İptal Davası ve Yürütmenin Durdurulması

İptal Davası ve Yürütmenin Durdurulması

İptal Davası Nedir?

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununa göre 3 tür idari dava vardır. Bunlar;

İptal davası

Tam yargı davası

İdari sözleşmeden doğan davalar

İptal davaları, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 2/1-a maddesinde: “İdari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar” şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere iptal davalarının konusunu hu kuka aykırılığı ileri sürülen idari işlemler oluşturmaktadır. Bir başka ifadeyle iptal davası, ancak idarenin kamu hukuku alanında yaptığı tek yanlı, kesin ve doğrudan uygulanabilen idari işlemlere karşı açılabilir.

İptal Davası ve Yürütmenin Durdurulması

Anayasa m.125/1: “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” Hukuk devletini gerçekleştirme araçlarından birisi ve belki de en önemlisi idarenin hukuki denetimi ya da başka bir deyişle idarenin hukuka uygun işlem veya eylem yapması ve bu hususun yargı yoluyla denetlenebilmesidir. Böyle bir gereksinime duyulan ihtiyacın sebebi; idarenin tek yanlı ve icrai işlem yapma yetkisiyle donatılmış olmasıdır.

İptal Davasını Kim Açabilir?

İdari işlemin iptali davasında davacı menfaati ihlal edilendir. İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2/1-a maddesine göre; İdarî işlemler hakkında iptal davası yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılabilir. Maddeye göre, iptal davasında davacı olabilmek için “hak ihlali” yerine “menfaat ihlali” gerekli ve yeterli görülmüştür. Kısacası iptal davasını açabilmek için davacının dava konusu işlem nedeniyle menfaatinin ihlal edilmiş olması yeterlidir.

Menfaatin ihlal edilmiş olması ise, dava konusu işlemin davacıyı etkilemiş olmasıdır. Danıştay’ın yerleşik içtihatlarına göre iptal davalarında davacının ihlal edilen meşru menfaatinin, kişisel, güncel, meşru nitelikte olması gerekir. Taraf ilişkisinin kurulması için gerekli olan kişisel, meşru ve güncel bir menfaat ilgisinin varlığı, davanın niteliğine ve özelliğine göre idari yargı yerlerince belirlenmekte, davacının idari işlemle ciddi ve makul, bir ilişkisinin bulunduğunun anlaşılması, dava açma ehliyeti için yeterli sayılmaktadır.

Kamu görevlileri ancak kendilerini ilgilendiren idari işlem ve kararlara karşı iptal davası açabilirler.

İptal Davası ve Yürütmenin Durdurulması

İdari İşlemin İptali Davası Nedir?

İdare hukukunda iptal davası; idari yargı yolunda açılan ve idari işlemlerin hukuka uygunluğunun yargı yoluyla denetimini amaçlayan bir davadır. İptal davası, idari işlemlerin yetki, sebep, şekil, konu ve amaç yönlerinden biri ile hukuka aykırı olmaları nedeniyle menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan bir idari dava türüdür.

İdari yargı, yerindelik denetimi yasağına aykırı bir şekilde ve idarenin takdir yetkisini kaldıracak şekilde karar veremez. İdari yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. İdari mahkemeler; yerindelik denetimi yapamazlar, yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremezler (2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu m.2/2).

İptal Davası Açılmasında Ehliyet (Menfaat) Şartları

İdari yargıda iptal davası açılabilmesi için davacının taraf ve dava ehliyetine sahip olması gerekmektedir. Aksi takdirde, davacının taraf olma veya dava açma ehliyetine sahip olmaması durumunda 2577 sayılı İYUK’un 15/1-b bendi uyarınca davanın ehliyet yönünden reddine karar verilecektir.

İptal davası açılması için ilgilisinin genel dava ehliyetine sahip olması yeterli değildir. Ayrıca, idari işlemin ilgilisinin menfaatini ihlal ediyor olması; başka bir anlatımla, davacının iptalini istediği işlemin hukuk düzeninde kısmen veya tamamen kaldırılmasını istemekte bir menfaatinin bulunması gerekmektedir.

İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASI AÇMA SÜRESİ

İdari işlemin iptali davası açma süresi idari işlemin tebliğ ya da niteliğine göre ilan tarihinden itibaren belli bir zaman dilimi içerisinde açılmalıdır. İşlemin niteliğine göre iptal davası açma süreleri ikiye ayrılır. Bunlar ;

1) GENEL DAVA AÇMA SÜRESİ

İptal davası açma genel süresi Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür. Bu süreler hak düşürücü süre niteliğindedir ve hakim tarafından kendiliğinden dikkate alınır. Kural olarak tüm idari işlemlere karşı açılan iptal davalarında bu sürelere uyulur.

2) ÖZEL DAVA AÇMA SÜRESİ

İdari işlemin niteliği gereği ilgili bulunan kanunda farklı veya özel bir süre öngörülmesi halinde genel dava açma süresi uygulanmayıp özel dava açma süresi eğer açık bir biçimde kanunda öngörülmüşse özel dava açma süresi uygulanır. Açıkça özel dava açma süresi öngörülmemişse genel dava açma süresi uygulanır.

Görevli Mahkeme

İptali istenen idari işleminin niteliğine göre değişmekle birlikte iptal davalarına bakmakla görevli mahkemeler şunlardır:

İdare Mahkemesi (İlk derece mahkemesi olarak)

Vergi Mahkemesi (İlk derece mahkemesi)

Bölge İdare Mahkemesi (İstinaf mahkemesi olarak ikinci derece mahkemesi)

Danıştay (Temyiz mahkemesi olarak üçüncü derece mahkemesi ve bazı davalarda ilk derece mahkemesi olarak).

İdari İşlemin İptali Davasında Yetkili Mahkeme Neresidir?

İdari işlemin iptal davası yetkili mahkeme; yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması halinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.