İhtiyari Arabuluculuk Nedir
Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk uyuşmazlıkların en bilinen ve en sık uygulanan barışçıl çözüm yollarından birisidir. Resmi bir çözüm yöntemi değildir. Taraflar arasındaki uyuşmazlık hakkında taraflara yardımcı olma amacıyla çözüm sürecini etkinleştirmekte rol oynar. Arabuluculuk; zorunlu arabuluculuk ve ihtiyari arabuluculuk olmak üzere ikiye ayrılır.
İhtiyari Arabuluculuk Nedir?
Bir özel hukuk uyuşmazlığından kaynaklanan uyuşmazlığın, çözüme kavuşturulması için, tarafların dava açılmadan önce ya da dava sırasında kendi isteği ile arabulucuya başvurmasıdır. Mahkemede tarafları arabuluculuğa davet edebilir. Esas olan ihtiyari arabuluculuktur.
Zorunlu Arabuluculuk Nedir?
Bir diğer adı da dava şartı olan arabuluculuk, dava açılmadan önce, arabulucuya başvuruyu zorunlu hale getirmiştir. Bilindiği üzere İş hukukundan kaynaklanan ve ticaret hukukundan kaynaklanan bazı uyuşmazlıktan kaynaklanan davalarda zorunlu arabuluculuk uygulanır. Arabulucuya başvurulmadan açılan bu davalar Mahkeme tarafından ret olunur.
Arabuluculuk Şartları
-Türk vatandaşı olma
-Hukuk fakültesinden mezun olma
-Türk Ceza Kanunu m.53’te belirtilen süreler geçmiş olsa dahi kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık, gerçeğe aykırı bilirkişilik yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin suçlarından mahkum olmama
-Mesleğinde en az beş yıl tecrübeli olma
-Terör örgütleriyle ilişkili bulunmama
-Arabuluculuk eğitimini tamamlama
-Adalet Bakanlığı tarafından yapılan yazılı sınavda başarılı olma.
Şartları sağlayan kişiler Bakanlıkça yapılan yazılı sınava girmelidir. Yazılı sınavda başarılı olanlar arabulucu olabilir.
İhtiyari Arabuluculuk Nedir
Arabuluculuğun Avantajları
-Arabuluculuk insanlar arasındaki ilişkileri korur
-Arabuluculuk çabuk çözüm sağlar
-Arabuluculuk ekonomiktir
-Arabuluculuk gizlidir
-Arabuluculukta sürecin kontrolü tarafların elindedir.
Arabuluculuğun Temel İlkeleri
-İradi olma ve eşitlik ilkesi
-Gizlilik ilkesi
-Beyan ve belgelerin kullanılmaması ilkesi
Arabulucunun Görevlendirilmesi
Taraflardan biri, toplu görüşmelerin uyuşmazlıkla sonuçlandığı durumlarda uyuşmazlığı görevli makama bildirir. Uyuşmazlık yazısını alan görevli makam, 6 iş günü içinde taraflardan en az birinin katılımı ile veya katılım olmazsa resen, resmî listeden bir arabulucu görevlendirir. Arabulucu, tarafları ayrı ayrı veya birlikte toplantıya çağırmak üzere bir davet yazısı düzenler ve taraflara tebliğ eder.
Arabulucunun Görev Süresi
Arabulucunun görev süresi, kendisine görevli makam tarafından yapılacak bildirimden itibaren 75 gündür. Bu süre tarafların anlaşması ile en çok 6 iş günü uzatılabilir ve görevli makama bildirilir.
İŞ DAVALARINDA ZORUNLU ARABULUCULUK
7036 sayılı 01/01/2018 tarihli yasa ile zorunlu arabuluculuk kapsamına dahil edilmiştir.
Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.
Arabulucuya başvurulmadan İş Mahkemelerinde dava açılamaz. Davanın açıldığının tespiti halinde herhangi bir işlem yapılmadan dava şartı yokluğu nedeniyle usulden red kararı verilir.
İş davalarında arabuluculuk kapsamına giren konular şu şekildedir;
İşe iade
Fazla mesai alacağı,
Yıllık izin, maaş, dini ve milli bayramlar
Kıdem ve ihbar tazminatı
alacaklarında arabuluculuk dava şartı olup direkt mahkemede dava açma yoluna gidilemez.
Arabuluculukta dava şartı aranmayan konular ise; İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davalarıdır. Bu konular ile ilgili birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
TAHKİM
Tahkim toplu iş hukuku bakımından ihtiyari ve zorunlu tahkim olmak üzere ikiye ayrılır.
Zorunlu Tahkim
Olağan arabuluculuk sürecinden sonuç çıkmaması durumunda, özel hakeme gidilmemişse ve grev yapma olanağı da bulunmuyorsa toplu iş sözleşmesinin yapılabilmesi için, tarafların zorunlu tahkim yoluna başvurmaları zorunludur. Olağan arabuluculuk sürecinde tarafların anlaşamaması ve özel hakeme de gitmemeleri halinde, zorunlu tahkime gitme, aşağıdaki durumlarda söz konusudur:
Grev oylaması sonucunda grev yapılmaması yönündeki kararın kesinleşmesi
Grev ve lokavt yasağının bulunması
Grevin ertelendiği sürede tarafların anlaşamaması
Yüksek Hakem Kurulu, uyuşmazlığı dosya üzerinden inceler. Gerekli görüldüğü durumlarda taraflar ve ilgililerden uyuşmazlıkla ilgili her türlü bilgi ve belgeyi isteyebilir. Taraflar ve diğer bütün ilgililer, Yüksek Hakem Kurulu’nun istediği bilgi ve belgeyi vermekle yükümlüdür. Yüksek Hakem Kurulu, görüşlerini öğrenmek istediği kişileri çağırıp dinler veya bunların görüşlerini yazı ile bildirmelerini ister. Kurul, teşmile ilişkin görüş bildirme dışındaki işlerde, yapacağı ilk toplantı gününden başlayarak en geç 2 ay içinde kesin kararını verir.
İhtiyari Tahkim
Toplu iş hukukunda ihtiyari tahkim, tarafların kendi arasında anlaşarak toplu iş uyuşmazlıkları konusunda karar vermek üzere özel hakem görevlendirmesidir. Özel hakem, tarafların uyuşmazlık konusunda yaptıkları bildirimden itibaren 6 iş günü içinde uyuşmazlığı incelemeye başlar. Başvurunun özel hakem sıfatıyla incelenmeye başlandığı tarihi belirten bir yazıyı, taraflarca yapılan yazılı anlaşmanın bir örneğini de ekleyerek aynı süre içinde görevli makama gönderir. Özel hakem, uyuşmazlığı incelemeye başladığı tarihten itibaren 30 gün içinde kararını verir ve kararı derhal yazılı olarak taraflara ve görevli makama tebliğ eder.
Tahkim ve Arabuluculuk arasındaki fark nedir?
• Hem tahkim hem de arabuluculuk ADR’dir (alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmaları)
• Her ikisi de bir mahkemeden daha az resmidir, ayrıca daha ucuz, daha hızlı ve daha az yorucudur.
• Tahkim durumunda hakim rolünü yerine getiren bir hakem iken, arabulucu daha çok kolaylaştırıcıdır ve herhangi bir karar vermez.
• Hakem, yasal bir otorite (avukat veya hakim) olan tarafsız bir kişidir. Her iki tarafın avukatları tarafından sunulan delilleri ve tanıkları dinler ve bir uyuşmazlıkta yer alan her iki taraf için de yasal olarak bağlayıcı bir karar verir.
• Arabuluculukta arabulucu tarafından herhangi bir karar alınmaz ve arabulucu sadece tarafların müzakereye girmelerine ve kendi başlarına bir anlaşmaya varmalarına yardımcı olur ve yardımcı olur.
• Hakem yasal bir otorite olmakla birlikte, başka herhangi bir alanda da uzman olabilen bir arabulucu için bu mutlaka doğru değildir.
• ADR’de kıyafet zorunluluğu yoktur ve bu da çok fazla zaman ve emek tasarrufu sağlar.
İhtiyari Arabuluculuk Nedir
