Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nedir
Temel hak ve hürriyetleri ihlal edilen kişiler, kendi iç hukuk yollarını tüketmekle birlikte hak ihlalleri giderilmemişse; Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilirler. Ancak her türlü konu için bu mahkemeye başvurulmaz. Anayasa’da ve AİHS ile ek protokollerde düzenlenmiş olan temel hak ve özgürlüklerden birinin ihlali söz konusu ise başvuru mümkündür. Yak söz konusu ihlal hem Anayasa’da hem de AİHS’de düzenlenerek koruma altına alınmış olması gerekir.
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Şartları Nelerdir?
- Bireysel başvuruya konu edilecek olan temel hak ve hürriyet ihlali hem Anayasa’da hem de AHİS de düzenlenmiş olmalıdır. Sadece Anayasa düzenlenmiş olması yetmez. Eğer söz konusu ihlalin AİHS’de düzenlenmiş olup olmadığı şüpheli ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihatlarına bakılır.
- Kanuni düzenlemelerin Anayasa’ya aykırılığı nedeniyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunulamaz. Öncelikle bu konu iç hukukta yargılamaya konu edilmeli ve arkasından somut norm denetimi ile Anayasa Mahkemesine başvurulmalıdır.
- İhlal edilen hak için doğrudan Anayasa Mahkemesine gidilemez. Öncelikle olağan kanun yolları tüketilmelidir. Yani dava açılmalı, istinaf, temyiz veyahut herhangi bir idari yol, komisyona başvuru gibi benzeri kanun yollarının hepsi tüketilmeli ve verilen kararın kesinleşmesi gerekir. Ancak iç hukuk yollarının yahut idari yola başvuru ile çözüm alınamayacağı ihlalin giderilemeyeceği açıkça belli ise bu durumun ispatı ile doğrudan Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunulabilir.
- Anayasa’da ve AİHS’de güvenceye alınmış ve ihlal edilmiş olan hak güncel ve kişisel bir hakkı olmakla birlikte bu ihlal yüzünden kişi mağduriyet yaşamış olmalıdır.
Anayasa Mahkemesine Başvuru Süresi
Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir. Eğer başvuru süresi olan 30 günlük süre kaçırılmışsa ve haklı bir mazeret varsa; mazeretin kalktığı tarihten itibaren
15 gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurulabilir.
Anayasa Mahkemesine Kimler Başvuruda Bulunabilir?
- Bireysel başvuru ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilir. Yani Anayasa’da ve AİHS ile Türkiye’nin taraf olduğu ek protokollerde güvence altına alınmış olan haklarından biri ihlale uğramış olan herkes Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilir.
- Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamaz. Özel hukuk tüzel kişileri sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilir.
- Yabancıların da Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı vardır. Ancak Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar bireysel başvuru yapamaz.
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nedir
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?
- Öncelikle Anayasa Mahkemesi Bireysel başvuru formu doldurulmalıdır.
- Bu formda yer alan kişiye ait bilgiler açıkça yazılmalıdır.
- Başvuruya konu olan hak için geçirilmiş olan tüm yargısal süreç sıralı olarak özetlenmelidir.
- Tüketilmiş olan yargı yollarından alınmış olan kararlar ve varsa belgeler eklenmelidir.
- Anayasa’da ve AİHS’de güvence altına alınmış olan hangi hakkın ihlal edildiği belirtilerek açıklanmalıdır.
- Başvurucunun nüfus cüzdanı fotokopisi mutlaka başvuru formuna eklenmelidir.
- Başvuru formunda son kısımda hak ihlalinin giderilmesi için yeniden yargılama yapılması ve isteniyorsa maddi manevi tazminat talebinde bulunulmalıdır. Aksi halde ihlal söz konusu olduğuna karar verilse dahi maddi manevi tazminat söz konusu olmaz.
Yaşanan mağduriyet açıkça ifade edilmişse ihlal edildiği ileri sürülen Anaysa yahut AİHS maddesi ile bağlı olmaz. Anayasa Mahkemesi kişinin hangi hakkının ihlal edildiğini re sen tespit etme yetkisine sahiptir.
Cezaevinde bulunan kişiler, cezaevi müdürlüğünden formu talep ederek doldurduktan sonra; yine cezaevi müdürlüğü aracılığıyla başvurularını gerçekleştirilebilir. Cezaevinde olan kişiler adli yardım talepli olarak formu doldurarak başvuru harcından muaf tutulabilirler.
Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
