Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası
Ölüme bağlı tasarruflar 2 şekilde yapılabilir demiştik. Vasiyetname veya miras sözleşmesi. Ölüme bağlı tasarruf yaparken kanunun öngördüğü şartlara uygun olarak yapılması gerekir. Aksi halde hükümsüz olabilir. Ölüme bağlı tasarruf 2 şekilde hükümsüz olur. Ya kanun gereği hiçbir işleme gerek kalmaksızın kendiliğinden geçersiz olur ya da iptal davasına konu olur.
Ölüme bağlı tasarruflar bazı durumlarda kendiliğinden hükümsüz olabilir. Bunun için hiçbir işlem yapmaya gerek yoktur. Kanun gereği hükümsüzdür. Ölüme bağlı tasarruflarda kanun gereği kendiliğinden hükümsüz kalan haller şunlardır:
- Evlilik birliğinin ölüm veya gaiplik dışında son bulması,
- Lehine ölüme bağlı tasarruf yapılan kişi miras bırakandan önce ölmüşse,
- Lehine ölüme bağlı tasarruf yapılan kişinin mirastan yoksun olması,
- Bozucu şartın gerçekleşmesi veya geciktirici şartın gerçekleşmemesi,
durumlarında yapılan ölüme bağlı tasarruf kendiliğinden hükümsüz olur.
Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali
Ölüme bağlı tasarruflar bazı durumlarda kendiliğinden hükümsüz kalmaz. Bunun için iptal davası açılması gerekir. İptal davasının sebepler Türk Medeni Kanunu’nun 557. maddesinde düzenlenmiştir.
TMK Madde 557- Aşağıdaki sebeplerle ölüme bağlı bir tasarrufun iptali için dava açılabilir:
1. Tasarruf miras bırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa,
2. Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa,
3. Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlâka aykırı ise,
4. Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.
- Ehliyetsizlik: Ölüme bağlı tasarruf 2 şekilde yapılabilir. Vasiyetname veya miras sözleşmesi yoluyla. Her iki şekilde de kanundaki ehliyet şartına uygun olarak yapılması gerekir. Vasiyetname yapabilmek için kişinin ayırt etme gücünesahip ve 15 yaşını doldurmuş olması gerekir. Miras sözleşmesi yapılabilmesi için de ayırt etme gücüne sahip, ergin ve kısıtlı olmamak gerekir. Eğer miras sözleşmesi veya vasiyetname ehliyet şartına aykırı olarak yapılmışsa TMK 502-503’e dayanarak iptali istenebilir.
TMK Madde 502- Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve onbeş yaşını doldurmuş
olmak gerekir.
Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası
TMK Madde 503- Miras sözleşmesi yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmak, kısıtlı
bulunmamak gerekir.
- İrade sakatlıkları: İrade sakatlıkları 3 yönden incelenir: Yanılma, aldatma, kokutma veya zorlama hallerinde ölüme bağlı tasarrufun iptali istenebilir.
Madde 504- Mirasbırakanın yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yaptığı
ölüme bağlı tasarruf geçersizdir. Ancak, mirasbırakan yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği ya da
korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulduğu günden başlayarak bir yıl içinde tasarruftan
dönmediği takdirde tasarruf geçerli sayılır.
Hükümden anlaşılacağı üzere, miras bırakan sağlığında hata ya da hileyi öğrenmiş veya korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulmuş ise 1 yıl içerisinde miras sözleşmesinden dönmesi ve vasiyetnamesini geri alması gerekir. Aksi halde bu tasarruflar geçerlilik kazanır. Bu halde ölüme bağlı tasarrufun iptali için dava açılamaz.
- Ölüme bağlı tasarrufun içeriğinin, ona eklenen koşul, yüklemenin hukuka veya ahlaka aykırı olması: Miras bırakan ölüme bağlı tasarrufun gerçekleşmesini koşula veya yüklemeye bağlayabilir. Bu koşul ve yüklemelerin hukuka ve ahlaka aykırı olmaması gerekir. Örneğin miras bırakan, memur olan torununa görevini kötüye kullanarak bir iş halletmesi karşılığında yalısını bırakması.
- Ölüme bağlı tasarruf yapılırken şekil kurallarına uyulmaması: Ölüme bağlı tasarruf 2 yolla yapılabilir demiştik: Miras sözleşmesi ve vasiyetname. Bu tasarrufların kanunla veya taraflarca kararlaştırılan şekilde yapılmış olması gerekir. Örneğin resmi vasiyetname 2 tanığın önünde ve resmi memur tarafından düzenlenir. Eğer şekil şartlarına uyulmamışsa iptali istenebilir.
Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası
Ölüme bağlı tasarrufun iptal sebepleri yukarda sayılmıştır. Bu sebepler kendiliğinden geçersiz olmaz. Miras bırakanın ölümü ile birlikte sanki geçerli bir tasarrufmuş gibi hüküm doğurur. Eğer hüküm doğurması istenmiyorsa iptal davası açılması gerekir. Ölüme bağlı tasarrufun iptal edilmesiyle birlikte miras bırakanın ölüm anına kadar geçmişe etkilidir. İptal davası kim tarafından açılmışsa sadece o kişiyi bağlar. Diğer kişileri etkilemez. Örneğin miras bırakanın 2 kızı vardır. Kızlarından biri vasiyetnamenin iptalini isterse, sadece o kişi yönünden geçerli olmaz. Dava açmayan kızı yönünden vasiyetname geçerliliğini korur.
Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davasını Kim Açabilir?
Madde 558- İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet
alacaklısı tarafından açılabilir.
İlgili hükümden anlaşılacağı üzere, dava açma hakkı olan tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.
Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası Zamanaşımı
Madde 559- İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak
sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin,
diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli
olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.
Hükümsüzlük, def”i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.
Hükümsüzlüğün Def-i Yoluyla İleri Sürülmesi
İptal davasının açılmamış olduğu hallerde kullanılan bir haktır. Miras bırakanın lehine ölüme bağlı tasarrufta bulunduğu kişi, tasarrufun ifası için dava açmışsa, bu kişiye karşı ölüme bağlı tasarrufun sakatlığı ileri sürülebilir. Bu hakkın kullanılması süreye bağlı değildir. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için sakat olan ölüme bağlı tasarrufun ifa edilmemiş olması gerekir.
Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
