İdari Yargıda Dava Açıldıktan Sonra İlk İnceleme

İdari Yargıda Dava Açıldıktan Sonra İlk İnceleme

İdari yargıda dava açıldıktan sonra mahkeme tarafından ön inceleme yapılır. İlk önce dava dilekçesinin kanundaki unsurlara uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığı incelenir buna ilk ilk inceleme denir. Eğer dava dilekçesi kanuna uygunsa dava dilekçesi kabul edilir. Dava dilekçesinin kabul edilmesinden sonra davanın esasına geçilir. Bu halde dava açıldıktan sonra mahkeme iki aşamada inceleme yapar:

1. Dava dilekçesinin şartlara uygun olup olmadığı,
2. Dava dilekçesinin şartlara uygun olması halinde davanın esasına ilişkin incelemeye geçilir.

Dilekçeler üzerine ilk incelemenin nasıl yapılacağı İYUK’un 14. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;

Dilekçeler üzerine ilk inceleme:

Madde 14 – 1. Dilekçeler Danıştay’da Evrak Müdürlüğünce kaydedilir ve Genel Sekreterlikçe görevli dairelere havale olunur.

2.  Bölge idare, idare ve vergi mahkemelerinde dilekçeler, evrak bürosunca kaydedilerek ilgili mahkemelere havale olunur. Dilekçe sahibine evrakın tarih ve sayısını gösterir ücretsiz bir alındı kâğıdı verilir.

3. Dilekçeler, Danıştay’da daire başkanının görevlendireceği bir tetkik hakimi, idare ve vergi mahkemelerinde ise mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından:
a) Görev ve yetki,
b) İdari merci tecavüzü,

c) Ehliyet,
d) İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı,
e) Süre aşımı,

f) Husumet,
g) 3 ve 5 inci maddelere uygun olup olmadıkları,
Yönlerinden sırasıyla incelenir.

Mahkeme ilk incelemeyi gerçekleştirirken kanundaki sıraya uygun olarak yapması gerekir. Yeni önce görev ve yetki incelenmeden, ehliyet incelenemez. Aksi halde bu durum bozma sebebi olacaktır.

İdari Yargıda Dava Açıldıktan Sonra İlk İnceleme

Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme 

• Görev Ve Yetki 

Görev, mahkemenin dava konusu yönünden yetkili olmasını ifade eder. Yani uyuşmazlık konusunun hangi mahkemede çözümlenebileceği ile ilgili bir konudur. Davanın idare mahkemesinde mi yoksa asliye hukuk mahkemesinde mi görüleceği hususu görevle ilgilidir.

Yetki ise davanın hangi yer mahkemesinde açılacağı hususu ile ilgilidir. Mahkeme görev ve yetki hususunu inceledikten sonra;

1. İdari yargının görevli olmadığı saptanırsa davanın reddine,
2. İdari yargı yeri görevli ancak davanın açıldığı mahkemenin görevli veya yetkili olmadığı saptanırsa davanın reddine ve dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesine karar verilir.

• İdari Merci Tecavüzü

Bazı uyuşmazlık konuları hakkında dava açmadan önce idareye başvuru yapılması gerekir. İdareye başvuru yapıldıktan sonra idarenin, uyuşmazlık konusu hakkında olumsuz yanıt vermesi veya hiç yanıt vermemesi halinde dava açılabilir. Eğer idareye başvurulmadan dava açılmışsa;

1. Dava dilekçesinin görevli idari mercie gönderilmesine karar verilir.
2. İdareye başvurunun zorunlu olduğu hallerde başvuru için süre öngörülmüşse ve bu süre dolmuşsa; dilekçe idari mercie gönderilmez ve dava reddedilir.

• Ehliyet

Ehliyet, davacının davayı açabilmesi için sahip olması gereken bir unsurdur. Davacının taraf olma ve dava açma ehliyetinin olması; iptal ve tam yargı davalarında menfaati veya kişisel haklarının ihlal edilmesi gerekir. Aynı zamanda davanın ya kişinin kendisi tarafından bizzat ya da avukat aracılığı ile açılması gerekir. Ehliyet unsurlarında kanuna aykırılık olmaması halinde;

1. Davanın reddine karar verilir.
2. Dava avukat olmayan vekil tarafından açılmışsa; davacıya 30 gün süre verilerek dilekçenin reddine karar verilir. bu süre içerisinde kişinin bizzat kendisi veya avukat aracılığı ile davanın açılması gerekir.

• Süre Aşımı 

Dava açma süresi dolduktan sonra yapılan idari işlem davaya konu edilemez. Dava açma süresinin geçirildiğinin görülmesi halinde; davanın reddine karar verilir.

• Husumet 

   

  

Davanın bir tarafını davacı oluştururken diğer tarafını davalı oluşturur. İdari yargı davalarında davalı idaredir. Aynı zamanda dava kamu hizmetini göre özel hukuk kişilerine de açılabilir. Şöyle ki, İdare kamu hizmetlerinin görülmesi bakımından özel hukuk kişilerini görevlendirebilir. Bu halde dava kamu hizmetini yürüten özel hukuk kişisine de açılabilir.

İdari Yargıda Dava Açıldıktan Sonra İlk İnceleme

İlk İncelemeyi Kim Yapar?

Bilindiği üzere, bazı davalar doğrudan Danıştay’da açılabilir. Buna göre doğrudan Danıştay’da açılan davalarda daire başkanın görevlendireceği bir tetkik hakim incelemeyi yapar.

İdare ve vergi mahkemelerinde ise dava kurul halinde görülecekse mahkeme başkanı veya onun görevlendireceği bir üye yapabilir. Dava tek hakimle görülecekse davaya bakmakla görevli olan hakim ilk incelemeyi yapar. İlk incelemeyi yapanlar, bu noktalardan kanuna aykırılık görmezler veya daire veya mahkeme tarafından ilk inceleme raporu yerinde görülmezse, tebligat işlemi yapılır.

İlk inceleme konularında kanuna aykırılık olması halinde görevli daire veya mahkemeye bir rapor ile bildirilir. Ancak dava tek hakimle görülüyorsa rapor düzenlenmesine gerek yoktur. Hakim doğrudan karar verebilir. Kurul halinde görülen davalarda daire veya mahkeme raporu inceler. Kanuna aykırı bir durum olmadığı görülürse dava dilekçesinin davalıya gönderilmesi için tebligat işlemleri yapılır.

İlk İncelemede Süre Var Mıdır?

İYUK’un 14 maddesine göre; ilk incelemeden sonraki aşamalarda ilk inceleme konularında kanuna aykırılık olduğu tespit edilirse davanın her aşamasında15 nci madde hükmü uygulanacağı belirtilmiştir. Yani mahkeme ilk incelemeyi bitirdikten sonra kanuna aykırılık olmadığı için davanın esasına geçse dahi 15. maddede düzenlenen işlemleri yapabilir. Bu halde mahkeme davanın her aşamasında ilk inceleme konularını değerlendirebilir. Aynı zamanda taraflarda davanın her aşamasında ilk inceleme konularında kanuna aykırılık olduğunu ileri sürebilir.

Kanunun 14. maddesinde dilekçenin kayda alınmasından itibaren 15 gün içerisinde ilk incelemenin tamamlanacağı öngörülmüştür. Ancak  bu süre kesin bir süre değildir. Bu süre geçtikten sonra da ilk incelemeye başlanabilir.

İdari Yargıda Dava Açıldıktan Sonra İlk İnceleme

Stajyer Av. Merve ÇATAR

Makale Yazarlığı İçin

Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.