Acele Kamulaştırma | İstanbul
Acele Kamulaştırma Nedir?
Mülkiyet hakkının sınırlandırılması ancak kamu yararı gerekçesi ile sınırlandırılabilir. Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde “acele kamulaştırma” düzenlenmiştir. Bazı olağanüstü hallerin varlığı halinde idarenin olağan kamulaştırma işlemi için yapması gerekenleri süreç sonuna bırakarak, sadece mala ait bedel tespiti yaptıktan sonra söz konusu taşınmaza derhal el koymasıdır. Bu halde taşınmaz maliklerine tebligat çıkarılmaz. Taşınmazın bedeli için pazarlık yapılmaz. Çünkü amaç taşınmaza hızlı el konulmasıdır. Tabi ki taşınmazın asıl malikinin, kamulaştırma bedeline sonradan itiraz etme imkanı vardır.
Kamulaştırma; devlet veya kamu tüzel kişileri tarafından özel hukuk kişilerine ait olan taşınmazın tamamını veya bir kısmının bedeli ödenmek suretiyle idare tarafından el konulmasıdır. Acele kamulaştırma ise olağanüstü durumlarda veya yurt savunması hallerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu hallerde el konulacak olan taşınmazın kıymet takdiri yapılır ve belirlenen bedelin mal sahibine ödenmesiyle birlikte idare tarafından taşınmaza el konulur.
Yani mala ait sadece kıymet takdiri yapılarak, taşınmaza el konulur. İdarenin diğer kamulaştırma işlemlerini yaparak vakit kaybetmemesi gereken acil durumlarda acele kamulaştırma yoluna gidilir. Tabi ki bu yapılamayan işlemler daha sonra yapılmak üzere sadece sonraya bırakılması söz konusudur. Acele kamulaştırma kararı ile taşınmaza el konulmuşsa; Danıştay’ın da yerleşik içtihatlarına göre idare 6 ay içerisinde kamulaştırma prosedürüne başlaması gerekir.
Danıştay’da acele kamulaştırma dosyalarında: Acele kamulaştırmanın gerekli olup olmadığına, acele kamulaştırmanın kamu yararı için yapılıp yapılmadığına, olağanüstü şartların mevcut olup olmadığını incelemektedir.
Acele Kamulaştırma Yapılabilmesi İçin Şartlar
Acele kamulaştırma, normal kamulaştırma nazaran sürecin hızlanması söz konusu olduğu için taşınmaza derhal el konulmasını sağlar. Dolayısıyla taşınmaz üzerinde yıkım, inşaat, kanal açma gibi benzeri hareketlerde bulunabilir. Dolayısıyla taşınmaz üzerinde geri dönülmesi imkansız değişiklikler yaratacağı için acele kamulaştırma bazı şartların varlığı halinde yapılması söz konusudur.
- Yurt Savunmasının İhtiyacının Olduğu Hallerde Acele Kamulaştırma Yapılabilir
3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunmasından dolayı bir ihtiyaç ortaya çıkmışsa acele kamulaştırma verilebilir. Seferberlik, savaş, savaş tehlikesinin var olduğu durumlarda özel mülkiyet altında olan taşınmazların acele kamulaştırılmasına karar verilebilir. Ancak bu halde acele kamulaştırma yapılarak, taşınmaza kalıcı olarak el konulması yerine bu ihtiyaç geçici el koyma ile de sağlanabiliyorsa bu yol tercih edilmelidir.
- Cumhurbaşkanı Tarafından Alınacak Olan Acele Kamulaştırma Kararı
Cumhurbaşkanının kamu yararı veya kamu düzeni için acele kamulaştırma kararı vermesi mümkündür. Acele kamulaştırma kararı verilmesinde Cumhurbaşkanının takdir yetkisini kullanarak vermesidir. Acele kamulaştırma yetkisi Cumhurbaşkanlığı’na verilmiş bir yetki olduğundan dolayı yetki devrinin yapılarak idare tarafından bu karar alınmaz. Ancak şuna dikkate edilmeli ki; Cumhurbaşkanı kamulaştırmanın acele yapılması gerektiğine dair bir karar alır, kamulaştırma kararı almaz.
Danıştay’ın içtihatlarına göre, “tabi ki acele kamulaştırma kararı verme yetkisi sınırsız, mutlak ve keyfi olmadığı ve acele kamulaştırma için kamu yararı için yapılmasının zorunlu olduğu olağanüstü hallerde yapılabileceğini kabul eder. Bu olağanüstü koşullarında somut delillere dayanılması gerektiğini ifade etmektedir.” Nitekim yine Danıştay kamulaştırma kararının hukuka uygunluğunu denetlerken; ” acele kamulaştırma için olağanüstü koşulların varlığını bunların somut delillerle ortaya konulup konulmadığını ve acele kamulaştırma yapılmadığında kamu zarar mı görüyor” bu durumların tespitini yapmaktadır.
Örneğin, tarihi ve kültürel varlıkların değerlerinin korunması için acil olarak restorasyon yapılmasında kamunun yararı olduğu kabul edilir ve acele kamulaştırma yapılması kabul edilir.
- Özel Kanunlarda Öngörülen Olağanüstü Durumlarda Acele Kamulaştırma
Acele Kamulaştırmada Süreç Nasıl İşler?
Acele kamulaştırma istenen taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerinde acele kamulaştırma davası açılır. Düzenlenen tensip tutanağında acele kamulaştırma talebinin kabulü ile keşif ücreti, bilirkişi ücreti davacı(idare) tarafından yatırılması için süre verilir. Bilirkişinin yapacağı taşınmaza ait kıymet takdiri belirlenir. Aynı zamanda Mahkeme acele kamulaştırma için kamu yararının olup olmadığını tespit edecektir. Daha sonra taşınmazın bedel tespitini yapmasını ardından bedel, taşınmaz malikinin adına bankaya depo edilir.
Bedelin idare tarafından yatırılmasıyla birlikte taşınmaza el konulma kararı verilir. Ancak taşınmaza yapılan kıymet takdiri, taşınmazın nihai bedeli değildir. Taşınmaz sahibine acele kamulaştırma davalarında tebligat çıkarılmaz. Dolayısıyla taşınmaz sahibi (davalı) bilirkişi raporuna itiraz edemez. Aynı zamanda kamulaştırma davası tespit niteliğinde bir dava olduğu için tapu kaydı idareye geçmemektedir. Taşınmaz üzerindeki acele kamulaştırma işlemleri başladıktan sonra, idare ve taşınmaz malın sahibi ödenecek olan bedel için uzlaşması beklenir. Uzlaşmanın sağlanmasıyla birlikte kamulaştırma işlemleri son bulur.
Acele kamulaştırma davası ile taşınmaza el koyma kararı alan idare; taşınmazın tahliyesi için 15 gün içerisinde icra müdürlüğüne müracaat eder. İcra müdürlüğü taşınmazın boşaltılması için orada oturanlara 15 gün süre verildiğine dair yazı gönderir. Taşınmazın sahibi yahut orada oturanların icra işlemlerine itiraz etmesi tahliye işlemlerini durdurmaz.
Ancak uzlaşma sağlanamazsa idarenin 6 ay içerisinde “kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası” açması gerekir. Kamulaştırmanın tespiti ve tescili davası ile hem taşınmazın bedelinin tespiti istenir hem de taşınmazın idare adına tescili talep edilir. Bu dava sürecinde acele kamulaştırmanın kamu yararı gözetildiği yahut şartlarının mevcut olup olmadığının incelemesi yapılarak hukuka uygunluğu tartışılmaz. Çünkü bu işlemler acele kamulaştırma davasında yapılmaktadır. Kamulaştırmanın bedelinin tespiti ve tescili davasında davalı olan taşınmaz sahibi taşınmaz için tespit edilen bilirkişi raporuna bu süreçte itiraz etme hakkı vardır.
İdarenin acele kamulaştırma için verilen karardan sonra 6 ay içerisinde normal olan kamulaştırma işlemlerini tamamlaması gerekir. Eğer normal kamulaştırma süreci başlatılmamışsa idarenin acele kamulaştırma ile el koyduğu taşınmaza; “kamulaştırmasız el atma” olarak kabul edilir. Bu halde taşınmaz malın sahibi kamulaştırmasız el atma davası açabilir.
Acele Kamulaştırma İşlemlerinin İptali
Cumhurbaşkanın vermiş olduğu acelecilik kararına itiraz edilebilir. Cumhurbaşkanlığının acele el koyma kararı Resmi Gazete de yayımlanmaktadır. Yayımlanmasından itibaren 30 gün içerisinde İptal davası açılabilir. Dava açılırken Yürütmeyi durdurma istemli olarak talep edilmesi gerekir. Bu halde dava sonuçlanana kadar acele kamulaştırma işlemleri kesinleşemeyecek yahut yapılamayacaktır.
Kamulaştırma kararına karşı iptal davası açılabilir. İdarenin açmış olduğu Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve tescil davasının tebliğinden itibaren idari yargıda 30 gün içerisinde dava açılmalıdır. Açılan davada yürütmenin durdurulması kararı da talep etmeniz halinde; iptal davası sonuçlanmadan, idarenin açmış olduğu kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası sonuçlanmaz.
Yargıtay Kararları
- kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasında; acele kamulaştırma dosyasında tespit edilen bedelle yetinilerek hüküm kurulması
T.C. YARGITAY 5. Hukuk Dairesi
Esas : 2008/7975
Karar : 2008/10058
Tarih : 17.07.2008
Özet :Acele kamulaştırma nedeniyle verilen el koyma kararları, hukuk tekniği itibariyle, değer tespiti mahiyetindedir.
Fındıklık niteliğindeki taşınmazın kamulaştırma bedelinin gelir metoduna göre tespiti gerekir.
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanunla değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 10. maddesi uyarınca kamulaştırılan taşınmaz bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın yol olarak terkini davasından dolayı yapılan yargılama sonunda: Davanın kabulüne dair verilen hükmün Yargıtay tarafından incelenmesi davacı idare vekilince verilen dilekçe ile istenilmiş olmakla, dosyadaki belgeler okunup iş anlaşıldıktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Dava, 4650 sayılı Kanunla değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 10. maddesi uyarınca kamulaştırılan taşınmaz bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın yol olarak terkini istemine ilişkindir.
2942 sayılı Yasanın 4650 sayılı Yasa ile değişik 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırma nedeniyle verilen el koyma kararları taraflar arasındaki uyuşmazlığı çözümleyen nihai bir karar niteliğinde olmayıp, hukuk tekniği itibariyle değer tespiti mahiyetindedir.
Mahkemece oluşturulacak bilirkişi kurulu ile keşif yapılarak fındıklık niteliğindeki taşınmazın kamulaştırma bedelinin gelir metoduna göre tespiti suretiyle değerinin biçilmesi gerekirken, acele el koyma dosyasında belirlenen verilerle yetinilerek eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
Acele Kamulaştırma | İstanbul
- Acele Kamulaştırma Kararından Sonra İdarenin Makul Süre İçerisinde olağan kamulaştırma sürecini başlatmaması; İdarenin Kamulaştırmasız El Atma
T.C. YARGITAY 5.Hukuk Dairesi
Esas: 2011/7489
Karar: 2011/16045
Karar Tarihi: 12.10.2011
Dava konusu taşınmaza ilişkin davalı idarece, Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesi gereğince 13.08.2009 tarihinde acele el koyma kararı alınmış, ancak sonraki işlemleri tamamlanmamıştır. Acele el koyma kararından sonra, davalı idarenin 4650 sayılı Kanunla değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 10. maddesine dayanan tespit ve tescil davası açması için gereken makul sürenin geçmesine rağmen davanın açılmadığı, bu itibarla söz konusu ihtilafın kamulaştırmasız el atma olarak değerlendirilerek, işin esasına girilip sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken, yazılı şekilde red kararı verilmesi, doğru görülmemiştir.
Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
