Organ ve Doku Ticareti
Türk hukukunda hukuka aykırı olarak canlı bir insandan organ ve doku alınması; ölüden organ ve doku alınması, organ veya dokuyu satın alma, satma, satılmasına aracılık etme, organ veya doku saklama, nakletme ve aşılama ile organ veya doku teminine yönelik ilan veya reklam verme veya yayınlama eylemleri bağımsız birer suç olarak tanımlanmıştır.
Tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlarla organ ve doku alınması saklanması, aşılanması ve naklinin hukuksal rejimi 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Yasa’da düzenlenmiştir.
Ölüden Organ ve Doku Alınması
TCK 91. maddenin 2. fıkrasında ise ölüden hukuka aykırı olarak organ veya doku alınmasını suç olarak kabul etmiş ve cezasını belirlemiştir. Burada kanun hukuka aykırı olarak diye belirttiğine göre ölüden doku ve organ alınmasının hukuka uygunluk sebepleri de söz konusudur. Bu da Organ ve Doku Nakli Kanununda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir
Organ ve Doku Ticareti (TCK m.91)
765 Sayılı eski Türk Ceza Kanununda düzenlenmemiş olan organ veya doku ticareti suçu, yeni Türk Ceza Kanununun yürürlüğe girmesiyle kanunun “Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar” başlıklı ikinci bölümünde 91-93. maddeler arasında yerini almıştır.
Bu kapsamda 91. maddede;
Yaşayan kişiden organ ve doku alma suçu ( TCK m.91/1),
Ölüden doku ve organ alma suçu (TCK m.91/2),
Organ ve doku ticareti suçu (TCK m.91/3),
Organ ve doku saklamak, nakletmek ve aşılamak (TCK m.91/5),
Organ ve doku teminine yönelik ilan ve reklam vermek (TCK m.91/6)
suçları düzenlenmiştir.
Organ ve Doku Nakli Kanunu
29.05.1979 tarihinde yürürlüğe ”Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Nakli Hakkında Kanun” olarak girmiş olan Organ ve Doku Nakli Kanunu, bir bedel karşılığında organ naklini yasaklamıştır. Organ ve doku naklini ticaret olarak gören kişiler, organ mafyası olarak çalışmaktadır. Organ mafyası olarak organ ve doku nakli yapanlar, mahkeme tarafından kanuna uygun olarak cezalandırılmaktadır.
Kişinin hukuka aykırı bir şekilde organ ve doku nakline rızası olsa bile, organ nakli yapmak bir suç olarak nitelendirilmektedir. Organ ve doku nakline hapis cezası ile birlikte kimi zaman adli para cezası da verilmektedir. Her organ mafyası suçunda adli para cezası verilmemekte, bazı durumlarda adli para cezası uygun görülmektedir.
Organ Nakli Ticaretinde Pişmanlık
Organ veya doku ticareti cezası fail olan kişinin pişmanlık duymasıyla değişebilir. Ancak burada mağdur olan kişinin de itiraz etmemesi yer alır. Eğer mağdur olan kişi karşı tarafın pişmanlığı yerine dava sürecinde failin cezalandırılmasını talep ederse bu durumda pişmanlık kararı ortadan kalkar.
Pişmanlık yasası suçun hafifletilmesini sağlasa da tamamen suçun ve cezanın ortadan kaldırılması anlamına gelmez. Burada sadece pişmanlıktan ötürü bir cezai indirim durumu söz konusu olur. Ceza en az 1 yıl olacak şekilde yargılama önünde karara varılır. Bu durumda failin itirazı söz konusu olabilir. Ancak en son kararı yargı vererek ceza durumunu onaylar.
Organ ve Doku Ticareti Suçunda Zaman Aşımı
Organ ve doku ticareti suçlarında zaman aşımı süresi 8 senedir. Suçun işlenmiş olduğu tarihten itibaren dava açılmazsa, zaman aşımı süresi dolmuş olmaktadır. Zaman aşımı süresinde dava açılmış olursa ve dava zaman aşımı süresi boyunca sonuçlanmazsa, dava düşmüş sayılmaktadır. Asliye Ceza Mahkemelerinde organ ve doku ticareti suçları yargılaması yapılır.
Organ ve dokularını satan kişi, durumdan pişman olup kendisine aracılık eden ve sattığı kişileri ihbar ederse, hakkında ceza verilmemesine veya indirime gidilmesine karar verilebilmektedir. Etkin pişmanlık suçunun organ ve doku ticareti suçlarında etkin olması için kişinin gönüllü olarak organ mafyasını ortaya çıkarması gerekmektedir.
