Hangi hallerde seri muhakeme usulü uygulanamaz?
SERİ MUHAKEME USULÜ
- Seri muhakeme usulünün düzenlendiği yasal düzenleme olan Ceza Muhakemesi Kanunu 250. maddesine göre,
“Soruşturma evresi sonunda Türk Ceza Kanunu’ndan yer alan bazı suçlarla ilgili olarak kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde seri muhakeme usulü uygulanır.”
Buna göre somut olayda soruşturma aşamasında işlenen suçla alakalı olarak kamu davasının açılması için yeterli şüphe bulunmasına rağmen kamu davasının açılması yerine veya kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmesi yerine zorunlu bir özel yargılama usulü olan seri muhakeme usulüne başvurulacaktır.
Seri muhakeme usulünün uygulanacağı suçlar, şüpheli tarafından kamuya karşı işlenen suçlardır ve bu usulün uygulanması şüphelinin ancak bu usulün uygulanmasını müdafi huzurunda kabul etmesine bağlıdır.
Seri muhakeme usulünün uygulanacağı suçlar hangileridir?
- Hakkı olmayan yere tecavüz suçu,
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması suçu,
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu,
- Gürültüye neden olma suçu,
- Parada sahtecilik suçu,
- Mühür bozma suçu,
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan suçu,
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama suçu,
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması suçu,
- Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’da öngörülen bazı suçlar,
- Orman Kanunu m.93/1’de yer alan suç,
- Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanun m.2’de yer alan suç,
- Kooperatifler Kanunu m.2/1’de yer alan suç bakımından seri muhakeme usulü uygulanabilir.
Hangi hallerde seri muhakeme usulü uygulanamaz?
Seri muhakeme usulü Cumhuriyet Savcısı tarafından uygulanır.
Seri muhakeme usulüne tabi suçlar bakımından seri muhakeme usulü uygulanmadan iddianame düzenlenmesi halinde iddianame Savcılığa iade edilecektir çünkü seri muhakeme usulü uygulanması, söz konusu suçlar bakımından şüpheliye sunulması zorunlu bir usuldür ve şüpheli lehine bir uygulamadır.
Seri muhakeme usulü hızlı bir yargılama gerçekleştirilmesi amacıyla Savcılık tarafından şüphelinin işlediği suça ilişkin yaptırımın belirlenerek söz konusu yaptırımın yarısı kadar bir cezanın tayin edilmesi ve bu belirlemenin mahkeme tarafından da incelenerek karar verilmesine ilişkindir.
Seri muhakeme usulü hangi hallerde uygulanamaz?
- Şüphelinin soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmaması halinde,
- Şüphelinin yurtdışında olması halinde,
- Şüpheliye herhangi bir nedenle ulaşılamaması halinde,
- Şüphelinin seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul etmemesi halinde,
- Şüphelinin yaşının küçük olması halinde,
- Şüphelinin akıl hastası, sağır veya dilsiz olması halinde seri muhakeme usulü uygulanamayacaktır.
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2020/35
Karar Sayısı : 2021/26
Karar Tarihi : 31/3/2021
R.G. Tarih-Sayısı : 15/6/2021-31512
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Avanos Asliye Ceza Mahkemesi
OLAY: Resmî belgenin düzenlenmesinde yalan beyanda bulunma suçu nedeniyle yürütülen soruşturmada seri muhakeme usulünün uygulanması amacıyla düzenlenen talepnamenin onaylanması aşamasında itiraz konusu kuralların Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme, iptali için başvurmuştur.
İtirazın Gerekçesi
Başvuru kararında özetle; itiraz konusu kurallarla Cumhuriyet savcısına yaptırım belirleme, hapis cezasını seçenek yaptırımlara çevirme veya erteleme yetkisi tanınması ile hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümleri uygulama imkânı verilmesinin mahkemelere ait olan yargı yetkisinin savcılara devredilmesi anlamına geldiği, kurallarda mahkemenin talepnamede belirtilen yaptırım doğrultusunda hüküm kurmak zorunda bırakılması suretiyle savcılığın tespit ve değerlendirmesiyle bağımlı hâle getirildiği, bu durumun mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkesine aykırılık oluşturacağı, yine kuralların mahkemenin maddi yönden davayı ele alma yetkisini sınırlandırdığı, deliller değerlendirilmeden verilen hükmün gerekçeden yoksun olacağı gibi itiraz mercii tarafından sınırlı yönden yapılan inceleme sonucunda kesin hüküm hâline gelen kararın da gerekçesiz olacağı belirtilerek kuralların Anayasa’nın 9., 36., 37., 38., 90., 138., 139., 140. ve 141. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Değerlendirme – Karar / Ceza muhakemesi sisteminde alternatif çözüm yolu olarak öngörülen seri muhakeme usulünde sürecin iddia makamı ve şüphelinin anlaşmasına bağlı olarak başlaması ve yürütülmesi nedeniyle Cumhuriyet savcısının mahkeme evresine kadar şüpheliye teklif edilecek yaptırımı belirlemesi, şartları varsa seçenek yaptırımlara çevirme, erteleme, hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümleri uygulaması, etkili bir yargısal denetimin bulunması şartıyla Anayasa’nın 9., 38., 138. ve 140. maddeleri kapsamındaki yargı yetkisinin münhasıran bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılması ve mahkemelerin bağımsızlığı ilkeleri ile masumiyet karinesine aykırılık oluşturmaz.
5271 sayılı Kanun’un 250. maddesinin (9) numaralı fıkrasının birinci cümlesinin Anayasa’ya uygunluk denetimi ile ilgili yapılan değerlendirmede, kuralda geçen “…taleple belirlenen yaptırım doğrultusunda…”ibaresi, seri muhakeme usulünde mahkemenin, Cumhuriyet savcısının şüpheli hakkında belirlediği yaptırıma müdahale etmesi de dahil olmak üzere yargı yetkisini kısıtladığı gerekçesiyle Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edilmiştir. Söz konusu iptal kararının sonucuna göre, mahkemenin, seri muhakeme usulünde Cumhuriyet savcısının tüm faaliyetlerini değerlendirme ve gerekirse bunlara müdahale etme imkanına sahip olacağı açıktır. Dolayısıyla seri muhakeme usulünde Cumhuriyet savcısının suçluluğu tespit ve yaptırım belirleme hususundaki yetkisinin etkin bir yargısal denetime tabi olması sağlandıktan sonra kuralların Anayasa’nın 9., 38., 138. ve 140. maddeleri kapsamındaki yargı yetkisinin münhasıran bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılması ve mahkemelerin bağımsızlığı ilkeleri ile masumiyet karinesine aykırı bir yönü bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle kurallar Anayasa’nın 9., 38., 138. ve 140. maddelerine aykırı değildir. İptal taleplerinin reddi gerekir.
Hangi hallerde seri muhakeme usulü uygulanamaz?
Stajyer Derya MERİÇ
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
