Haksız Tahrik Nedir | 2023
Haksız tahrik kişinin haksız bir fiil sebebiyle kendisinde meydana getirdiği şiddetli durumun altında suç işlemesidir, haksız tahrik sonucunda suç işlenmesi halinde haksız tahrik sebebiyle ceza indirimine gidilir. Haksız tahrik etkisi altında suç işlenen durumlarda kusur yeteneğinde azalma söz konusudur. Bu sebeple kusur yeteneğinde azalmaya bağlı olarak faile ceza indirimi uygulanır.
Haksız Tahrik Şartları Nelerdir?
Haksız tahrik yaşayan suçlular bu durumları yani işlenen suçta aslında suçlu değil de mağdur olduklarını kanıtladıkları sürece verilecek veya verilen ceza indiriminden faydalanma şansı elde ediyorlar. Haksız tahrik uygulanmasının bazı şartları bulunuyor.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sında yer alan haksız tahrik uygulamasından faydalanmak için gerekli görülen şartlar şu şekilde listelenmiştir:
Haksız tahrik durumun yol açacak bir davranış sergilenmesi
Haksız tahrik durumunun uygulandığı davranışın faile dönük bir tutum olması
Haksız tahrik durumunda işlenen suçun öfke boyutu ve ruhsal açıdan kontrol dışı işlenmiş olması
Haksız olarak yapılmış bir hareket olması
Haksız tahrik durumunda kalan suçlular yukarıda verilen maddeler ile ceza indiriminden faydalanmaya hak kazanırlar. Haksız tahrik durumunda bulunan suçlular Türkiye Anayasası 29. Maddesi kapsamında şiddet, hiddet ve elem durumlarına kapılarak suçu işlediklerini kanıtladıkları zaman haksız tahrik indiriminden faydalanıyorlar. Haksız tahrik suçunun nasıl işlendiği ve bu suçun hangi derecede işlendiği de ceza indirimi için önem taşır. Maddelerde Yargıtay kararı ile uygulanan haksız tahrik indirimi uygulanacak haller listelenmiştir.
Haksız Tahrikte Dengenin Bozulması
Fail ve mağdurun karşılıklı haksız fiillerde bulunması halinde haksız tahrikte dengenin bozulup bozulmadığı incelenmelidir. Fail, haksız bir eylemle mağduru tahrik ettikten sonra karşılaştığı tepkiden dolayı tahrik altında kaldığını savunamaz. Ancak failin karşılaştığı tepki, kendi gerçekleştirdiği eylemle karşılaştırıldığında aşırı bir hal almışsa, başka bir deyişle tepkide açık bir oransızlık varsa, fail haksız tahrik hükümlerinden yararlanmalıdır.
Haksız Tahrikte Kaçınılmaz Hata
Fail, haksız tahrikin varlığı konusunda hataya düşülebilir. Yani, somut olayda haksız tahrik unsurları olmadığı halde, fail, haksız tahrik teşkil eden fiiller bulunduğunu zannederek hareket etmiş olabilir. Haksız tahrikin varlığı konusunda kaçınılmaz hataya düşen fail haksız tahrik hükmünden yararlanacaktır. Fakat burada hatanın kaçınılmaz olması zorunludur. Buna karşılık, hata kaçınılabilir bir hata ise, yani failin kişisel özellikleri göz önüne alındığında, daha dikkatli ve özenli davranması durumunda hatasından kaçınılabilecekse başka bir anlatımla hata meydana gelmeyecekse artık haksız tahrik hükümlerinden yararlanamayacaktır (YCGK-K.2013/622).
Haksız Tahrikle Bağdaşmayan Suçlar
Tahrikin uygulanamayacağı suçlar;
Soykırım (m.76)
İnsanlığa karşı suçlar (m.77)
Göçmen kaçakçılığı (m.79)
İnsan ticareti (m.80)
Genel tehlike yaratan suçlar (m. 170 – 180)
Çevreye karşı suçlar (m. 181-184)
Kamunun sağlığına karşı suçlar (m. 185-196)
Kamu güvenine karşı suçlar (m. 197-206)
Kamu barışına karşı suçlar (m. 213-222)
Sabit platformlara karşı suçlar (m.223-224)
Genel ahlaka karşı suçlar (m. 225-229)
Aile düzenine karşı suçlar (m.230. 234)
Ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçlar (m. 235-242)
256 ve 265. maddeler hariç olmak üzere kamu idaresinin güvenilirliği ve işleyişine karşı suçlar (m. 247-264)
Adliyeye karşı suçlar (m. 267-298)
Sonraki bölümlerdeki suçlar (m. 299-343)
Ağır Haksız Tahrik Ve Hafif Haksız Tahrik Arasındaki Fark
Haksız tahrik nitelendirmesinde ağır haksız tahrikin mi yoksa hafif haksız tahrikin mi bulunduğu konusu tartışmalıdır. Ağır haksız tahrik ve hafif haksız tahrik kavramları sık sık gündeme gelmekte, bu ayrımın aydınlanması Yargıtay kararları ışığında gerçekleşmektedir. Ağır haksız tahrikte, tahrik derecesinin daha ağır ve daha şiddetli olduğu görülmektedir. Hafif haksız tahrikte ise, failin üzüntü ve elemle önemli olmayan bir sonuç yaratması söz konusu olacaktır.
Mahkemenin haksız tahrik indirimi uygulamasında, haksız tahrikin ağır ya da hafif nitelikte olup olmaması da cezayı belirleyecektir.
Haksız Tahrik Ceza İndirimi Ne Kadardır?
TCK 29. Madde gereği haksız tahrik altında işlenen suçlarda ceza indirimine gidileceği sabittir, ancak TCK 29.madde haksız tahrik şartlarına ayrıntılı bir biçimde yer vermemiştir. Bu sebeple haksız tahrik ’in derecesine bağlı olarak hâkim tarafından uygun görülen derecede ceza indirimine gidilir.
Haksız tahrik
Madde 29– (1) Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine on sekiz yıldan yirmi dört yıla ve müebbet hapis cezası yerine on iki yıldan on sekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.
Yargıtay Kararları
“Kişinin haksız bir harekete karşı gösterdiği tepki bakımından en önemli husus, bunun haksız tahrik teşkil eden fiil ile nedensellik bağının bulunması ve orantılı olmasıdır. Ortada açık ve kesin bir ölçüsüzlük varsa, haksız fiil ile failin ruhsal durumu arasında nedensellik bağının bulunduğu ileri sürülemeyeceğinden, haksız tahrikin varlığından söz edilemez. Mağdurun, disiplin cezasını gerektiren … davranışları karşısında, sanığın, mağduru uyarması ve bir üst ve amir sıfatı ile gerekli disiplin işlemlerini uygulaması gerekirken, mağdura karşı tahribatı mucip olacak şekilde müessir fiilde bulunduğu ve böylece mağdurun haksız fiili ile sanığın gösterdiği tepkisel davranışı arasında, meydana gelen sonuç itibarıyla sanık aleyhine bir oransızlık olduğu anlaşıldığından, mağdurun bu davranışlarının sanık lehine haksız tahrik oluşturmadığı, …” (As. Yrg. DK., 17.01.2008, 2008/10-10 E.-K. )
“Sanığın aşamalarda, yeşil kart başvurusu nedeniyle emniyet müdürlüğüne geldiklerini, alt kattan işlemin ikinci katta yapıldığını söylemeleri nedeniyle yukarı çıktıklarında, katılanın ameliyatlı kolundan tutup merdivenden aşağıya doğru iteklediğini ve bu sırada canının acıması nedeniyle sinirlenerek “şerefsiz” demiş olabileceğini savunması ve gerekçeli kararda kanıtlar değerlendirilerek katılanın bu davranışının mahkemece de haksız hareket olarak kabul edildiğinin anlaşılması karşısında, hakaret suçu yönünden özel olarak düzenlenmiş bulunan TCY. nın 129/2. maddesinde yazılı hükmün uygulanması gerekirken, genel nitelikli tahrik hükmünün uygulanması…” (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 02.02.2011, E. 2010- 22676/K. 2011-816).
