbestisi temeldir ancak saklı pay, tenkis gibi hukuki kurumlarla mirasçılar korunmaya çalışılmıştır.
2) Borçlar Hukuku
Borç ilişkilerine ilişkin düzenlemeler ve sınırlamalar getiren özel hukuk dalıdır.Özel hukukta irade serbestisi esas olduğundan kuralları çoğunlukla tanımlayıcı veya yorumlayıcıdır. Emredici kurallar yalnızca sözleşmenin aşırı yönlerinin giderilmesinde veya irade sakatlıkları sebebiyle tarafların korunması amacıyla mevcuttur.
3) Ticaret Hukuku
Ticaret hukuku, taraflar arasındaki ticari sayılabilecek ilişkileri düzenleyen özel hukuk dalıdır. Türk ticaret hukukunu düzenleyen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 1553 maddeden ve 5 kitaptan oluşmaktadır.
a. Ticari İşletme Hukuku:
b. Kıymetli Evrak Hukuku
c. Sigorta Hukuku
d. Şirketler Hukuku
e. Deniz Ticaret Hukuku
En fazla uygulama alanı olan iki kitap ticari işletme hukuku ve şirketler hukukudur.
4) Milletler Arası Özel Hukuk
Aynı milletten olmayan kişilerin özel hukuk alanına tabi olan hukuki ilişkilerine hangi ülke kanunlarının uygulanması gerektiğine dair düzenlemelerin bulunduğu hukuk dalı. Özel hukuk dalları arasında gelişime en fazla ihtiyacı olan ve küreselleşmeyle gelişme sürecine devam eden milletler arası özel hukuktur. Milletler arası özel hukuk açısından en önemli kavram kanunlar ihtilafıdır. Kanunlar ihtilafı bir olaya hangi ülke kurallarının uygulanması gerektiğine karar verme işidir ve hukuki, mantıksal bir atlama yeteneği gerektirmektedir.
Yukarıda saydıklarımızın haricinde özel hukuk spor hukuku, sözleşmeler hukuku, uzay hukuku gibi henüz gelişmekte olan hukuk dallarında kapsamaktadır. Bu yönüyle özel hukukun sınırlarının tam olarak çizilemediğini söylemek yanlış olmayacaktır.
Karma Hukuk
Kamu hukukuna mı yoksa özel hukuk dalına mı tabi olduğu kararlaştırılamayan hukuk alanlarını ifade etmek için kullanılan bir kavramdır.
İşçilik Alacaklarında Zamanaşımı
Zamanaşımı, alacak hakkının belli bir süre kullanılmaması yüzünden dava edilebilme niteliğinden yoksun kalabilmesini ifade eder. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere zamanaşımı, alacak hakkını sona erdirmeyip sadece onu “eksik bir borç” haline dönüştürür ve “alacağın dava edilebilme özelliği”ni ortadan kaldırır.
İşçilik alacaklarında zamanaşımı süreleri ni incelediğimiz makaleye buradan ulaşabilirsiniz. Özetle işçilik alacaklarından ücret, yıllık izin ücreti, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı için 5 yıldır. Maddede sayılmayan tazminat alacağı niteliğindeki işçilik alacaklarında zamanaşımı süresi 10 yıldır.
İşçilik alacakları davasında zamanaşımının kesilmesi konusunda ise; dava tam alacak davası şeklinde açılmışsa davanın açılmasıyla birlikte zamanaşımı kesilir. Ancak kısmi davalarda davaya konu edilen alacak miktarı için zamanaşımı kesilecektir. İşçilik alacakları davasında zamanaşımının kesilmesi, dava belirsiz alacak davası olarak açılmışsa alacağım tümü için söz konusu olur.
İşçilik Alacaklarında Zamanaşımı Defi
Öncelikle işçilik alacaklarında zamanaşımı bir def’idir. Dolayısıyla işçilik alacakları davasında zamanaşımı itirazı ibaresi teknik olarak doğru bir ifade değildir. Zira itiraz bir hakkın hiç doğmadığı veya sona erdiği anlamına gelir. İşçilik alacaklarında zamanaşımı ile ise borcu ödemekten kaçınmayı sağlayan özel bir sebep olarak ele alınır. Dolayısıyla işçilik alacaklarında zamanaşımı itiraz değildir.
İş Hukuku Ve Özel Hukuk | İşçilik Alacaklarında Zamanaşımı
