Miras Hukuku *2024 – “zümre sistemi”
Miras hukuku, özel hukuk alanında yer alan ve Türk Medeni Kanunu’nun alt dallarından biridir. Bu hukuk dalı, bir kişinin ölümü ya da gaipliği halinde, malvarlığının nasıl ve kimlere aktarılacağını düzenler.
Miras hukukunda “zümre sistemi” üç zümreye kadar olan akrabaların miras paylaşımını tanımlar:
Birinci Zümre: Miras bırakanın alt soyu, yani çocukları ve torunları.
İkinci Zümre: Miras bırakanın anne-babası, kardeşleri ve yeğenleri.
Üçüncü Zümre: Miras bırakanın büyükanne ve büyükbabası ile amca, dayı, hala ve teyze gibi daha uzak akrabaları.
Vasiyetname olmaması durumunda miras paylaşımı şöyle gerçekleşir:
Miras bırakanın eşi hayatta ise, sağ kalan eş ile alt soy mirası paylaşır. Eş mirasın dörtte birini (¼) alır, geri kalan kısım çocuk ve torunlar arasında eşit olarak bölünür.
Eğer miras bırakanın eşi, anne ve babası da mirasçı ise, eş mirasın yarısını alır, kalan kısım anne-baba ve onların alt soyları arasında eşit olarak paylaştırılır.
Miras hukuku, mirasçıların haklarını ve mirasın adil bir şekilde paylaşılmasını sağlamak için önemli hukuki düzenlemeler içerir.
Miras hukukunda “saklı pay”, miras bırakanın ölümünden sonra belirli mirasçıların lehine, miras bırakanın malvarlığı üzerindeki tasarruf haklarını sınırlayan bir hukuki düzenlemedir. Saklı paylı mirasçılar, miras bırakanın tasarruflarından belirli bir oranda pay almayı hak ederler. Eğer miras bırakan, bu saklı payı aşan tasarruflarda bulunmuşsa, saklı paylı mirasçılar tenkis davası açarak bu tasarrufların etkisizleştirilmesini talep edebilirler.
Saklı paylı mirasçılar sınırlı sayıdadır ve genellikle miras bırakanın altsoyu (çocukları, evlatlıkları, torunları ve onların çocukları), ebeveynleri ve eşidir. 2007’de yapılan bir değişiklikle, miras bırakanın kardeşleri saklı paylı mirasçı olmaktan çıkarılmıştır.
Miras Hukuku *2024 – “zümre sistemi”
Saklı pay oranları şu şekildedir:
Altsoy için, yasal miras payının yarısı (1/2) saklı pay olarak kabul edilir.
Anne ve babanın her biri için, yasal miras payının dörtte biri (1/4) saklı pay olarak kabul edilir.
Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve/veya baba ile birlikte mirasçı olunuyorsa yasal miras payının tamamı (1/2), tek başına veya üçüncü zümre ile birlikte mirasçı ise yasal miras payının dörtte üçü (3/4) saklı pay olarak kabul edilir.
Bu düzenleme, miras bırakanın belli başlı yakınlarının mirastan adil bir pay almalarını sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.
Miras bırakanın saklı paylı mirasçılarının haklarını ihlal etmesi durumunda,
Mirasçılar miras bırakanın ölümünün ardından tenkis davası açma hakkına sahiptirler. Tenkis davası, miras bırakanın malvarlığı üzerindeki tasarruflarının saklı payları ihlal ettiği durumlarda, bu ihlali düzeltmek ve saklı pay sahiplerinin haklarını korumak amacıyla açılan bir davadır.
Tenkis davası yalnızca miras bırakanın ölümü halinde açılabilir. Miras bırakan hayatta iken yapılan ve saklı payları ihlal eden tasarruflara karşı, saklı paylı mirasçılar miras bırakanın ölümünden önce dava açamazlar ve ihtiyati tedbir talebinde bulunamazlar. Bu, miras hukukunun temel ilkelerinden biridir ve mirasçıların hakları, miras bırakanın ölümüne bağlıdır.
Ayrıca, her saklı paylı mirasçı bağımsız olarak tenkis davası açabilir. Ancak, bir mirasçının lehine sonuçlanan tenkis kararından, dava açmayan diğer saklı paylı mirasçılar yararlanamazlar. Yani, eğer bir saklı paylı mirasçı dava açmazsa, açılan davaların ve elde edilen tenkis kararlarının faydalarından yararlanma hakkını kaybeder. Bu, miras hukukunda saklı payların korunmasına yönelik önemli bir mekanizmadır.
Miras Hukuku *2024 – “zümre sistemi”
