Gözaltı Nedir | Gözaltı Süresi Ve İtiraz 2023
Gözaltı Nedir?
Gözaltı, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’ nda yer alan bir güvenlik tedbiridir. Gözaltı, kanunun verdiği yetkiye göre, yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanması amacıyla, yetkili hâkim önüne çıkarılmasına veya serbest bırakılmasına kadar kanunî süre içinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp alıkonulmasını işlemidir.
Gözaltı Şartları Nelerdir?
Gözaltına alma tedbiri, bu tedbirin soruşturma yönünden zorunlu olmasına ve kişinin bir suçu işlediği şüphesini gösteren somut delillerin varlığına bağlıdır. Uygulamada gözaltı kararının taraflarca usuli bir işlem olarak kabul edildiği ve hukuka uygunluğunun denetlenmediği görülmektedir. Ancak soruşturma yönünden zorunlu olma ve kişinin suç işlediğini gösteren somut delillerin varlığı şartlarını taşımayan gözaltı kararı açıkça kanuna aykırı olacaktır. Bu halde gözaltı kararına itiraz edilmelidir.
Gözaltı Kararının Sonunda Ne Olur?
Gözaltı kararı sonrasında kişinin ifade vermesi akabinde gözaltı süreci üç şekilde sonlanır:
1- Doğrudan Serbest Bırakılma: Karakoldan veya adliyeden savcı kararıyla doğrudan serbest bırakılma şeklinde meydana gelebilir. Kişi hakkında soruşturma bitmiş olmamakla birlikte soruşturma süreci için bir tedbire başvurulmasına gerek görülmemiştir.
2- Adli Kontrol Kararıyla Serbest Bırakılma: Kişi savcılık talebiyle ve Sulh Ceza Hakimi kararıyla bir kısım adli kontrollere tabi tutularak serbest bırakılabilir. Adli kontrol kararı yurtdışı çıkış yasağı, belli aralıklarla karakolda imza vermek şeklinde olabilir.
3- Tutuklama Kararı: Savcılık tutuklama talebi ve Sulh Ceza Hakimliğinde yapılacak duruşma neticesinde kişinin tutuklanmasına karar verilmesi halinde; soruşturma sürecinde kişinin tedbiren cezaevine konulmasıdır. Bu karar da kişinin suçlu ya da suçsuz olduğunu göstermez.
Gözaltı Süresi
Gözaltı süresi, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez. Bu süreye yakalanan kişinin yakalama yerine en yakın hakim ya da mahkemeye gönderilmesi için zorunlu olan süre dahil değildir. Yakalanan kimsenin yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre ise on iki saatten fazla olamayacaktır.
Yasaya göre gözaltına alma, bu tedbirin soruşturma yönünden zorunlu olmasına ve kişinin suç işlediği şüphesini ortaya koyan somut delillerin varlığına bağlıdır.
Kişi en geç kırk sekiz saat, toplu olarak işlenen suçlarda ise dört gün içerisinde hakim önüne çıkarılır.
Gözaltı süresinin uzatılması
Toplu olarak işlenen suçlarda, delillerin toplanmasındaki zorluk ya da şüpheli sayısının çokluğu nedeni ile; Cumhuriyet savcısı tarafından gözaltı süresinin, her defasında bir günü geçmemek üzere, üç gün süreyle ile uzatılmasına yazılı olarak emir verilebilir. Gözaltı süresinin uzatıldığına dair emir, gözaltına alınan kişiye derhal tebliğ edilir.
Suçüstü halleri ile sınırlı olmak kaydıyla; kişi hakkında aşağıda saymış olduğumuz suçlarla ilgili olarak, mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tarafından yirmi dört saate kadar, şiddet olaylarının yaygınlaşması suretiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına neden olabilecek toplumsal olaylar sırasında ve toplu olarak işlenen suçlarda kırk sekiz saate kadar gözaltına alınma kararı verilebilir.
Bu suçlar:
a) Toplumsal olaylar sırasında işlenen cebir ve şiddet içeren suçlar,
b) 26/09/2004 tarih ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
1- Kasten öldürme (TCK md. 81,82), taksirle öldürme (TCK md. 85),
2- Kasten yaralama (TCK md. 86, 87),
3- Cinsel saldırı (TCK md. 102),
4- Çocukların cinsel istismarı (TCK md. 103),
5- Hırsızlık (TCK md. 141,142),
6- Yağma (TCK md. 148,149),
7- Uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK md. 188),
8- Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma (TCK md. 195),
9- Fuhuş (TCK md. 227),
10- Kötü muamele (TCK md. 232),
c) 12/04/1991 tarih ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nda yer alan suçlar,
d) 06/10/1983 tarih ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu 33. maddesi birinci fıkrasının (a) bendinde açıklanan suçlar,
e) 10/06/1949 tarih ve 5442 sayılı il İdaresi Kanunu’na dayanılarak ilan edilen sokağa çıkma yasağını ihlal etme,
f) 21/03/2007 tarih ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu 3. maddesinde açıklanan suçlar.
Gözaltına Alınan Kişiye Hangi Hallerde Kelepçe Takılır?
Gözaltına alınarak bir yerden diğer bir yere nakledilen kişilere kelepçe takılması zorunlu değildir. Gözaltındayken adliyeye veya başka bir yere nakledilen şüphelilere şu hallerde kelepçe takılır:
Kaçacaklarına ilişkin belirti olması ile
Kendisi veya başkalarının hayat ve beden bütünlükleri bakımından tehlike arz ettiğine ilişkin belirtilerin varlığı hâllerinde kelepçe takılabilir. (CMK m.93).
Gözaltı süresinin dolması veya sulh ceza hâkiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında, yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha aynı nedenle yakalama işlemi uygulanamaz. Yakalanan veya gözaltına alınan kişi yabancı ise, durumu vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilir.
Gözaltına Alınma Kararına İtiraz
Cumhuriyet Savcısı tarafından verilen yazılı Gözaltına Alınma kararına itiraz edilebilir. Yine polis amirince istisna durumlarda yapılan yakalamaya da itiraz edilebilmesi mümkündür. Yakalama emrine itirazda olduğu gibi burada da kişi, ikinci derece dahil kan hısımları, eşi ya da avukatı tarafından Gözaltına Alınma Kararına İtiraz edilebilir. İtiraz makamı Sulh Ceza Hakimliğidir. Tek hakimden oluşan bu yargı organında inceleme evrak üzerinden yapılmaktadır.
Yine Gözaltına Alınma Süresinin Uzatılmasına İtiraz da mümkündür. İtiraz makamı aynıdır. Burada da Sulh Ceza Hakimliği tarafından söz konusu itiraz en kısa sürede karara bağlanmalıdır. Ret kararlarına karşı ilave bir başvuru yolu bulunmamaktadır. Bu durumda kişi ancak sürenin sona ermesi ile serbest bırakılacaktır.
Tekrar Gözaltına Alma Yasağı Nedir?
Gözaltı süresinin dolması veya sulh ceza hâkiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha aynı nedenle yakalama işlemi uygulanamaz.
Görüldüğü üzere aynı fiil sebebiyle kişi hakkında yeni bir gözaltı kararı verilebilmesi için yeni ve yeterli delil elde edilmeli ve Cumhuriyet Savcısı kararı gereklidir.
