Franchise Sözleşmesi Unsurları
Franchise Sözleşmesi Nedir ?
Franchising; bir kimsenin başkasının çalışma prensiplerine ve talimatlarına bağlı kalarak ve bir bedel (ücret) karşılığında onun ürününü veya hizmetini sağlama imkânı sunan bir ticari ilişki türüdür.
Franchise sözleşmesi, sözleşmeye ilişkin verilen tanımlardan da anlaşıldığı üzere bağlayıcılığı olan ve her iki tarafa da karşılıklı hak ve yükümlülükler getiren, sürekli borç ilişkisi doğuran, çerçeve sözleşme niteliğinde hukuki bir belgedir. Bu sözleşmenin (Franchise Contract) çok detaylı ve hemen her hususu kapsayacak şekilde kaleme alınması normal ve olağan bir uygulamadır.
Franchise sözleşmesi hangi mevzuatta düzenlenmiştir?
Türk hukukunda franchise sözleşmesinin özel olarak düzenlendiği bir kanun bulunmamaktadır. Satış sözleşmesi, hizmet sözleşmesi, vekalet sözleşmesi, acentelik sözleşmesi, adi ortaklık sözleşmesi gibi pek çok sözleşmenin özelliklerini içeren franchise sözleşmelerine 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunundaki ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunundaki sözleşmelere ilişkin genel hükümler uygulanır. Kanunda asli unsurları düzenlenmediği için, franchise sözleşmesinin içeriği tarafların iradeleri ile şekillenmektedir.
Franchise sözleşmesi için şekil şartı bulunmakta mıdır?
Mevzuatta franchise sözleşmeleri için özel bir şekil şartı öngörülmemiştir. Bu nedenle geçerliliği hiçbir şekle bağlı değildir. Hukuki sorunları en aza indirgemek, hak kaybına maruz kalmamak ve ispat hukuku açısından franchise sözleşmelerinin yazılı yapılması tercih edilmelidir.
Franchise sözleşmesinin tarafları kimlerdir?
Sözleşmenin tarafları “franchise veren” (franchisor) ve “franchise alan” (franchisee)’dır.
Franchise veren taraf, franchise’ın sahibidir. Teknik bilgiye ve tecrübeye sahiptir. Bu bilgi ve tecrübesini franchise alan ile paylaşır. Daha önce denenmiş ve işlerliği kanıtlanmış bir markanın know-how’ından yararlanma imkanı elde eden franchise alan ise bunun karşılığında franchise verene bir bedel öder.
Franchise Sözleşmesi Unsurları
Sürekli Borç İlişkisi İçeren Bir Sözleşme Olması
Franchising sözleşmesi sürekli borç ilişkisi içeren bir sözleşmedir. Bunun anlamı tarafların borçlarının tek veya ani bir edimle değil, sözleşme süresince tekrarlanan bir çok edimle ifa edilmesidir.
Çerçeve Sözleşme Olması
Franchising sözleşmesi bir çerçeve sözleşme niteliğindedir. Taraflar arasında ilişkinin sürdürülmesine yönelik bir çok alt/tamamlayıcı sözleşme akdedilir
Franchise Alanın Bağımsızlığı
Franchise alan ,kendi nam ve hesabına çalışan bağımsız bir işletmedir.
Franchise Sisteminin Bulunması
Franchise verence, franchise alana sunulmuş bir iş modeli ve organizasyonu bulunmalıdır. Bu sistemin pazarlanmaya uygun somut ürün/hizmet veya ürünler/hizmetler, pazarlama teknikleri, gayri maddi mallar ve haklar gibi unsurların bileşiminden oluşan özgünleştirilmiş bir organizasyona dayanması beklenir.
Franchise Verene Belli Bir Ücret Ödenmesi
Sözleşme,tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliği taşır.Franchise alan, başlanhıçta beli bir miktarı daha sonra da cirosunun belli bir yüzdesi oranındaki tutarı Franchise verene ücret olarak ödemekle yükümlüdür.
Sözleşmenin Tarafları Arasında Anlaşma Olması
Tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olan Franchise sözleşmesinin meydana gelebilmesi için her iki tarafın sözleşmenin esaslı noktaları üzerinde karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarına ihtiyaç vardır.
Tarafların Borçları ve Hakları
Franchising verenin yükümlülükleri
Sözleşme öncesi açıklama ve aydınlatma borcu: Bu, franchising ilişkisinin karşılıklı güven ve disiplin içinde sürmesinin ilk ve en tabi şartıdır.
Maddi olmayan malları franchising alana kullandırtma: Franchise sözleşmesinde franchise veren, kendisine ait olan üretim, işletme ve pazarlama sistemini, bu sistemin kapsamını oluşturan marka, işletme adı, mal veya hizmetleri tanıtıcı bilumum işaret, amblem, işletme ve pazarlık alanında sahip olunan sırlar, teknik veya mesleki bilgiler, fikri ve sınai diğer tüm unsurları franchise alana kullandırtmakla yükümlüdür.
Franchise alanı koruma-destekleme: Franchise veren, franchise alanı sürekli olarak ticari etkinliğinde destekleme borcu altındadır. Sağlanan hizmet veya üretilen mala ilişkin yardım, verimlilik arttırma eğitimleri ve danışma hizmetleri bu konuda örnek gösterilebilir.
Franchise verenin malzemeleri teslim borcu
Franchise verenin belli bir bölgede (tekel bölgesi) başka Franchise sözleşmesi kurmaması ve üçüncü kişilere mal göndermemesi.
Franchise alanın yükümlülükleri
Mal ve hizmetlerin sürümünü kendi ad ve hesabına yapma ve arttırma: Franchise sözleşmesinin amacı, sözleşmenin konusunu oluşturan malların veya hizmetlerin üçüncü kişilere sürümünün sağlanmasıdır. Dolayısıyla franchise alanın, kendi nam ve hesabına çalıştığı işletmesinde basiretli bir tacir gibi davranması ve gereken özeni göstermesi ve bu şekilde sürdüreceği faaliyetiyle sürümü arttırması beklenir.
Kendisine sunulan gayri maddi malları kullanma: Franchise alan, sürüm yapma ve bunu arttırma hedefini sağlama yolunda faaliyet gösterirken kendisine sağlanan üretim, işletme ve pazarlama sisteminde yer alan maddi malları (ad, marka, know-how vs.) kullanmakla yükümlüdür.
İşletme ve pazarlama ilkelerine uyma ve kontrollerine katlanma borcu: Franchise alan, franchise verenin sağladığı hizmet veya ürünün kalite standartlarını korumak, müşteri çevresindeki alışılmış memnuniyeti sürdürmek için koyduğu çalışma ilkelerine uymak zorundadır.
Bu ilkeler sözleşme kurulmadan önce franchise alana bildirilmiş ve üzerinde mutabık olunmuş ilkelerdir. Baştan anlaşma, franchise verenin sonradan vereceği talimatlara da uyma yükümlülüğünü etkilemez.
Franchise verenin menfaatlerini koruma ve sadakat borcu: Bu borç rekabet etmeme, sır saklama, sözleşmeden doğan borçları bizzat ifa etme, başkasına devretmeme, franchise verenin bilgi ve hesap verme borcunu da kapsayan her bir ilişki için ayrıca değerlendirilmesi gereken bir borçtur.
Ücret ödeme: Franchise alan, franchise verenin maddi olmayan mallarını kullanma ve destekleme yükümlülüğünün karşısında belli bir ücret ödeme borcu vardır. Ücret; giriş bedeli ve kullanım bedeli olmak üzere iki çeşittir. Henüz başlangıçta franchise verene ödenen sabit miktar franchise giriş bedelidir. Franchise alanın işletme buyunca markayı kullanması karşılığı belli periyotlarda franchise verene ödeyeceği miktar ise kullanım bedelidir. Bu sabit ücret olabileceği gibi kârın belli bir oranı vs. olarak da belirlenebilir.
Franchising Sözleşmesinde Olması Gereken Hükümler
Franchising sözleşmesinde mutlaka yer alması gereken önemli hususlar şunlardır
-Franchisor`a (isim hakkını satan) tanınan haklar,
-Franchisee`ye (isim hakkını alan) tanınan haklar,
-Franchisor`ın yükümlülükleri,
-Franchisee`nin yükümlülükleri,
-Franchisee`nin yapacağı ödemelerin şartları,
-Faaliyet bölgesi (Franchise Territory),
-Franchisee`nin ilk yatırımını çıkartmasına yetecek uzunlukta olması gereken anlaşma süresi,
-Franchisee`ye sunulacak olan mal ve hizmetler,
-Reklam programları,
Franchising sözleşmesinde bulunması uygun olacak diğer hususlar;
-Sözleşmenin yenilenme koşulları,
-Franchisee`nin işletmesini satma ve/veya devretme koşulları ve Franchisor`ın böyle bir halde,
ön alım hakkı
-Bireysel Franchisee`nin, Franchisor`un ayırdedici işaret, ticari ad, ticari marka, hizmet markası, dükkan tabelaları, logo ve diğer ayırdedici belirtilerini kullanma şartları
-Franchisor`un sistemi yanileme ve uygulanan metotları değiştirme hakkı ve bunların uygulanmasına ilişkin hükümler
-Sözleşmenin feshi veya sona erdirilmesi halinde Franchisor`ın sahibi olduğu veya kullanma ve kullandırma hakkına sahip olduğu veya kullanma ve kullandırma hakkına sahip olduğu veya kullandırma hakkına sahip olduğu maddi ve/veya gayrimaddi hakların franchisor`a geri iadesine ilişkin hükümler
-Rekabet yasağına ilişkin hükümler,
-Sır saklama yükümlülüğü,
Taraflar, müzakerelerde üzerinde anlaştıkları her hususa sözleşmede yer vermelidirler.
Franchise Sözleşmesi’nin Sona Ermesi
Sürenin Dolması: Franchise sözleşmesi genellikle başlangıçta kararlaştırılan belli bir süre için kurulur. Kararlaştırılmış sürenin dolması ile sözleşme kendiliğinden sona erer.
Olağan Fesih: Bu fesih türü, sözleşmenin, taraflardan birinin tek taraflı beyanıyla geleceğe yönelik olarak ve bir sebebe dayanma zorunluluğu olmaksızın sona erdirilmesidir. Olağan fesih, belirsiz süreli olarak yapılmış bir sözleşmede yapılabilir. Ancak belirli süreli franchise sözleşmesinde taraflar baştan kararlaştırmışlarsa olağan fesih mümkün olur.
Olağanüstü fesih: Sözleşmenin bu şekilde sona erdirilmesi, taraflarca öngörülmeyen durumların ortaya çıkması veya taraflardan birinin borçlarını yerine getirmemesi gibi onlardan sözleşmeyi sürdürmelerinin beklenemeyeceği durumlarda söz konusu olur.
Diğer sebepler: Taraflardan birinin ölümü, sürekli olarak fiil ehliyetini yitirmesi, iflasına karar verilmiş olması hallerinde de kural olarak franchise sözleşmesi sona erer.
Franchise Sözleşmesi Unsurları
