Vasi Ataması
Velayet altında bulunmayan küçüklerin yahut bazı hallerde ergin olan kişilerin vesayet altına alınması gerekebilir. Vesayet altına alınmayı kişi kendisi isteyebilir yahut kanundan kaynaklanabilir. Vesayet altına alınan kişilere vasi atanır. Atanmış olan vasi, vesayet altındaki küçüğün yahut kısıtlının malvarlığını ve kişiliğine dair işlemlerle de kişinin menfaatlerini korumak zorundadır.
Medeni Kanun’da hangi hallerde kişinin vesayet altına alınması gerektiği belirlenmiştir. Buna göre:
- Yaş küçüklüğü
18 yaşından küçük olan velayet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır.
- Kısıtlanma
Kişinin kısıtlanması iki şekilde mümkündür:
- Akıl hastalığı yahut akıl zayıflığı nedeniyle işlerini göremeyen, bakımını veya korunmasını için başkalarının gözetimine ihtiyaç duyan kişiler kısıtlanır. Akıl hastalığı veya zayıflığı sebebiyle kişinin kısıtlanması için resmi sağlık raporuna göre karar verilir.
- Savurganlık, alkol, yahut uyuşturucu madde, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi nedeniyle kişinin kendisini veya ailesini yoksulluğa düşürme tehlikesi olan kişiler kısıtlanır. Bu kişilerin kısıtlanması için öncelikle mahkemede dinlenmesi zorunludur. Dinlenmeden bu kişiler hakkında kısıtlılık kararı verilemez.
- Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar
Bir yıldan daha uzun süreli hapis cezası almış olan kişiler kısıtlanır. Cezayı veren mahkeme, kişiye vasi atanması için vesayet makamına durumu bildirmek zorundadır.
- Kişi kendi İsteğiyle de Vesayet Altına Alınmak İsteyebilir
Kişi ağır hastalık, yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik sebebiyle kendisine vasi atanması isteyebilir.
Kısıtlama kararı; kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan olunur. Vesayet altına alınan kişi vesayet makamından izin almadan yerleşim yerini değiştiremez. Yerleşim yerinin değişmesiyle birlikte yeni yerleşim yerindeki vesayet daireleri görevli olacağı için kısıtlama kararı orada ilan olur.
Vesayet Makamına Şikayet
Vasinin yapmış olduğu işlemlere karşı vesayet altında bulunan kişinin şikayet hakkı vardır. Ayırt etme gücü olan vesayet altındaki kişi ve her ilgili vesayet makamına; vasinin işlemleri için şikayette bulunabilir. Vesayet makamı sulh hukuk mahkemesidir. Vesayet makamının kararlarına karşı ise denetim makamına itiraz edilir. Denetim makamı ise asliye hukuk mahkemesidir.
Vasi Ataması
Vesayet Davasında Görevli Mahkeme
Küçüğün yahut kısıtlının yerleşim yerindeki Sulh hukuk mahkemesinde bu dava görülür.
Vesayet Makamından İzin Alınması Gereken Durumlar
Sayılacak olan hallerde vasinin işlem yapmadan önce Sulh hukuk mahkemesinden izin alması gerekir.
1. Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak (geçit, irtifak vb. ) kurulması,
2. Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçları dışında kalan taşınır veya diğer hak ve değerlerin alımı, satımı, devri ve rehnedilmesi,
3. Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri,
4. Ödünç verme ve alma,
5. Kambiyo taahhüdü altına girme,
6. Bir yıl veya daha uzun süreli ürün ve üç yıl veya daha uzun süreli taşınmaz kirası sözleşmeleri yapılması,
7. Vesayet altındaki kişinin bir sanat veya meslekle uğraşması,
8. Acele hâllerde vasinin geçici önlemler alma yetkisi saklı kalmak üzere, dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması,
9. Mal rejimi sözleşmeleri, mirasın paylaştırılması ve miras payının devri sözleşmeleri yapılması,
10. Borç ödemeden aciz beyanı,
11. Vesayet altındaki kişi hakkında hayat sigortası yapılması,
12. Çıraklık sözleşmesi yapılması,
13. Vesayet altındaki kişinin bir eğitim, bakım veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi,
14. Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi.
Denetim Makamından İzin Alınması Gereken Durumlar
Sayılacak olan hallerde Asliye hukuk mahkemesinden izin alınması gerekir.
1. Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi,
2. Vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya çıkması,
3. Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması,
4. Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,
5. Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması,
6. Küçüğün ergin kılınması,
7. Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması.
Vesayet Organları ve Vasinin, Devletin Sorumluluğu
Vesayet organları veya bu işle görevlendirilmiş diğer kişiler işlerini özenle yapmak zorundadır. Ayrıca vasi, vesayeti altındaki kişiye vermiş olduğu zararlardan sorumluluğu vardır. Ancak vasinin bu zararları kusurlu davranışları sonucunda vermiş olması gerekir.
Vesayet dairelerindeki görevlilerin özen yükümlülüğüne aykırı hareket ederek hukuka aykırı olarak verdikleri zararlardan devlet sorumlu tutulur. Aynı zamanda vasi, kayyım ve yasal danışmanlara tazmin ettirilemeyen zararlardan da sorumludur.
Vasi Ataması
Vesayetin Sona Ermesi
- Küçük olduğu için vesayet altında olan kişilerin, ergin olmasıyla birlikte vesayeti kalkar. Erginlik 17 yaşın tamamlanmasıyla olabileceği gibi mahkeme kararıyla da kişi ergin kılınabilir.
- Kişi aldığı hapis cezası nedeniyle vesayet altına alınmışsa hapis cezasının bitmesiyle vesayet ortadan kalkar.
- Kısıtlı olan kişilerde vesayet; vesayet makamının kararıyla sona erer. Vesayet makamı sulh hukuk mahkemesidir. Kısıtlı olan kişi yahut ilgililerden birisi vesayetin kaldırılması talebinde bulunabilir. Kısıtlama ilan yoluyla bildirilmişse; kaldırılması da ilan yoluyla olur. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı yüzünden kısıtlılığı kalktığına dair resmi sağlık raporu ile kısıtlılığın kaldırılmasına karar verilebilir.
- Savurganlık alkol veya uyuşturucu, kötü yaşama tarzı, malvarlığını kötü yönetme sebepleri ile kısıtlanan kişinin vesayetinin kalkması için en az 1 yıldır kısıtlılık sebebi ile alakalı bir halde bulunmamış olması gerekir. Yani kişinin kısıtlanma sebebini en az 1 yıldır tekrarlamıyor olmalıdır.
- Kişinin kendi isteğiyle kısıtlandığı halde vesayetinin kaldırılması ise kısıtlamayı kaldıracak halin ortadan kalkması ile olabilir. Kişi kendi isteğiyle kısıtlanmayı; ağır hastalık, yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik hallerinde isteyebiliyordu. Bu halde bu sebeplerden birinin kalkmasıyla birlikte vesayet kaldırılabilir.
Vasinin Görevine Son Verilmesi
- Vasinin ölümü halinde vasilik son bulur.
- Vasilik süresinin bitmesiyle birlikte görev son bulur. Ancak süre uzatılmışsa devam eder.
- Vasiliğe engel bir durum çıkmışsa görevinden çekilmelidir. Ancak önemli sebeplerin varlığı halinde görevine devam etmek zorundadır.
- Vasi görevini savsaklar, yetkilerini kötüye kullanır yahut güvensiz hareketlerde bulunur ya da borç ödemede acze düşerse, Sulh hukuk mahkemesi tarafından görevden alınır.
- Vasi görevini yapmakta yetersizse ve vesayet altındaki kişinin menfaatlerini tehlikeye düşürüyorsa; Sulh hukuk mahkemesi tarafından görevinden alınır. Vasinin bu yetersizliği kusurlu hareketlerinden olmak zorunda değildir. Vasi kusurlu davranışlarıyla sebebiyet vermemiş olsa da görevden alınabilir.
- Ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki kişi veya her ilgili, vasinin görevden alınmasını isteyebilir.
Vesayet makamı, ancak gerekli araştırmayı yaptıktan ve vasiyi dinledikten sonra onu görevden alabilir. Aynı zamanda ağır olmayan hâllerde vasiye görevden alınacağı konusunda uyarıda bulunur.
Vasi Ataması
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
