Soruşturma Aşaması Nedir*2023
Soruşturma Nedir?
Suç işlendiğinin ihbar/şikayeti alan savcılık, soruşturmayı başlatır. Ancak bildirilen suç şüphesinin genel, soyut, ceza hukukunun konusu olmadığı açıkça belliyse “soruşturmaya yer olmadığına” karar verilir. Bu karar Cumhuriyet Savcısı tarafından verilir.
Soruşturma aşamasının amacı yargılama yapılmasına değer bir durum olup olmadığının ön araştırmasıdır diyebiliriz. Soruşturma aşaması savcılık tarafından kolluk yardımı ile sürdürülür. Suçla ilgili deliller toplanır, suçun işlenip işlenmediğine dair kesinlik yoktur.
Soruşturma aşamasının gizli, yazılı, acele yapılması gerekir. Bunlar soruşturma aşamasının temel ilkelerindendir. Soruşturma aşamasında gizlilik esastır. Zira maddi gerçeğin ortaya çıkması ve delillerin korunması gerekir. Aynı zamanda suç şüphesi altındaki kişi suçsuz olduğu ortaya çıkabilir. Bu nedenle soruşturma aşaması gizlilikle yürütülür.
Soruşturma aşamasının acele yürütülmesi gerekir. Çünkü şüpheli suç şüphesinin altında kalmakta ve mağdurun ise zararı devam etmektedir.
Soruşturma aşamasının yazılı olarak yürütülmesi gerekir. Her soruşturma işleminin tutanağa bağlanması ve imzalanması esastır.
Ceza Muhakemesi Kanunu madde 169/2- (2) Her soruşturma işlemi tutanağa bağlanır. Tutanak, adlî kolluk görevlisi,
Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkimi ile hazır bulunan zabıt kâtibi tarafından imza edilir.
Soruşturma işlemleri, savcılık tarafından kolluk birimleri yardımı ile gerçekleşir.
Soruşturma Aşaması Ne Kadar Sürer?
Soruşturma, ihbar ve şikayet üzerine başlar.
İhbar, bir suçun veya suç şüphelisinin yetkili makamlara bildirilmesine denir. İhbarda bulunma hakkı herkese aittir. Bazı suçlar şikayete tabi değildir. Bu suçlarda suçtan mağdur olan kişinin beyanı da şikayet değil, ihbar olacaktır.
Şikayet ise mağdura veya suçtan zarar görene tanınmış olan bir haktır. Bazı suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır. Şikayet olmaksızın savcılığın soruşturma başlatabilmesi mümkün değildir.
Soruşturma süresinin ne kadar sürmesi gerektiğiyle ilgili Ceza Muhakemesi Kanunu’nda bir süre belirlenmemiştir. Somut olayın özelliklerine göre delillerin toplanması, ifade-sorgu işlemleri, keşif, bilirkişi gibi birçok durum sürenin azalmasına veya kısalmasına etki eder. Ancak soruşturma aşaması için zamanaşımı olmasa bile suçlar için öngörülmüş dava zamanaşımı süresi vardır. Dava zamanaşımı süresi dolduktan sonra soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.
Soruşturma Aşamasında Hangi Kararlar Verilebilir?
Suç şüphesi altındaki kişi gözaltına alınabilir, tutuklanabilir veya adli kontrol kararı ile serbest bırakılabilir. Asıl olan tutuksuz yargılamadır. Şüpheli hakkında tutuklama kararı verilebilmesi için kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut deliller ve tutuklama nedenin olması gerekir. Şüphelinin kaçma ihtimali veya delilleri karartma ihtimali bulunması gerekir. Eğer işlendiği düşünülen suça göre verilecek ceza tutuklama ile ölçüsüz olacaksa adli kontrol kararı verilmelidir. Soruşturma aşamasında tutuklamada adli kontrol kararı da ancak sulh cezası hakimi tarafından verilebilir.
Gözaltına alınma kararının verilebilmesi için soruşturmanın devamı açısından zorunlu olması ve kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin bulunması gerekir. Her iki şartında birlikte gerçekleşmesi gerekir. Gözaltı kararı Cumhuriyet Savcısı tarafından verilir. Gözaltı süresi 24 saati geçemez. Ancak bu süreye şüphelinin hakim veya mahkemeye götürülmesi için zorunlu süre dahil değildir. Şüphelinin hakim veya mahkemeye götürüleceği zorunlu süre 12 saatten fazla olamaz. Yani kanundaki üst sınırlar baz alındığında toplam 36 saati geçemez. Ancak şüphelinin hakim veya mahkemeye götürülmesi için belirlenen en fazla 12 saatlik süre max süredir. Yani mesafeye göre bu süre azalabilir.
Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar
Savcı soruşturma aşamasının neticesinde yargılamaya yeterli delil bulamazsa kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir. Zira savcının iddianame hazırlaması için yeterli şüpheye ihtiyacı vardır. Eğer savcının elindeki deliller iddianame hazırlamaya yetecek kadar kuvvetli delilleri değilse kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir. Yani davanın açılmayacağına dair bir karardır. Bu karara takipsizlik kararı adı da verilir.
Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karara İtiraz
Savcının kovuşturmaya yer olmadığına dair verdiği kararına itiraz edilebilir. Bu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde kararı veren savcının bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine itiraz dilekçesi verilebilir.
Soruşturma Aşamasında Şikayetten Vazgeçme
Türk Ceza Kanunu’na göre bazı suçların takibi şikayete bağlıdır. Hani suçların şikayete bağlı olduğu kanunda açıkça düzenlenmiştir. Bu suçlar için soruşturmanın başlaması ve devam etmesi için mağdur veya suçtan zarar görenin şikayeti gerekir. Eğer soruşturma şikayetten vazgeçme söz konusu ise savcı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir. Ancak takibi şikayete bağlı olmayan suçlarda soruşturmanın başlaması için şikayete ihtiyaç yoktur. Bu nedenle şikayetten vazgeçme söz konusu da değildir.
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
