Deniz Alacaklarında İhtiyati Haciz
Gemilerin ihtiyati haciz, ” deniz alacağı” olarak anılan sınırlı sayıdaki ayni ve şahsi hakkını güvence altına alan bir geçici hukuki korumadır. Deniz alacakları kapsamında sadece dar anlamda bir alacak hakkı söz konusu değildir. Aynı zamanda gemiyle ilgili de talep hakkında bulunulabilir. Söz konusu alacak hakları sadece para değildir, geminin teslimini konu alan alacakları için de gemilerinde ihtiyati haczinin yapılması imkanı vardır. Bu noktada İcra İflas Kanunu’ndaki ihtiyati hacizden ayrılır. Çünkü İcra İflas Kanunu’ndaki ihtiyati haciz yalnızca para alacaklarına ilişkindir veya takibin güvenceye alınması için borçlunun malvarlığına el konulmasını sağlayan geçici bir hukuki korumadır.
Gemilerin ihtiyati haczi yalnızca deniz alacakları için yapılabilir. Deniz alacaklarının neler olduğu kanunda sayılmıştır. Kanunda sayılanlar dışında gemilerin ihtiyaten haczedilmesi mümkün değildir.
Gemilerin İhtiyati Haczinin Şartları
- Deniz alacaklarının neler olduğu TTK madde 1352’de sayılmıştır. Ancak bu sayılan alacakları için gemiler ihtiyaten haciz edilebilir.
- Deniz alacağının muaccel olması gerekir.
- Vadesi gelmemiş borçtan dolayı yalnız aşağıdaki hallerde ihtiyati haciz istenebilir:
1 – Borçlunun muayyen yerleşim yeri yoksa;
2 – Borçlu taahhütlerinden kurtulmak amacıyla mallarını gizlemeğe, kaçırmağa veya kendisi kaçmağa hazırlanır yahut kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlâl eden hileli işlemlerde bulunursa. - İhtiyaten haczedilecek geminin borçlunun mülkiyetinde bulunması gerekir. Veyahut geminin zilyetliğinde bulundurması gerekmektedir.
- İhtiyati haciz yetkisinin kullanılabileceği gemiler madde TTK 1369
- gemi mülkiyeti ve zilyetliğinden doğan deniz alacakları için sadece ilgili olan geminin haczi mümkündür.
- Gemi rehni veyahut gemi üzerindeki sınırlı bir aynı haktan kaynaklanmış bir deniz alacağı varsa; sadece ayni hakkın konusunu oluşturan gemi haczedilebilir.
- Diğer deniz alacakları için; deniz alacağı doğduğu anda geminin maliki deniz alacağından sorumlu ise geminin haczi mümkündür. Ancak geminin haczinin talep edildiği anda malikin deniz alacağından sorumlu olması gerekir.
- Geminin kiracısı deniz alacağından sorumlu ise ve haczin talep edildiği anda geminin mülkiyetini kazanmışsa geminin haczi mümkündür.
- Borçlunun mülkiyetindeki diğer gemilerin ihtiyaten haczedilmesi için haczin uygulandığı sırada deniz alacağından sorumlu ve alacak hakkı doğduğunda; deniz alacağı doğmuş olan geminin maliki veya kiracısı veya tahsis olunan yahut taşıtanı ise geminin ihtiyaten haczi mümkündür.
Deniz Alacaklarında İhtiyati Haciz
Gemilerin İhtiyati Haczinde Görevli ve Yetkili Mahkeme
- Dava açılmadan önce: Gemilerin ihtiyati haciz taleplerinde görevli mahkeme Asliye ticaret mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise geminin Türk bayrağı çekip çekmemesine göre değişmektedir.
Türk bayrağı çekmiş olan gemiler için yetkili mahkemeler TTK 1354’te düzenlenmiştir.
Türk Bayraklı gemiler hakkında ihtiyati haciz kararı sadece, geminin demir attığı, şamandıraya veya tonoza bağlandığı, yanaştığı veya kızağa alındığı yer mahkemesinde verilebilir ya da aşağıda gösterilen mahkemeler tarafından verilebilir:
a) Bir Türk Gemi Siciline kayıtlı gemilerde, sicil yeri mahkemesi.
b) Sicile kayıtlı olmayan gemilerde malikin yerleşim yeri mahkemesi.
c) 941 inci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca tutulan özel sicile kayıtlı gemilerde kiracının yerleşim yeri mahkemesi.
Yabancı bayraklı gemiler TTK 1355’e göre,
Türkiye’de yabancı bayraklı gemiler hakkında ihtiyati haciz kararı, sadece, geminin demir attığı, şamandıraya veya tonoza bağlandığı, yanaştığı ya da kızağa alındığı yer mahkemesi tarafından verilir.
- Dava açıldıktan sonra: Dava açıldıktan sonra geminin ihtiyaten haczi talep edilecekse; davanın görüldüğü mahkemeden istenebilir. Dava hakem önünde açılmışsa yahut yabancı mahkemede açılmışsa dava açılmadan önceki görev ve yetki kuralları dahilinde ihtiyaten haciz talep edilebilir.
- Taraflar, deniz alacakları için hakem veya yabancı bir mahkemenin yetkili olacağına dair aralarında bir sözleşme yapmış olsalar dahi sayılmış olan görev ve yetki kuralları uygulanır.
İhtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren alacaklının 3 iş günü içerisinde kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki veyahut geminin bulunduğu yerdeki icra dairesinden kararın gerçekleştirilmesini istemelidir. Aksi halde verilen ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar. İhtiyati haciz kararının, teminat karşılığında veya fon kurulması ile kaldırılması mümkündür.
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
