Memnu Hakların İadesi
Memnu hakların iadesi; bir diğer adıyla yasaklanmış hakların geri verilmesi demektir. Kişiye ceza mahkumiyeti verildiğinde bazı haklarını kullanmaktan yoksun kalabilir. Bu halde kişinin alınacak bir kararla bu hakları kullanmaya devam edebilmesi mümkündür. Örneğin Devlet Memurları Kanunu gereği; bir kişi kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıl veya daha daha uzun süreli hapis cezası almış olan kişilerin devlet memuru olamayacağı düzenlenmiştir. İşte memnu hakların iadesi ile kişinin bu hakkını kullanması mümkün hale gelebilir. Ancak kişi bu mahkemeden hakların iadesi kararını almış olsa bile; idarenin kişiyi memuriyete kabul etmeme yönünde takdir hakkı vardır.
Memnu hakların iadesini, Kişi aldığı ceza mahkumiyeti sonucunda diğer kanunlarda meydana gelmiş olan yasaklılıkların ortadan kaldırılmasını sağlayan bir ceza kurumu olarak tanımlayabiliriz.
Örneğin kişinin TCK’ya göre cezası infaz edildiğinde; milletvekilliği yapması ilgili kanunlarla yasaklanmıştır. Kişi bu yasaklılık halinden çıkmak için mahkemeye başvurması mümkündür. İşte mahkemeye başvurarak yasaklanmış olan haklarının geri verilmesini isteyebilir. Tabi ki bunun için bazı şartlar vardır.
Bazı mesleklerin etik kuralları nedeniyle de yasaklanmış hakların iadesi kararı alınsa bile mesleğe kabul edilmeme durumu söz konusu olabilir. Danıştay’ın da bu yönde vermiş olduğu kararları vardır.
Memnu Hakların İadesi
Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi İçin Aranan Şartlar
Yasaklanmış hakların geri verilmesini mahkemeden istenebilmesi için bazı şartların mevcut olması gerekir. 5352 Adli Sicil Kanunu 13/A maddesinde bu şartlar düzenlenmiştir.
- Kişinin cezasının infaz edilmiş olması gerekir. Ancak burada kastedilen kişinin sadece cezaevindeki süresi değildir. Cezaevindeki süresi bitmiş geri kalan cezasını denetimli serbestlikle dışarıda geçirecekse; dışarıdaki denetimli serbestlik süresi de tamamlanmış olmalıdır. Yani cezanın tümü infaz edilmiş kişi kurtulmuş olmalıdır.
- Verilen ceza infazının bitmesinin üzerinden 3 yıl geçmiş olması gerekir.
- Kişi mahkumiyetine neden olan suçu işlemesinden itibaren 3 yıllık sürede dahil olmak üzere yeni bir suç işlenmemiş olması gerekir. Yani işlediği suçtan itibaren artık yaşamını iyi halli olarak geçirdiğini mahkemeye ispatlamak için bir kanaat oluşturması gerekir.
Yasaklanmış Hakların İadesinde Yetkili Mahkeme
- Kişi yargılanmış olduğu mahkemeye başvurabilir.
- Bir diğer seçenek ise; kişi hükmü veren mahkeme dışında bir yerde ikamet ediyorsa ikamet ettiği yerdeki mahkemeye başvurabilir. Ancak mahkumiyet hükmünü veren mahkeme ile aynı derecede olan mahkemeye başvurması gerekir.
Kişi bu iki mahkemeden birini tercih ederek yasaklanmış hakların iadesini isteyebilir. Seçilecek olan mahkemeye bir dilekçe ile başvuru yapılması yeterlidir.
Yargıtay Kararı
- 8. Ceza Dairesi 2021/10191 E. , 2021/21681 K.
Mahkumiyet sonucunda yasaklanmış bir hak olmasa da sanık hakkında adli sicil arşiv kaydının bulunmasının yasaklanmış hak kavramına dahil olduğundan yasaklanmış hakların iadesi yoluna başvurulabilir.
Somut olayda mahkemesince sanığın mahkumiyet kararında yasaklanmış hak bulunmadığı gerekçesi ile sanığın memnu hakların iadesi talebinin reddine ilişkin karar verildiği anlaşılmakla, her ne kadar sanık hakkındaki mahkumiyet kararında herhangi bir hak yoksunluğu yer almasa da, sanık hakkında adli sicil arşiv kaydının bulunmasının yasaklanmış hak kavramına dahil olduğu, sanığın cezasının infaz edildiği tarihinden itibaren 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 13/A.maddesinde yer alan 3 yıllık sürenin geçmiş olduğu ve sanığın daha sonra yeni bir suç işlememiş olması halinde; mahkemesince yapılacak değerlendirmede sanığın hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda kanaate ulaşılması durumunda yasaklamış hakların geri verilmesi yoluna gidilmesi gerektiği gözetilerek itirazın kabulü yerine, yazılı şekilde karar verilmesi,
Memnu Hakların İadesi
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
