Gemi Adamı İşçilik Alacakları Nedir?
Gemi Adamı Nedir?
Denizde, göllerde, akarsularda Türk Bayrağını taşıyan, 100 ve üzeri grostonilatoluk gemilerde çalışarak, gemiyi sevk ve idare eden kaptan, zabit ve diğer mürettebatlardır. Bu gemilerde çalışan kimselerde hizmet akdi ile iş görmektedir. İşveren geminin sahibi olabileceği gibi kendisinin olmayan bir gemiyi de işletebilir. Bu durumda bu kişi gemiyi kendi adına ve hesabına işletir. Kaptan ise işveren vekilidir. Kaptan ve gemi adamlarının işlemlerinden doğrudan işveren sorumludur.
Yabancı ülkelerin sularında Türk Bayrağını taşıyan 100 ve üzeri grostonilatoluk gemilerde çalışan gemi adamları Türk mahkemelerinde işçilik alacakları için dava açabilir. Ancak sularında bulunduğu yabancı ülke ile Türkiye’nin karşılılık ilkesi olması gerekir.
Gemi Adamı İşçilik Alacakları Nedir?
Gemi adamlarının işçilik alacakları; kıdem ve ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, gemi adamı ücreti, fazla mesai ücretidir.
Gemi Adamı Kıdem Tazminatı Alacağı Nedir?
Gemi adamının hizmet akdinin sonlanması halinde hak kazandığı bir alacak kalemidir. Gemi adamının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için hizmet akdinin şu hallerde sonlanmamış olması gerekir:
- Gemi adamının herhangi bir limanda geminin hareketinden önce gemiye dönerek hizmete girmemesi veya gemiye hiç dönmemesi,
- Gemi adamının gemide hizmet görmesinin tutukluluk, hapis veya gemide çalışmaktan menolunması gibi sebeplerle imkansız bir hal alması,
- Gemi adamının işveren veya işveren vekiline karşı, kanuna, hizmet akitlerine sair iş ve çalışma şartlarına aykırı hareket etmesi,
- Gemi adamının işveren veya işveren vekiline karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi.
Gemi adamının hizmet akdi şu hallerde sonlanmış olması halinde kıdem tazminatına hak kazanır:
- Ücretin kanun hükümleri veya hizmet akdi gereğince ödenmemesi nedeniyle hizmet akdinin feshedilmesi ,
- İşveren veya işveren vekilinin gemi adamına karşı, kanuna, hizmet akitlerine veya sair iş şartlarına aykırı hareket etmesi nedeniyle hizmet akdinin feshedilmesi ,
- İşveren veya işveren vekilinin gemi adamına karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi nedeniyle hizmet akdinin feshedilmesi ,
- Gemi adamının askerlik hizmeti nedeniyle hizmet akdinin feshedilmesi,
- Deniz İş Kanunu uyarınca kurulan kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı veya toptan ödeme almak için hizmet akdinin feshedilmesi
- Geminin kayba uğraması, terk edilmesi veya harp ganimeti ilan edilmesi veyahut Türk Bayrağından ayrılması hallerinde ise hizmet akdi kendiliğinden bozulur.
İşveren, işveren vekili veya gemi adamı tarafından şu hallerde hizmet akdi sonlanabilir. Bu halde de gemi adamı kıdem tazminatına hak kazanır:
- Geminin herhangi bir sebeple 30 günden fazla bir süre seferden kaldırılması,
- Gemi adamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi.
Yukarıda sayılan durumlarda gemi adamı kıdem tazminatına hak kazanır. Gemi adamının işe başladığı tarih itibariyle hizmet akdinin devamı boyunca her geçen tam yıl için işveren gemi adamına 30 günlük ücret tutarında kıdem tazminatı öder. Kıdem tazminatı son ücret üzerinden ödenir. Gemi adamının ölümüyle hizmet akdinin sonlanması halinde de kıdem tazminatına hak kazanır. Bu halde kıdem, mirasçılara ödenir.
Gemi Adamı Yıllık İzin Ücreti Alacağı Nedir?
Deniz İş Kanunu’na göre;
- Deniz İş Kanunu kapsamında hizmet akdi ile çalışmak,
- Aynı işverene bağlı veya aynı gemide bir takvim yılı içerisinde 1 veya birden fazla hizmet akdi ile en az 6 ay çalışılması,
Sayılan 2 koşulun gerçekleşmesi halinde yıllık izin ücretine hak kazanılır. Yıllık izin ücreti alacağının talep edilebilmesi için 6 aylık çalışma süresi öngörülmüştür. Ancak dikkat edilirse bu sürenin kesintisiz olması gerekmemektedir. İşveren işin uygun olduğu bir zaman diliminde işçiye kullandırılması gerekir. Tarafların rıza göstermesi ve aynı yıl içerisinde kullanılması şartıyla izin süresi ikiye bölünerek kullanılabilir. Eğer izin kullanılmadan gemi adamının iş akdi sonlanmışsa yıllık izin ücretinin ödenmesi gerekir.
6 aydan 1 yıla kadar çalışan gemi adamları 15 günden az izin verilmemelidir.
1 yıl veya daha üzeri çalışmış olan gemi adamlarının izin süresi ise 1 aydan az olamaz.
Gemi Adamı Fazla Mesai Alacağı
Deniz İş Kanunu’nun 28. maddesinde düzenlenmiştir. Bu kanuna göre tespit edilmiş bulunan iş sürelerinin aşılması suretiyle yapılan çalışmalar, fazla saatlerde çalışma sayılır. Yapılacak fazla çalışmanın her saatine ödenecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarı % 25
oranında artırılmak suretiyle bulunacak miktardan az olamaz.
İş süresi günde 8, haftada ise 48 saattir. Bu sürelerin aşılması halinde yapılan çalışmalar, fazla saatlerle çalışmadır.
Aşağıda yazılı haller fazla saatlerle çalışma sayılmaz:
- Geminin, gemideki şahısların veya gemi hamulesinin selameti için kaptanın yapılmasını zaruri gördüğü işler,
- Gümrük, karantina veya sıhhi formaliteler dolayısıyla yerine getirilmesinde zorunluluk bulunan ilave işler,
- Gemi seyir halinde veya limanda iken gemide yaptırılan yangın, gemiyi terk etme, denizde çatışma, denizden adam kurtarma ve savunma talimleri.
Fazla saatlerle çalışmaları belgelemek üzere işveren veya işveren vekili noterden tasdikli ayrı bir defter tutmak zorundadır.
Bu defterde gemi adamına uygulanan zam nispetleriyle fazla çalışmanın yapıldığı gün ve o güne düşen miktarı ve gemi adamının hak ettiği fazla çalışma ücreti gösterilir. Fazla saatlerle çalışma ücretlerinin asıl ücretler için hizmet akdinde gösterilmiş bulunan zaman, yer ve devrelerde, işveren veya işveren vekili tarafından gemi adamlarına tam olarak ödenmesi zorunludur.
Gemi Adamı Ücret Alacağı Nedir?
Ücret, prim, ikramiye gibi yapılan işin karşılığında işveren veya işveren vekili tarafından ödenen meblağdır. Bu ücretlerin özel olarak açılmış banka hesaplarına ödenmesi zorunluluğu olabilir. Bu halde ücretler, gemi adamının o banka hesabına yatırılması gerekir. Aynı zamanda gemi adamının hizmet sözleşmesinde yer alan ücretlerin, sözleşmede belirlenen tutar ve tarihte ödenmesi gerekir.
Gemi Adamı İşçilik Alacakları Nedir?
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
