Velayet Hakkı Nedir | Velayet Davası Nasıl Açılır 2023
Velayet Hakkı Nedir?
Velayet hakkı yalnız ana babaya tanınmıştır. İstisnai olarak evlat edinenler de evlatlık üzerinde velayet hakkına sahiptir. Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olan velayetin ana ve baba haricinde, birinci dereceden akrabalar olsa dahi üçüncü kişilerce kullanılması mümkün değildir. Herhangi bir mahkeme kararı olmadan velayet hakkının anne ve babadan alınması mümkün değildir. Aynı zamanda çeşitli sebeplerden dolayı kısıtlanmış olan ergin çocukların da velayeti ana ve babaya aittir.
Ana ve baba evli ise velayet hakkı eşit ve birlikte kullanılmak üzere ana ve babaya aittir. Eğer ortak yaşama son verilmiş ya da ana baba hakkında ayrılığa hükmedilmiş ise velayet hakkı taraflardan birine verilebilir. Evlilik birliğinin devamı sırasında çocuğun velayeti konusunda anlaşmazlıklar yaşayan eşler, ayrı ayrı veya birlikte müracaat ederek hakimin müdahelesini isteyebilir.
Velayet Hakkı Hangi İmkanları Tanır?
Velayet hakkı sahibi, çocuğun geleceği ile ilgili konularda, özellikle bakımında ve korunmasında karar alma hakkına ve yetkisine sahiptir. Bu minvalde evlilik birliği içerisinde anne ve baba;
Çocuklarının bakım ve eğitimi konusunda menfaatine uygun karar alabilme,
Çocuğun adını ve dini eğitimini belirleme,
Çocuklarının bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlâkî ve toplumsal gelişimini sağlama ve koruma,
Çocuğun yetenek ve eğilimlerine uygun şekilde eğitimi sağlama konularında söz sahibidir.
Bu hakkın kullanılabilmesi için hem anne ve babanın hem de çocuğun sorumlulukları bulunmaktadır. Bu kapsamda çocuk, bu hakka sahip olanın sözünü dinlemekle yükümlüdür.
Velayet Davası Nedir?
Velayet davası, çocuğun velayeti kendisinde olmayan eşin diğer eşe karşı açtığı bir aile hukuku davası türüdür. Bu dava ile velayetin değiştirilmesi hususu gündeme gelmekte, velayetin anneden babaya verilmesi ya da babadan anneye verilmesi söz konusu olabilmektedir. Bu dava ile velayet değişikliği talep edilmekte ve yalnızca birtakım şartların meydana gelmesiyle velayet değişikliğine karar verilebilmektedir.
Velayet Davası Nasıl Açılır?
Genellikle boşanma davaları sırasında eşlerin uyuşmazlık halinde olması durumlarında velayet davası açılabilir.
Velayet davası, çocukların haklarını üzerine almak isteyen eş tarafından aile mahkemesinde açılan bir davadır. Davanın sonucuna bağlı olarak çocuk veya çocukların velayet hakkı, davayı kazanan eşe verilmektedir. Her somut olay, kendi içerisinde değerlendirilir. Ana- babanın sosyo – ekonomik koşulları, çocuğun yararı, çocuğun görüş ve istekleri, yaşı gibi unsurlar göz önünde bulundurularak velayet hususunda karar verilir.
Velayet davalarında önemli olan noktalardan biri, çocukların yaşıdır. Çocukların idrak yaşı mahkemeler tarafından 8 olarak kabul edilmektedir. Aksi bir durum olmadıkça velayet davalarında 8 yaş ve üzeri çocukların görüşünün alınması gerekmektedir.
Kişiler mahkemenin isteğine uygun içerikteki dava dilekçelerini hazırlayarak aile mahkemelerine müracaat edilebilir. Basit yargılama yöntemiyle gerçekleştirilecek olan dava neticesinde çocuğun velayet hakkı konusunda karar verilir. Aile mahkemelerinin yanı sıra ihtiyaç duyulması halinde asliye hukuk mahkemeleri de velayet davalarına bakabilmektedir.
Velayet Davası İçin Gerekli Evraklar
Velayet davası için gerekli evraklar aile mahkemesine yazılacak bir velayet dava dilekçesi ile varsa hâkimi ikna edecek delillerden ibarettir. Boşanma davalarıyla birlikte görülen velayet davalarındaysa ayrıca bir dava açmaya gerek olmadığı için gerekli bir evrak da yoktur.
Velayetin Değiştirilmesi Davası
Velayetin değiştirilmesi ancak hakim kararıyla mümkündür. Bu kapsamda velayete ilişkin değişiklik talep eden anne veya baba, çocuğun menfaatine aykırı durumların geliştiği gerekçesine dayanarak velayetin değiştirilmesini talep edebilir. Bu davalar uygulamada velayetin değiştirilmesi davası olarak anılmaktadır. Çocuğun velayetinin değiştirilebilmesi (Velayetin Değiştirilmesi Davası) için velayet hakkına sahip taraftan çocuğun velayetinin alınmasını gerektirecek haklı bir sebebin varlığı gereklidir. Velayetin değiştirilmesi davası belirli bir süreye tabi olmayıp çocuğun menfaatini gerektirdiği takdirde her zaman açılabilecek bir davadır.
Velayet Değişikliği Davası Hangi Durumlarda Açılır?
Velayetin değiştirilmesi davasının açılabilmesi için velayetin daha önce anne veya babadan birine verilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca bu değişikliği talep edebilmek için çocuğun veya velayet hakkına sahip tarafın durumunda sürekli ve esaslı bir değişiklik meydana gelmeli ve bu değişiklik dolayısıyla çocuğun menfaati zedelenmiş olmalıdır. Türk Medeni Kanunu m. 183’te de çocuğun menfaatini zedeleyebilecek ve velayet değişikliğine sebep olabilecek durumlar sayılmıştır.
Madde hükmüne göre;
Velayete sahip olan ana veya babanın başkasıyla evlenmesi (bu durum çocuğun menfaatini olumsuz etkilemiyorsa velayet yeniden evlenen ana veya babada kalmaya devam etmektedir.)
Velayet hakkına sahip eşin ölmesi
Velayet hakkına sahip eşin başka bir yere gitmesi
gibi velayet değişikliğini zorunlu kılabilecek durumlarda eşlerden birinin istemi üzerine velayetin değiştirilmesi söz konusu olabilmektedir. Kanunda sayılmış olunan bu sebepler sınırlı sayıda değildir. Yani bu sebepler dışında da çocuğun menfaatinin gerektirdiği hallerde velayetin değiştirilmesine karar verilebilmektedir. Ayrıca kanunda sayılan bu hallerden biri olsa dahi çocuğun menfaati velayetin değiştirilmesini gerektirmiyorsa hâkim velayet değişikliği talebini reddedebilmektedir.
Evli Olunmayan Durumlarda Velayet Nasıl Kullanılır?
Anne ve babanın evli olmadığı durumlarda velayet hakkı, anneye aittir. Bu durum çocuğun evlilik birliği içerisinde doğmadığı durumlarda geçerlidir.
Velayet hakkının anneye verilmesi hakimin mutlaka uyması gereken bir zorunluluk değildir.
Annenin küçük veya kısıtlı olması gibi hallerde ya da velayetin kendisine verilmemesi gereken bir durum olmasında hakim durumun koşullarına göre değerlendirme yaparak velayeti babaya da verebilmektedir. Bu vasi dahi atanabilmektedir.
Velayetin Kaldırılması
Velayetin kaldırılması daha ağır bir karar olduğu için öncelikle birtakım koruma tedbirlerinin uygulanması gerekir. Anne babanın çocuğa karşı bakım ve gözetim yükümlülüğü vardır. Eğer anne baba çocuğun menfaatini koruyamıyorsa ve çocuğun gelişiminin tehlikeye düşmesini önleyemiyorsa hâkim çocuğun korunması için birtakım önlemler alır. Buna göre çocuğun anne ve babanın velayetinde kalması bedensel veya zihinsel gelişiminde bir tehlike oluşturuyorsa veya çocuk manevi olarak terk edilmiş haldeyse hâkim çocuğu anne ve babadan alır. Aynı hal çocuğun aile içinde kalmasının aile huzurunu katlanılması beklenmeyecek derecede bozması durumunda da anne ve babanın istemi üzerine gerçekleşebilir. Anne ve babadan alınan çocuk başka bir ailenin yanına veya bir kuruma yerleştirilir.
Çocuğun korunmasına yönelik önlemlerden sonuç alınamıyorsa veya sonuç alınamayacağı belliyse hâkim velayetin kaldırılmasına karar verebilir. Ancak bunun için iki halden birinin daha gerçekleşmesi gerekir. Bu hallerden biri anne ve babanın deneyimsizliği, özürlü olması, başka bir yerde bulunması vb. sebeplerle velayet görevini yerine getirememesidir. Diğer bir hal ise anne babanın çocuğa yeterli ilgiyi göstermemesi veya çocuğa karşı yükümlülüklerini ağır bir şekilde savsaklamasıdır. Böyle durumlarda hâkim çocuğun velayetini eşlerden biri ya da her ikisi için birden kaldırabilir. Eğer çocuğun velayeti iki eş için de kaldırılıyorsa çocuğa vasi atanır. Velayetin kaldırılması aksi belirtilmedikçe doğmuş ve doğacak tüm çocuklar için geçerlidir. Anne ve babanın yeniden evlenmesi velayetin kaldırılması için yeterli bir sebep değildir.
Velayet Davası Ne Kadar Sürer?
Velayet davası ; davanın içeriğine, çocukların yaşına, anne ve babanın maddi yeterliliğine, iştirak nafakası belirlenmesi ve gereken tüm incelemelerin yapılabilmesine göre 6 aydan 1 seneye kadar uzayabilmektedir. Velayet davalarında amaç çocuğun menfaati doğrultusunda karar vermektir.
Velayet Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir. Ancak davanın açılacağı yerde aile mahkemesinin bulunmaması durumunda aile mahkemesi sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemesi velayetin değiştirilmesi davasını yürütecektir. Velayet davası yetkili mahkeme ise davalının dava tarihindeki yerleşim yeri mahkemesidir.
Davada husumet, velayet hakkına sahip kişiye yöneltilmektedir.
Velayet Hakkı Nedir | Velayet Davası Nasıl Açılır 2023
