Organ Ve Doku Ticareti Suçu | TCK 91
Organ Ve Doku Ticareti Suçu Nedir?
Organ ve doku ticareti suçu; hukuken geçerli bir rıza olmaksızın bir insandan doku veya organ alma, organ veya doku satın alma, satma, satılmasına aracılık etme, hukuka aykırı elde edilmiş organ veya dokuyu saklama, nakletme veya aşılama, belli bir çıkar karşılığında organ veya doku teminine yönelik olarak ilan veya reklam verme veya yayınlama gibi birçok seçimlik hareketle işlenen bir suçtur.
18 yaşını doldurmamış kadın ya da erkeklerden organ alınması yasaktır.
Organ veya doku ticareti suçu ve cezası oluşmaması adına 18 yaşından büyük kimsenin rızasını yazılı olarak belirtmesi önem taşır.
2238 Organ ve Doku Nakli Kanunu içerisinde tüm detaylar yer alır ve böylelikle vatandaşların fikir edinmeleri amaçlanır.
Kişinin organ verebilmesi adına sağlık durumu araştırılması, muayenesi yapılması ve hekim tarafından da onaylanmalıdır.
Organ ve Doku Ticareti Suçunun Kapsamı
Hayatta olan insanlardan sadece böbrek ve karaciğer alınabilmektedir. Ölen kişilerden ise daha geniş yelpazede, yani böbrek, pankreas, karaciğer, kalp kapakçığı, kornea hatta yüz nakli bile yapılabilmektedir. Organ haricinde doku da alınmaktadır fakat hem organın hem dokunun yasal olmayan yollarla alındığı takdirde TCK91/92/93 maddeleri gereğince yasal işlemler yapılmaktadır.
Organ veya doku ticareti
Madde 91– (1) Hukuken geçerli rızaya dayalı olmaksızın, kişiden organ alan kimse, beş yıldan dokuz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun konusunun doku olması halinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Hukuka aykırı olarak, ölüden organ veya doku alan kimse, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) Organ veya doku satın alan, satan, satılmasına aracılık eden kişi hakkında, birinci fıkrada belirtilen cezalara hükmolunur.
(4) Bir ve üçüncü fıkralarda tanımlanan suçların bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, sekiz yıldan onbeş yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
(5) Hukuka aykırı yollarla elde edilmiş olan organ veya dokuyu saklayan, nakleden veya aşılayan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(6) Belli bir çıkar karşılığında organ veya doku teminine yönelik olarak ilan veya reklam veren veya yayınlayan kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(7) Bu maddede tanımlanan suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
(8) Birinci fıkrada tanımlanan suçun işlenmesi sonucunda mağdurun ölmesi halinde, kasten öldürme suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
Organ veya Doku Ticareti Suçunun Özellikleri
Öncelikle hukuken geçerli olmayan rızaya dayalı olarak kişiden organ alınması hali suç olarak belirtilmiştir.
Organ ya da doku alınmanın hukuki olması için organ verecek olan kişinin rızasının olması gerekmektedir. (TCK m. 91/1)
Ölü olan bir kimseden hukuka aykırı olarak organ veya doku alınması halinde de suçu işleyen kişi ya da kişiler cezalandırılacaktır. Böylelikle ölen kişinin yakınlarının ve hatırası korunmak istenmiştir. (TCK m. 91/2)
Organ veya doku rızaya dayalı olsa dahi satın alan, satan ya da aracılık eden kişinin cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır. Rızaya dayalı olmadan organ veya doku naklinin yapılması halinde verilecek olan ceza ile birebir aynı cezalandırma yapılacaktır. (TCK m. 91/3)
Organ veya doku ticareti yapma suçu bir örgüt faaliyeti dahilinde işlendiği vakit temel cezadan daha ağır bir yaptırımı bulunmaktadır. (TCK m. 91/4)
Kişi, hukuka aykırı olarak elde etmiş olduğu organ veya dokuyu saklar, nakleder ya da aşılar ise suç işlemiş olacaktır. (TCK m. 91/5)
Organ veya doku nakline ilişkin belli bir menfaat karşılığında verileceğine dair ilan veya reklam yayınlanması halinde de cezalandırma bulunmaktadır. Uygulamada, ekonomik sıkıntı yaşayan kişi internet üzerinden böbreğinin nakli için satabileceğine dair ilanlar verdiği görülmektedir. Organını satışa çıkaran kişi, kanunun bu maddesi dahilinde cezalandırılacaktır. (TCK m. 91/6)
Organ Ve Doku Ticareti Suçunun Cezaları
Organ veya doku ticareti suçu ve cezası nedir diye merak ediyorsanız eğer 5 yıl ile 9 yıl arasında değişiklik gösterdiğini belirtmek faydalı olacaktır. Eğer suçun konusu dokuysa eğer ceza süresi 2 yıldan başlar ve 5 yıla kadar olarak belirlenmiştir. Ölü bir kimseden doku ya da organ alınırsa eğer suçlu kişinin 1 yıla kadar hapsi istenir.
Eğer doku ya da organ ticareti büyük bir örgüt tarafından işleniyorsa ceza süresi katlanır. Hapis süresi ise 15 yıla kadar çıkar. Aynı zamanda suçlulardan on bin güne kadar adli para cezası da talep edilir. Organ ve dokuyu saklayan kimsenin ise bilerek suçu gizli tutması nedeniyle hapis süresi minimum 2 ile en fazla 5 yıldır.
Organ ve Doku Ticareti Suçunda Pişmanlık
Organ ve doku ticareti suçu ve cezasında etkin pişmanlıktan faydalanma söz konusu olabilir. Fakat bu sadece organlarını satan kişiyi kapsamaktadır. Ticreti yapan kişilerin tutuklanmasına yardımcı olacak bilgiler vermesi takdirinde hakim insiyatifiyle ceza almama ihtimali de bulunmaktadır.(TCK 92-93)
Zorunluluk hali
Madde 92- (1) Organ veya dokularını satan kişinin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak, hakkında verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Etkin pişmanlık
Madde 93– (1) Organ veya dokularını satan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce durumu merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.
(2) Bu suç haber alındıktan sonra, organ veya dokularını satan kişi, gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve diğer suçluların yakalanmasına hizmet ve yardım ederse; hakkında verilecek cezanın, yardımın niteliğine göre, dörtte birden yarısına kadarı indirilir.
Organ ve Doku Ticareti Suçunda Zamanaşımı
Organ ve doku ticareti suçlarında zaman aşımı süresi 8 senedir. Suçun işlenmiş olduğu tarihten itibaren dava açılmazsa, zaman aşımı süresi dolmuş olmaktadır. Zaman aşımı süresinde dava açılmış olursa ve dava zaman aşımı süresi boyunca sonuçlanmazsa, dava düşmüş sayılmaktadır. Asliye Ceza Mahkemelerinde organ ve doku ticareti suçları yargılaması yapılır.
Organ ve dokularını satan kişi, durumdan pişman olup kendisine aracılık eden ve sattığı kişileri ihbar ederse, hakkında ceza verilmemesine veya indirime gidilmesine karar verilebilmektedir. Etkin pişmanlık suçunun organ ve doku ticareti suçlarında etkin olması için kişinin gönüllü olarak organ mafyasını ortaya çıkarması gerekmektedir.
