İdare Tam Yargı Davası | 2023
İdare Tam Yargı Davası Nedir?
İdare tam yargı davası, idari olarak uygulanan bir işlem de kişinin maddi ve manevi açıdan zarar görmesi sebebiyle açılan bir davadır. Tam yargı davası idarenin aleyhine olarak açılmaktadır. Aynı zamanda özel hukuktaki tazminat ya da alacak olarak yer alan dava süreçlerine de benzer niteliktedir. Tam yargı davası herhangi bir idari işlemde maddi ve manevi açıdan zarar var ise burada açılan iptal davası ile birlikte sonuç elde edilir.
İptal ve tam yargı davaları
Madde 12 – İlgililer haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Danıştaya ve idare ve vergi mahkemelerine doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, bu husustaki kararın veya kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı icra tarihinden itibaren dava süresi içinde tam yargı davası açabilirler. Bu halde de ilgililerin 11 nci madde uyarınca idareye başvurma hakları saklıdır.
Doğrudan doğruya tam yargı davası açılması
Madde 13 – 1. İdari eylemlerden hakları ihlal edilmiş olanların idari dava açmadan önce, bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka süretle öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir. Bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında otuz gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren, dava süresi içinde dava açılabilir. (2)
2. Görevli olmayan adli (…)(1) yargı mercilerine açılan tam yargı davasının görev yönünden reddi halinde sonradan idari yargı mercilerine açılacak davalarda, birinci fıkrada öngörülen idareye başvurma şartı aranmaz.(1)
Tam Yargı Davası Nasıl Açılır?
İdari bir işlem, eylem veya eylemsizlikten zarar gören, yukarıda da bahsedildiği gibi, olayın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl içinde ve her halde olay tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde zararın giderilmesi talebi ile idareye başvurmalıdır. Bu talebin kısmen veya tamamen reddedilmesi halinde, tebliğ tarihinden itibaren başlayacak kanuni süre içerisinde tam yargı davası açılabilir.
Tam yargı davası, davası konusu işlem veya eylemin türüne göre belirlenecek görevli mahkemeye süresi içerisinde verilecek usulüne uygun bir dilekçe ile açılır.
İdare Tam Yargı Davası | 2023
Tam Yargı Davası Çeşitleri
-Tazminat Davaları: İdarenin eylem ve işlemleri karşısında zarara uğrayanların bu zararın giderilmesi için açacakları dava tam yargı davasıdır. Meydana gelen zarar maddi veya manevi olabilir. İdarenin tüm zararı tazmin etmesi gerekmektedir. İdarenin doğrudan mali sorumluluğuna dayanan tam yargı davası çeşidi tazminat davasıdır.
-Geri Alma Davaları: Haklı bir neden olmaksızın idarenin malvarlığına bir mal veya para geçmiş ise bunun geri alınmasını sağlamak için açılacak olan dava geri alma davasıdır. Geri alma davasına istirdat davası da denir. Bu dava türü 2577 sayılı İYUK 2. maddede belirtilmemiştir. Fakat bu şekilde tam yargı davası açılabilir. Örnek; fazla ödenen vergi veya idari para cezalarının iadesi amacıyla açılan tam yargı davasıdır.
-İdari Sözleşmeden Doğan Davalar: İdari sözleşmelerin geçerliliği veya bu sözleşmelerin uygulanmasından kaynaklanan anlaşmazlıklar, tam yargı davası olarak görülmektedir. Hatta Fransız Danıştayı, imtiyaz sözleşmesinin idare tarafından tek yanlı olarak feshedilmesi işleminin iptali için açılacak olan davanın tam yargı davası olduğuna karar vermiştir.
-Vergi Davaları: Genel olarak vergi davaları tam yargı davası olarak görülür. Çünkü vergi yükümlüsü verginin miktarına veya esasına itiraz eder. Bu nedenle vergi davaları ya tam yargı ya da iptal davası olarak açılabilir, ayrı bir dava türü değildir.
Tam Yargı Davası Şartları Nelerdir?
Bir davanın idari olması ve tam yargı kapsamında açılabilmesi için belirli koşullar içermesi gereklidir. Tam yargı davasının şartları şöyledir;
En temelde bir hakkın ihlal edilmiş olması gereklidir. Tam yargı davası açılması ve bu davadan tazminat edinilmesi için konunun idari olması gereklidir. Kişi hakkı ya da haklarının çeşitli idarelerce ihlal edilmesinden ötürü doğan maddi ve manevi tazminat hakkının, mahkemece görülmesidir. Bu kapsama giren davalar, mahkeme tarafından değerlendirilip, ilgili sonuca bağlanır.
Tam yargı davasında idareye başvuru zorunluluğu bulunuyor. İşlem ya da eylemin sebep olduğu hak ihlallerinde, bu ihlali yapan idareye öncelikle başvuru yapılması ve doğrudan hak isteminde bulunulması gerekiyor. İdarenin hak ihlalinden haberdar olması ve sorunu çözmeye yaklaşması gereklidir. Şayet idare ve kişi arasında konu çözülemiyor ise o şekilde mahkemeye başvurulmalıdır.
İdari başvurusu sonucunda; idare hak ihlalini tazmin etmiyor veya reddediyor ise mahkemeye başvurulabilir. 60 gün içerisinde başvuru yapan kişiye olumlu bir dönüş yapılmamış ise dava açılabilir.
Bu tür davalarda hakkın aranması için idari mahkemelere başvurulması gerekiyor. Kişi hak tazmini için öncelikle adli mahkemeye başvurmuş ise sonraki davasından önce idareye başvuru yapmak zorunda değildir. Doğrudan dava açma hakkına sahiptir.
İptal Ve Tam Yargı Davası Birlikte Açılabilir Mi?
Tam yargı davaları, bir zararın tazmin edilmesi istemine dayanıyorsa iptal davası ile birlikte açılabilir. Buna karşın ilgili, iptal davasının kesinleşmesinden sonra da bağımsız bir dava olarak açabilmektedir.
İdare Tam Yargı Davası İçerisindeki Manevi Tazminat Talebi Nedir?
İdare tam yargı davası (alacak ve tazminat),Hukuki olarak yürütülen süreçlerde tam yargı davalarında manevi tazminat sebebiyle dava açılmaktadır. Burada idari olarak yargıda maddi açıdan zararın giderilmesi için tazminat talebi oluşturulur. Bu talep tam yargı davaları içerisindeki alt başlık olarak yer alır. Zararın giderilmesi ve parasal değerde ödenmesi için tazminat talebi dava sürecinde de miktarı belirtilen bir durumdur.
Maddi Zarar
Ölüm nedeniyle oluşan maddi zarar
Bedensel zararlar
Mala ilişkin zararlar
İdare Tam Yargı Davası Açma Süresi Nedir?
Tam yargı dava açma süresi idare hukukunda görülen bir süreçtir. Buradaki süre açılan zararın niteliğine, işleme göre ve eyleme göre değişen bir süreçtir. Tam yargı davası sürecinde açılan işlemlerde;
Genel dava açma süresi,
Özel dava açma süresi
İdari işleme karşı açılan dava açma süresi
İdari işleme karşı tam yargı davasında iptal davası olarak yer alır.
Bu dava süreçleri 60 gün ya da özel davaya göre ise değişkenlik gösteren bir süreçtir.
İdare Hukukunda Tazminat Davası Tam Yargı Davası Kime Karşı Açılır?
Tam Yargı Davası da davalı sıfatı her zaman zarar veren kurum olacaktır. Tam yargı davasının kişiye karşı açılması mümkün değildir. Her zaman idari birim davalı olarak gösterilmek zorundadır.
Tam Yargı Davalarında İdarenin Hukuki Sorumluluğu
Hukuk devleti bireylerin haklarını ihlal edecek işlem ve eylemlerde bulunmaz. İhlal halinde devlet zarardan sorumludur. Devletin sorumluluğu sözleşmesi ve sözleşme dışı (idari) sorumluluk olmak üzere ikiye ayrılır.
Kamu, kusuru nedeniyle ortaya çıkan zararlardan sorumludur. Zarar, hizmetin kötü işlemesi, geç işlemesi ya da hiç işlememesi nedeniyle ortaya çıkabilir. Buna karşılık bazı durumlarda hiç kusuru bulunmayan idare zarardan yine sorumlu olur. Çünkü zararın ortaya çıktığı fakat idarenin kusurunun bulunmadığı hallerde idarenin sorumlu olmadığının kabulü adalet dengesini bozabilir.
Tam Yargı Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Konuya ilişkin davalarda görevli mahkeme Danıştay, idare ve vergi mahkemeleridir. İlk derece mahkemesi kararlarına karşı yapılan istinaf başvuruları Bölge İdare Mahkemeleri tarafından incelenirken temyiz başvuruları ise Danıştay tarafından incelenip karara bağlanır.
