Temyiz Nedir – Temyize Gitmenin Yolları
Temyiz Nedir?
Hukuki kavramlar arasında yer alan temyiz bir kanun yolu olarak değerlendirilmektedir. Ceza Muhakemesi, temyizi doğal bir kanun yolu olarak tanımlamaktadır. Temyiz kavramı Bölge Adliye Mahkemeleri tarafından verilen kararlar Yargıtay’ın denetimine tabi tutulacağı zaman ortaya çıkmaktadır. Hukukta bir yargılama birimi karar verdiğinde başka bir organın denetlemesine tabi tutulması oldukça önemli bir konudur.
Temyiz uygulaması ile bir yargılama kurumunun doğru karar verip vermediği kontrol edilebilir. Bu yöntem mahkemelerde görülen davalar karşısında doğru karar alınması için uygulanırlar. Bir diğer uygulanma amaçları ise herkese eşit bir hukuki yargılama imkânı sağlanmasıdır.
Temyize Gitmenin Yolları
Temyiz, üst mahkemede açılan, istinaf mahkeme kararının değiştirilmesi ya da bozulmasına yönelik itiraz yapılan olağanüstü kanun yoludur. Kişilere tanınan anayasal bir haktır. Yargılama işleri oldukça yoğun, detaylı inceleme ve ciddiyet gerektiren bir süreçtir. Hal böyle olunca yargı organlarının hata yapabilmesi olasıdır.
Bu durumda verilen kararın, bir üst mahkemede incelenmesi adına temyiz yoluna gidilir. Adli yargıda üst mahkeme yargıtay mercisidir. Danıştay, idari yargıda görev alan üst mahkemedir. İdari ve vergi mahkemelerinin bazı kararlarına karşı bölge mahkemesinde itiraz yoluna gidilebilir. Mahkeme kararları sonucunda, olası hak kayıplarını önlemek adına, temyize gitme yolları ve süreleri farklılık gösterir.
Temyiz Yoluna Başvurmak İçin Nedenler
Mahkemenin kanuna uygun olmaması
Kararın usule ve yasaya aykırı olması
Yeterli şüphe ile hakimin reddi kabul edildiği halde, aynı hakimin karara katılmış olması
Duruşmada kanunen bulunması gereken kişilerin yokluğunda duruşma yapılmış olması
Yargılamanın aleniliği ilkesinin ihlal edilmiş olması
Hükmün gerekçesinde gösterilmesi gereken açıklamanın yokluğu
Hükmün kanuna uygun olmayan yöntemler ile sunulan delillere dayanması
Kararın görevli ve yetkili mahkeme tarafından verilmemiş olması
Kararı veren hakimin yasaklılık nedenlerinin yeni öğrenilmiş olması
Bu gibi durumlarda temyize başvurma hakkı mevcuttur.
Temyiz Nedir – Temyize Gitmenin Yolları
Temyiz Başvurusu Nasıl Yapılır?
Temyiz başvurusu, hükmü veren istinaf mahkemesine (bölge adliye mahkemesi) bir Temyiz Dilekçesi verilerek yapılır. Temyiz dilekçesinde temyiz nedenlerine yer verilmelidir. Sanığın mahkum olduğu ceza miktarı ne olursa olsun kendiliğinden temyize tabi mahkeme kararları yoktur. Mevcut kanunda (CMK m.272/1-2.cümle) istinaf incelemesi açısından 15 yıl veya daha fazla hapis cezaları için resen istinaf düzenlenmiş, ancak eski CMUK döneminde düzenlenen resen temyiz kurumuna mevcut kanunda yer verilmemiştir.
Sanık, cezaevinde tutuklu veya hükümlü olarak tutuluyorsa temyiz başvurusunu bulunduğu cezaevi müdürlüğüne temyiz dilekçesi vererek kullanabilir.
Temyiz Süresi Nedir?
Mahkemelerin temyiz süresi farklıdır. Bu nedenle davanızın hangi mahkemede görüldüğü, karar tarihi, itiraz süresi gibi hususlar hayati öneme sahiptir.
Temyiz süreleri şöyledir;
Ceza mahkemesinde kararın tebliğ ve tefhiminden itibaren 7 gün
Asliye hukuk mahkemelerinde tebliğden itibaren 15 gün
Sulh hukuk mahkemesinde tebliğden itibaren 8 gün
İcra hukuk mahkemesinde kararın tebliğ ve tefhiminden itibaren 10 gün
İş mahkemesinde kararın tebliğ ve tefhiminden itibaren 8 gün
İdare ve vergi mahkemelerinde tebliğden itibaren 30 gün
Belirtilen sürelerde dilekçenin sunulmaması halinde, temyiz talebinden vazgeçilmiş sayılır ve hak kaybına neden olur.
Temyiz Başvurusu ve Etkisi
Süresinde yapılan temyiz başvurusu hükmün kesinleşmesini engeller. Yani istinaf mahkemesi (bölge adliye mahkemesi) tarafından verilen hüküm aleyhine yapılan temyiz başvurusu bir yargıtay kararı ile neticeleninceye kadar hüküm infaza verilemez. Temyizin sanığın lehine veya aleyhine olmasının hiçbir önemi yoktur. Her iki halde de temyiz hükmün kesinleşmesini engeller.
Kimler Temyiz Hakkına Sahiptir?
İstinaf mahkemesi kararını temyiz edebilmek için davanın tarafı olmak gerekir. Bir davanın sanığı, yani yargılanan kişi, davanın tarafı olduğu için temyiz hakkına sahiptir. Davanın sanığı temyiz hakkını temyiz süresi içinde bizzat kullanabileceği gibi yasal temsilcileri (vasi, anne-baba vs.), avukatı veya eşi de sanık adına temyiz başvurusu yapabilir.
Davaya müdahil olan kişiler (şikayetçiler, mağdurlar, suçtan zarar gören üçüncü kişiler) de davanın tarafı olduklarından yerel mahkeme kararını temyiz hakkına sahiptir. Herhangi bir davaya müdahale talebinde bulunup da bu talebi yerel mahkeme tarafından reddedilenler ile katılan olabilecek şekilde suçtan zarar görenler temyiz hakkına sahiptir (CMK md. 260).
Cumhuriyet savcısı sanığın lehine veya aleyhine temyiz başvurusu yapabilir (CMK md. 260/3). Ancak cumhuriyet savcısı, sanığın yararına yanlış uygulanan “hukuk kurallarına aykırılık” olduğu gerekçesiyle hükmün bozulması amacıyla temyiz hakkına sahip değildir (CMK md. 290).
HANGİ KARARLAR TEMYİZ EDİLEBİLİR?
istinaf mahkemesinin verdiği nihai kararlar temyiz edilebilecektir. Ancak bir kararın temyiz edilip edilemeyeceği kanun tarafından belirlenecektir. Dolayısıyla istinaf mahkemesi temyiz edilemeyecek bir kararın temyiz edilebileceğine karar veremez.
Temyiz Edilebilen Kararlar
İstinaf mahkemesinin verdiği ;
Malvarlığına ilişkin kararlar,
Şahıs varlığı haklarına ilişkin kararlar.
Temyiz edilemeyen istinaf mahkemesi kararları
İstinaf mahkemesinin nihai kararlarının temyiz edilebileceği kuralı mutlak bir kural değildir. Aşağıda istinaf mahkemesinin temyiz edilemeyen nihai kararları sayılmıştır.
Bazı usule ilişkin kararlar,
Temyiz sınırını geçmeyen malvarlığına ilişkin kararlar; burada belirtmemiz gerekir ki temyiz sınırı her yıl güncellenmektedir . 2022 yılı için temyiz sınırı 107.090-tl’dir.
Sulh hukuk mahkemesi kararları,
Çekişmesiz yargı kararları,
Davanın nakli kararları,
Geçici hukuki koruma kararları,
Yargı yeri belirlenmesi kararları,
İstinaf mahkemesinin ara kararları.
Temyiz ve Duruşma
Temyiz incelemesi, kural olarak dosya üzerinden yapılır. Ancak, 10 yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerde, Yargıtay, incelemelerini uygun görmesi halinde duruşma yoluyla yapabilir. Sanık, müdahil veya cumhuriyet savcısının talebi üzerine veya Yargıtay tarafından kendiliğinden hükmün temyiz incelemesi duruşmalı yapılabilir.
Sanık tutuksuz yargılanmakta ise temyiz duruşmasında kendi hazır bulunabileceği gibi avukatı da hazır bulunabilir. Ancak sanık tutuklu ise temyiz duruşmasında hazır bulunma hakkı yoktur (CMK 299/2).
Temyiz Nedir – Temyize Gitmenin Yolları
