Franchising Nedir | Franchising Sözleşmesi

Franchising Nedir | Franchising Sözleşmesi

Franchising Nedir?

Küçük veya orta ölçekli her türlü marka yayılmak ve yaygınlaşmak için birçok pazarlama stratejisi uygulamaktadırlar. Bu stratejilerin en etkililerinden biri de kuşkusuz Franchising sistemidir.

Franchising, ana firmanın, hizmet alanında başarılı olmuş ticari ve hizmet markasını veya ürünlerin dağıtım ya da hizmet sunma hakkını; belirli bir süre, şart ve sınırlamalarla farklı bir firmaya verdiği bir pazarlama ve dağıtım yöntemidir. ABD’de 1950’lerden beri uygulanmakta olan franchising sistemi, özellikle 1970’li yıllardan sonra sözleşmeler yoluyla dünya çapında yaygınlaşmış, ülkemizde 1986 yılında McDonalds ile ilk kez uygulama alanı bulmuştur. Şu anda ise ülkemizde franchise pazarı tam anlamıyla bir büyüme rekoru kırmaktadır. Franchising Derneği UFRAD’a göre; ülkemizde franchise veren sayısının 2.700’e, franchise alan sayısının ise 72.000’e ulaştığı belirtilmektedir.

Franchising’de ürün ve hizmetleri denenmiş ve markalaşmış bir üreticinin bir diğer üretici ya da tacire mallarını bir belirli bir il, ilçe, bölge veya ülke de üretme ya da pazarlama hakkını veren bir ticari ilişki türüdür. Birbirinden bağımsız iki taraf arasında meydana getirilen sözleşmesel bir ilişkidir.

Franchise Sistemi Nasıl Çalışır?

Franchise sisteminin işleyiş mantığı oldukça basittir. Bunun için ilk önce bayilik alınmak istenilen markaya başvuru yapılması gereklidir. Sonrasında markanın talep ettiği teminat ücreti ödenmelidir. Marka için ödeme yapılmasının ardından ana firma yer seçimi için araştırma yapmaktadır. Bireylerin işletme kurmak istedikleri şehirde uygun lokasyon olmaması ya da potansiyelin yeteri kadar olmaması durumunda, farklı şehir tavsiyelerinde de bulunulabilmektedir. Bulunan lokasyonun kiralanmasının ya da satın alınmasının ardından, markanın diğer şubeleriyle aynı şekilde dekorasyon yapılmaktadır. Dekorasyondan sonra firma faaliyete geçmektedir. Satılacak ürünler genellikle bayilik veren ana firma tarafından tedarik edilmektedir. Ürünlerin üretimi işyeri içerisinde yapılabileceği gibi, firma merkezinde imal edilerek dağıtılabilmektedir. Franchising veren firmalar aylık satıştan da belirli oranda kâr almaktadır. Aylık cirodan giderlerin ve ana firma komisyonunun düşülmesinden sonra kalan tutar ise işletmecinin kârını oluşturmaktadır.

Franchise Sisteminin Unsurları

Sistem(Marka): Franchise vermeden önce, firma tanıtımı, markalaşma, kalite ve hizmet alanında başarıyı yakalamış bir firma olmalısınız. Franchise almk isteyen bir kişi, maddi ve manevi şekilde kazanma ihtimalini düşünüyorsa bu işe girmektedir. Bundan dolayı franchi sistemine geçmeden önce mutlaka firmayı her yönden kaliteli hale getirmek çok önemlidir.

Disiplin: Franchise sektöründe kaliteli iş mutlaka önemlidir. Taraflar kendi aralarında güven duygusu içerisinde uzun yıllar birbirleriyle çalışabilecek şekilde anlaşırlar ve uygularlar. Belirli bir disiplini ve kaliteyi sağlamak için frachise verilen yerler kontrol edilmeli ve eğitimler verilmelidir.

Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Sıfırdan bir işletme kurmak yerine franchising bir işletme açmanın bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Bu yöntemin avantajlarını genel olarak şu şekilde sıralamak mümkündür:

Reklam, tanıtım ya da markalaşma gibi süreçlere gereksinim duyulmaması ve doğrudan yüksek cirolara ulaşılabilmesi.

Yerel rakipler karşısında rekabet üstünlüğü elde edilmesi.

Yeni ve küçük kurulmuş işletmelerin karşılaştığı risklerin minimum düzeye indirilmesi.

Ana firma tarafından sağlanacak teknik destek sayesinde, yapılan yatırımın başarıya ulaşma ihtimalinin artması.

İşletme için en doğru yerin seçilebilmesi.

Franchise sisteminin getirmiş olduğu bazı dezavantajlar da bulunmaktadır. Bu dezavantajlar da genellikle şu şekilde açıklanabilmektedir:

Marka için isim bedeli ödeneceğinden, ilk yatırım maliyetinin bireysel işletmelere göre daha yüksek olması.

Her ay elde edilen cirodan belirli oranda komisyon ödenmesi.

Bireylerin yaratıcılık hislerinin yok olması ve ticarette hazıra alışılması.

Yapılan sözleşmenin ana firmanın çıkarlarını koruyacak şekilde hazırlanmış olması ve bundan dolayı olası anlaşmazlıklar durumunda mağduriyetler yaşayabilme.

Franchising düzeninde iki taraf bulunmaktadır:

Franchisor (Franchising veren) : Bir franchising anlaşması çerçevesinde iş sistemini, ticari ismini ve markasını kullandıran ana firmadır.

Franchise (Franchising alan) : Ana firmanın isim ve sistemi altında iş yapabilme hakkını yapılan Franchising sözleşmesinde gösterilen şartlar ile ödeyerek kullanan gerçek veya tüzel kişidir.

Franchising Nedir | Franchising Sözleşmesi

Franchise Verenin Hakları ve Yükümlülükleri

Franchise alan firma, tanınmış bir markanın ve işletme sisteminin imajına sahip olmak için franchising sistemine girmektedir. Dolayısıyla müşterilerin gözünde ana firma ile franchise verdiği zincir işletmenin imajının aynı olması için ana firma; marka, işletme adı, mal veya hizmeti tanıtıcı işaretlerini, üretim, pazarlama ve işletme ile ilgili sırlarını özetle işletme sistemi franchise alana kullandırmak zorundadır. Buna ek olarak eğer franchise verene ait tescilli bir marka söz konusu ise aynı zamanda marka lisans sözleşmesi de franchise sözleşmesine eklenmeli ya da ayrıca imzalanmalıdır.

Franchise veren, franchise alana danışmanlık, eğitim, uzmanlık yardımı sağlamalı ve desteklemelidir. Ayrıca franchise alanı ve personeli eğiterek franchise biriminin kurulması aşamasında ve sonrasında pazar araştırması yapmakla, mali-teknik yardım, işletme ve yönetim yardımı yapmakla, reklam ve promosyonlarda franchise alanın işletmesine yer vermekle yükümlüdür.

Bunlara karşın franchise verenin bazı temel hakları da sözleşmede belirtilmelidir. Bunlar franchise uygulamasını denetleme hakkı, franchise alanın; muhasebe kayıtlarını inceleme hakkı, işyerini kontrol etme hakkı, belirli dönemlerde rapor ve bilgi talep etme hakkı, sözleşme süresince ve sözleşme sona erdikten belirli bir süre sonra rekabet yasağı getirtme gibi hakları olduğu söylenebilir.

Franchise Alanın Hakları ve Yükümlülükleri

Franchise alanın temel yükümlülüğü franchise bedelinin franchise verene ödenmesidir. Bu bedel franchise almak için başlangıçta ödenen başlangıç ücreti (Franchisee Fee) ve sözleşmede belirlenen oranlar ile yıllık ciro üzerinden ödenecek olan ücretlerden (Royalty Fee) oluşur.

Buna ek olarak; franchise alan sözleşmede belirtilen belirli bir satış hacmine ulaşmalı ve bunu gerçekleştirmek için çaba göstermeli, kendisine sunulan sistemi kullanarak üretim, pazarlama, işletme, fikri ve sınai değerlerden elde ettiği know-how ve ticari sırları saklamalı, belirli bir ücret ödeme yükümlülüğü, ürünleri ve hizmetin başarılı standart kalitesini sürdürmeli, sözleşme süresince ve sözleşme sona erdikten belirli bir süre sonra franchise veren firma ile rekabet etmeme yükümlülüğü altındadır. Aynı zamanda teminat gösterme, işyerini sigorta ettirme gibi yükümlülükleri de vardır.

Franchise alanın hakları ise şu şekilde sıralanabilir: Ana firmanın sahip olduğu markayı, know-how’ı ve buna bağlı ticari sırları kullanma hakkı, belirli bölgede satış yapabilme hakkı, ana firmadan sürekli destek ve hizmet alma hakkı.

Tabi taraflar arasında yapılacak sözleşme ile hak ve yükümlülüklerin genişletilmesi ve daraltılması mümkündür.

Franchising Nedir | Franchising Sözleşmesi

Neden Franchising Sistemine Geçilmeli

· İşinizi kurarken geçireceğiniz zaman yerine franchise sistemiyle zaman ve enerjiden kazanabilirsiniz.

· Franchising sistemi yılların vermiş olduğu bilgi birikimi sayesinde size kısa zamanda rekabet üstünlüğü sağlamaktadır.

· En ufak bir sorununda çözüm sağlayabileceği, üst kademede birisinin olmasıyla beraber hem zaman hem de finansal olarak tasarruf sağlıyor.

· Bilinen bir marka veya ürün olduğu için rahat bir şekilde satış yapabilir.

· Hazır bir sistem olduğundan dolayı kişi, ürününü veya markasını tanıtmakla daha az zaman harcıyor ve daha hızlı ve kaliteli şekilde satış gerçekleştiriyor.

Marka Hakkının İhlali Nedir?

Marka hakkı sahibinin izni olmaksızın, markayı kullanmak, taklit etmek, markanın taklit edildiği ürünleri satmak, ticari alanda kullanmak gibi marka hakkına tecavüz oluşturacak fiillerin gerçekleştirilmesine marka hakkının ihlali denir.

Franchising Sözleşmesi Nedir?

Franchise sözleşmesi ayrıntılı bir düzenleme yapılmaksızın sözleşme taraflarının hak ve yükümlülüklerini genel hatlarıyla ele alan bir sözleşmedir. Bu anlamda sözleşme yalnızca anlaşmaya konu edilen mal ya da hizmetin ne şekilde verileceği hususunda tarafların iş birliğini sağlaması ve bu yönde temel koşulları içermesidir. Sözleşme süresince ürünlerin teslimatı, hammaddelerin temini, eğitim esasları gibi pek çok tamamlayıcı sözleşmenin daha yapılması gerekecektir. İşte bu noktada da daha sonra yapılması gereken tamamlayıcı sözleşmelere franchise sözleşmesi bir dayanak oluşturmaktadır. Bu sebeplerden dolayı franchise sözleşmesi çerçeve sözleşmesi niteliği taşımaktadır.

Franchising Nedir | Franchising Sözleşmesi

Franchising Sözleşmesi Unsurları Nelerdir?

a. Sürekli Borç İlişkisi İçeren Bir Sözleşme Olması:

Franchising sözleşmesi sürekli borç ilişkisi içeren bir sözleşmedir. Bunun anlamı tarafların borçlarının tek veya ani bir edimle değil, sözleşme süresince tekrarlanan bir çok edimle ifa edilmesidir.

b. Çerçeve Sözleşme Olması:

Franchising sözleşmesi bir çerçeve sözleşme niteliğindedir. Taraflar arasında ilişkinin sürdürülmesine yönelik bir çok alt/tamamlayıcı sözleşme akdedilir

c.Franchise Alanın Bağımsızlığı :

Franchise alan ,kendi nam ve hesabına çalışan bağımsız bir işletmedir.

d.Bir Franchise Sisteminin bulunması :

Franchise verence, franchise alana sunulmuş bir iş modeli ve organizasyonu bulunmalıdır. Bu sistemin pazarlanmaya uygun somut ürün/hizmet veya ürünler/hizmetler, pazarlama teknikleri, gayri maddi mallar ve haklar gibi unsurların bileşiminden oluşan özgünleştirilmiş bir organizasyona dayanması beklenir.

e. Franchise Verene Belli Bir Ücret Ödenmesi:

Sözleşme,tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliği taşır. Franchise alan, başlangıçta beli bir miktarı daha sonra da cirosunun belli bir yüzdesi oranındaki tutarı Franchise verene ücret olarak ödemekle yükümlüdür.

f. Sözleşmenin Tarafları Arasında Anlaşma Olması:

Tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olan Franchise sözleşmesinin meydana gelebilmesi için her iki tarafın, sözleşmenin esaslı noktaları üzerinde karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarına ihtiyaç vardır.

Franchising Nedir | Franchising Sözleşmesi

Franchise Sözleşmesi’nin Sona Ermesi

a) Sürenin Dolması: Franchise sözleşmesi genellikle başlangıçta kararlaştırılan belli bir süre için kurulur. Kararlaştırılmış sürenin dolması ile sözleşme kendiliğinden sona erer.

b) Olağan Fesih: Bu fesih türü, sözleşmenin, taraflardan birinin tek taraflı beyanıyla geleceğe yönelik olarak ve bir sebebe dayanma zorunluluğu olmaksızın sona erdirilmesidir. Olağan fesih, belirsiz süreli olarak yapılmış bir sözleşmede yapılabilir. Ancak belirli süreli franchise sözleşmesinde taraflar baştan kararlaştırmışlarsa olağan fesih mümkün olur.

c) Olağanüstü fesih: Sözleşmenin bu şekilde sona erdirilmesi, taraflarca öngörülmeyen durumların ortaya çıkması veya taraflardan birinin borçlarını yerine getirmemesi gibi onlardan sözleşmeyi sürdürmelerinin beklenemeyeceği durumlarda söz konusu olur.

d) Diğer sebepler: Taraflardan birinin ölümü, sürekli olarak fiil ehliyetini yitirmesi, iflasına karar verilmiş olması hallerinde de kural olarak franchise sözleşmesi sona erer.

Franchising Nedir | Franchising Sözleşmesi