Haksız Tutuklama Tazminatı
Herhangi bir suçla ilgili soruşturma yahut kovuşturma sürecinde koruma tedbirlerine başvurulabilir. arama kararı, gözaltı kararı, tutuklama gibi. Bu hallerde uygulanmış olan koruma tedbirinin hukuka aykırı olması halinde devlet aleyhine tazminat doğacaktır.
Tazminat istemi
Madde 141 – (1) Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;
a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,
b) Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayan,
c) Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan,
d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,
e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
g)Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayan,
h) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,
i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen,
j) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,
k) Yakalama veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen başvuru imkânlarından yararlandırılmayan,
sayılan hallerden birisi ile karşılaşan kişi devletten maddi manevi tazminat talep edebilir.
Devletin yükümlülüklerine aykırı davranarak şüpheli veya sanığın haklarını ihlal etmesi halinde tazminatla karşı karşıya kalabilir. Sayılan tazminat sebeplerinden birisi de haksız tutuklamadır. Tutuklama kararının haksız olup olmadığının değerlendirmesi yapılırken;
- kanunda sayılan tutuklama şartları mevcut mu,
- tutuklama kararı hukuka uygun mu verilmiş,
- tutukluluğun devamına karar verilmişse yine usul ve esas yönünden uygun mu gibi sorularla tutuklamanın haksızlığı da ispat edilmiş olacaktır.
Kanunda ancak şu nedenlerle tutuklama kararı verilebilir:
- Şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut olgular varsa.
- Şüpheli veya sanığın davranışları;
1. Delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme,
2. Tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma.
Tutuklama nedenlerinin olmasına rağmen tutuklama kararı verilmesi halinde de ölçüsüz olacaksa adli kontrol kararı verilebilir.
Kişinin kaçma şüphesinde olması ve delilleri ortadan kaldırabileceği olasılığının muhtemel olması halinde tutuklanmasına karar verilmişse; bu kanıya nasıl varıldığı da gerekçelendirilmelidir. Hem hakim hem de savcı tarafından kararın ispatı yapılmak zorundadır.
Tutuklama kararı, duruşma yapılarak verilir. Soruşturma aşamasında sulh ceza hakimi, kovuşturmada ilgili ceza mahkemesi hakimi; tutuklama kararı verebilir. Tutukluluk süresi boyunca 30 günde bir tutuklama kararı değerlendirilir.
Hakkında tutuklama kararı olan kişi, beraat veya kovuşturmaya yer olmadığı kararı alındığı zaman haksız tutuklama durumu söz konusu olur.
Haksız Tutuklamada Tazminat Davasında Taraflar
Haksız tutuklamaya maruz olan kişi bu davayı açacaktır. Eğer kişi davayı açamadan ölmüşse mirasçıları mahkemeden tazminat talebinde bulunmaz. Ancak kişi davayı açmış ancak sonuçlanmadan ölmüşse bu halde mirasçılar davaya devam edebilir.
Tazminat talebi devlete yöneltilir. Devletin sonradan hakim, savcıya kusuru oranında rücu etme hakkı saklıdır.
Mahkeme Kararına İtiraz
Ağır ceza mahkemesi tarafından verilen haksız tutuklama kararı istinafa gönderilmek suretiyle itiraz gerçekleştirilebilir. Aynı zamanda Cumhuriyet savcısı veya hazine temsilcisi de verilen kararı istinaf edebilir.
Haksız Tutuklamada Tazminat Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Haksız tutuklamaya maruz kalan kişi ikamet ettiği yerdeki Ağır Ceza Mahkemesinde tazminat davası açabilir. Ancak haksız tutuklamaya neden olan mahkeme zaten orası ise bu halde en yakın ağır ceza mahkemesinde bu dava açılmalıdır. Kişinin ikamet ettiği yerde birden fazla ağır ceza mahkemesi varsa haksız tutuklamada bulunan mahkeme dışındaki diğer mahkemeler yetkilidir. Ancak tek bir ağır ceza var ve o da haksız tutuklama kararı veren mahkeme ise en yakın ağır cezaya gidilir.
Haksız Tutuklamada Tazminat Davasında Hak Düşürücü Süre
Tazminata neden olan kararın yahut hükmün kesinleşmesinin tebliğ edilmesinden itibaren 3 ay içerisinde tazminat davası açılmalıdır. Herhalde tazminat konusu olayın üzerinden 1 yıl geçmekle tazminat için dava açılamaz.
Haksız Tutuklama Tazminatı
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
