Mobbing Nedir – Mobbing Türleri Nelerdir 2023
Mobbing Nedir?
Mobbing, bir veya birkaç kişinin bir diğer kişiye uyguladığı, düşmanca ve ahlaka, etiğe aykırı yöntemlerle uygulanan sistematik psikolojik bir baskıdır. Türkçesi için “yıldırma, sindirme” denebilir. Aslında kelimenin anlatmak istediği şey: iş yerindeki duygusal taciz. Psikolojik şiddet, dışlama, aşağılama, rahatsız etme, çalışma motivasyonunu, özgüvenini kırma ve mutsuz etme. Dr. Heinz Leymann, 1980’li yıllarda mobbing terimini iş hayatındaki baskı, şiddet ve yıldırma hareketlerini tanımlamak için kullanmıştır. Leymann mobing uygulayan kişileri, aşırı kontrolcü, korkak, nevrotik ve iktidar açlığı olan kişiler olarak tanımlanıyor.
Mobbing Türleri Nelerdir?
Mobbing türleri yatay, dikey ve düşey mobbing olarak üçlü bir ayrımla belirlenmiştir. Bunlar;
Yatay Mobbing
Yatay mobbinge eşitler arası mobbing de denmektedir. Bu mobbing türü hiyerarşik bir ilişkiye dayanmamaktadır. Genellikle rekabete dayalı bir çekememezlik yatay mobbinge sebep olmaktadır.
Dikey Mobbing
Çalışanın işverenine veya işyerinde yöneticisine, amirine uyguladığı mobbing türü dikey mobbingdir. Astın üste uyguladığı dikey mobbingin güç dengesini değiştirebilmesi için çalışanların birlikte hareket etmesi gerekir.
Düşey Mobbing
En sık karşılaşılan mobbing türü düşey mobbingdir. Burada işyerindeki hiyerarşik ilişkiye dayanan üstün ast üzerinde gerçekleştirdiği psikolojik baskı söz konusudur. İşveren, yönetici, amir işyerindeki gücünü kötüye kullanmakta ve çalışanlarına psikolojik veya cinsel taciz uygulamaktadır.
Mobbing Durumu Nasıl Ortaya Çıkar?
-Mesleki yeterliliğin sorgulanması
-Kişiye güvenilmediğinin hissettirilmesi
-Kasten, verilen süre içinde bitirilemeyecek görevler verilmesi
-Kişiden bilgi saklanması
-Kişinin görmezden gelinmesi, gruptan izole edilmesi
-Yetkilerinin azaltılması
gibi durumlar olabilir.
Bunun dışında, kişi aniden yetersizmiş gibi gösterilebilir, daha önce sorun olmayan küçük hatalar çok büyük hatalarmış gibi gösterilebilir ve kişiyi utandırma eylemleri yapılabilir. Bu yapılan şeyler sadece işveren değil diğer çalışanlar tarafından da yapılabilir. Yani yöneticiler tarafından bazı çalışanlar mobbing uygulamak için azmettirilebilir.
Mobbing Nedir – Mobbing Türleri Nelerdir 2023
Mobbing’in Etkileri Nelerdir?
-Mobbing, insanın mesleki bütünlük ve benlik duygusunu zedeler
-Paranoyaya ve kafa karışıklığına neden olur
-Maruz kalan kişi kendine güven duygusunu yitirir, toplumdan soyutlanabilir
-Huzursuzluk, korku, utanç, öfke ve endişe duygularını yoğun bir şekilde yaşar.
-Mobbing, ağlama, uyku bozuklukları, depresyon, yüksek tansiyon, panik atak, kalp krizine kadar giden sağlık sorunları ve travma sonrası stres bozukluğu yaratabilir.
Medeni Kanun Açısından Mobbing
-Kişilik Hakları İhlali Sebebiyle Açılabilecek Koruyucu Davalar
Türk Medeni Kanunu’na göre mobbing nedeniyle kişilik hakları saldırıya uğrayan kişi; saldırının durdurulması davası, saldırı tehlikesinin önlenmesi davası, saldırının hukuka ayrılığının tespiti gibi dava yollarına başvurabilir. Bu davaların açılması için zamanaşımı söz konusu değildir.
-Kişilik Haklarının İhlal Edilmesi Sebebiyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Türk Medeni Kanunu’na göre mobbing nedeniyle kişilik hakları ihlal edilen kişi maddi ve manevi tazminat yollarına başvurabilir. Ancak burada mobbing eylemi ile meydana gelen maddi ve/veya manevi zarar arasında illiyet(nedensellik) bağı bulunması gerekmektedir. Bu davaların zamanaşımı süresi on yıldır.
-Yeni Türk Borçlar Kanunu Açısından Mobbing
04 Şubat 2011’de kabul edilen 27836 sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu 6. Bölümünde Hizmet Sözleşmelerine ilişkin hükümlere yer verilmiş ve madde 417’de işçinin kişiliğinin korunması başlığı, aşağıdaki şekilde ele alınmıştır:
“MADDE 417- İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.
İşverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir.”
MOBBİNG NASIL İSPATLANIR VE NEREYE BAŞVURULUR?
Mobbing’e maruz kalanlar;
– Alo 170,
– Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,
– TBMM,
– Anayasa Mahkemesi,
– Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER),
– Kamu Görevlileri Etik Kurulu,
– Kamu Denetçiliği Kurumu,
– Türkiye İnsan Hakları Kurumu
– İl, İlçe İnsan Hakları Kurulları’na başvurabilirler.
Mobbing’e uğradığını düşünen çalışan kendisine uygulanan davranışlarla ilgili açık ve net deliller toplamaya başlaması gerekir. Bu noktada şahitler, maaş kesme varsa bordrolar, kamera kayıtları, e- mailler, kullanılan ilaç faturaları, verilen işlerle ilgili belge ve örnekler alınarak delil olarak sunulabilir. Çünkü yargıya intikal eden davalarda delil etkin bir yargılama için önemlidir.
Mobbinge Maruz Kalan İşçinin Tazminat ve Diğer Hakları Nelerdir?
Bir Yargıtay kararında mobbing’i stres, tükenmişlik sendromu, işyeri kabalığı, iş tatminsizliği ya da doyumsuzluğu gibi olgulardan ayıran hususu, belli kişinin belli bir amaca yönelik olarak hedef alınması, yapılan haksızlığın sürekli, sistematik ve sık oluşudur. Bu kararda Mobing uygulanan işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme imkanı verildiği kabul edilmiştir. Yani kıdem tazminatını hak ederek işyerinden ayrılabilir. İşçi mobinge maruz kaldığında işyerinden ayrılarak kıdem tazminatı talep edebilir veya mobbingin tespiti için iş mahkemesinde dava açıp, iş mahkemesinde açtığı bu dava ile birlikte manevi tazminat da talep edebilecektir. Mobbingin varlığı feshi haklı kılmaktadır. Yani kıdem tazminatını hak ederek çalışan işyerinden ayrılabilir.
MOBBİNG UYGULAYANLARA NE GİBİ CEZALAR VERİLEBİLİR?
Mobbing adli bir suçtur. bu yüzden mobbing uygulayanlar için; Türk Ceza Kanunu’nun 105. maddesinde “Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunur. Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet veya eğitim/öğretim ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz.”
Yine aynı kanunun 109. maddesinde “Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir. Kişi; fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu suçun kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle kamu görevinin sağladığı nüfûz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi halinde yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza bir kat artırılır.” denmektedir.
Ayrıca çalışanın maddi ve manevi tazminat davası hakları saklı kalmak kaydıyla hukuki hakkını araması yolları sabittir.
