İlamsız İcra Yoluyla Yapılabilecek Takipler
Cebri İcra Nedir
Borçlu olan kişinin borcunu ödememesi halinde alacaklı, devletin yetkili organlarına başvurarak borcunu tahsil etmeye çalışmasına cebri icra denir. Borcun devlet tarafından zorla alınması söz konusudur. Cebri icra ancak devlet tarafından kullanılabilir. Alacaklı sadece bu yöndeki talebini devletin yetkili organlarına iletir.
Cebri icra işlemi, icra daireleri tarafından yerine getirilir. Borçlunun borcunu ödememesi halinde alacaklının, borcun yerine getirilmesi için icra dairelerine başvurmasıdır. Cebri icra yoluna bazen dava sonucunda alınan hükümle bazen de dava açmadan doğrudan başvurulabilir.
İcra İflas hukukuna göre, icra 2’ye ayrılır:
- Cüzi icra
- Külli icra
Cüzi İcra
Cüzi icra, borçlunun borcunu ödememesi halinde borçlunun mallarına haciz yoluyla el konulduktan sonra satış suretiyle alacağın tahsil edilmeye çalışılmasıdır. Cüzi icra 2’ye ayrılır.
- İlamlı icra
- İlamsız icra
- İlamlı İcra
Bir alacağın varlığı mahkeme tarafından tespit edilerek kesinlik kazanmış olabilir. Bu durumda mahkemeden alacağın varlığına ilişkin ilam elde etmiş olunur. İlam; mahkeme kararı demektir. Borçlunun mahkeme kararına aykırı olarak borcunu yerine getirmemesi halinde ilamlı icra yoluna başvurması gerekir. Kanunda bazı belgelerin ilam niteliğinde olduğu düzenlenmiştir. Bu belgelerde ilam denginde sayıldığı için ilamlı icra yoluna başvurulabilir.
İlam Niteliğinde Sayılan Belgeler Nelerdir?
İİK Madde 38 –Mahkeme huzurunda yapılan sulhlar, kabuller ve para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter
senetleri, istinaf ve temyiz kefaletnameleri ile icra dairesindeki kefaletler, ilamların icrası hakkındaki hükümlere tabidir. Bu maddedeki icra kefaletleri müteselsil kefalet hükmündedir.
- Mahkeme huzurunda yapılan sulhlar: Görülmekte olan bir davada tarafların uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek için mahkeme huzurunda anlaşma yapmalarına denir. Mahkeme dışında yapılmış ancak sözleşmenin tutanağa geçirilip imzalanması halinde mahkeme huzurunda yapılmış sayılır. Ancak şarta bağlı olarak yapılmış sulhlar için ilamlı icra takibi yapılamaz.
- Mahkeme huzurunda yapılan kabuller: Davacının, dilekçesinde talep ettiği sonucun davalı tarafından kısmen veya tamamen kabul etmesidir. Kabul kısmi olarak yapılmışsa uyuşmazlık kabul edilmeyen kısım için devam eder.
- Para borcu ikrarını içeren düzenleme şeklinde hazırlanan noter senetleri: Noter senedinin ilam niteliğinde sayılabilmesi için; Para borcuna ilişkin olarak noter tarafından düzenleme şeklinde hazırlanmış olan ve kayıtsız şartsız bir para borcunu içermesi gerekir.
- İstinaf Kefaletnameleri: Kefilin, noterden onaylı veya icra müdürü önünde tutanağa geçirilen bir irade açıklaması ile kefalet altına girer. Bölge Adliye Mahkemesi istinaf başvurusunu reddederse taahhüt ettiği meblağı mahkeme kararı ile mahkum olmuş gibi öder. Eğer istinaf başvurusu kabul edilirse taahhüdünden kurtulur.
- Temyiz Kefaletnameleri: Kefilin, noterden onaylı veya icra müdürü önünde tutanağa geçirilen bir irade açıklaması ile kefalet altına girer. Yargıtay hükmü onarsa taahhüt ettiği meblağı mahkeme kararı ile mahkum olmuş gibi öder. Hükmün Yargıtay tarafından bozulması ile de kefil taahhüdünden kurtulur.
- İcra dairelerindeki kefaletnameler: Takip konusu olan borcun 3. bir kişi (yani kefil) tarafından icra dairesi önünde kısmen veya tamamen ödemeyi taahhüt etmesine denir. Bu kefaletnameler ilam niteliğinde belge sayılır.
Yukarda sayılmış olanlar ilam niteliğinde belgedir. Bu belgeler ile alacaklı; sanki elinde mahkeme kararı varmış gibi borçluya ilamlı icra takibi yapabilir.
İlamsız İcra Yoluyla Yapılabilecek Takipler
İlamlı İcra Nasıl Yapılır?
Alacaklının elinde ilam veya ilam niteliğinde bir belge varsa ilamlı icra takibi başlatması gerekir. İcra müdürü, borçluya icra emrini gönderir. İlamlı icra takibi mahkemeden alınmış bir hükümle yapıldığı için alacağın varlığına itiraz mümkün değildir.
Ancak borçlu;
- borcu ödediği
- zamanaşımına uğradığı,
- Borcun ödenmesi için kendisine süre tanındığı
sebepleri ile İcra mahkemesinden takibin iptali veya ertelenmesi istenebilir. Borçlunun İcra Mahkemesine başvurma süreleri ise icra takibinden önce veya sonra olmasına göre değişecektir. Alacaklı davayı kazandıktan sonra borçlu borcunu ödemiş olabilir veya borç zamanaşımına uğramış olabilir. Bu halde borçlu İcra emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde İcra Mahkemesine başvurması gerekir.
İlamlı icra takibi başlatılıp, icra emrinin tebliğinden sonra borçlunu borcunu ödemiş veya erteletmiş olabilir. Veya borç zamanaşımına uğramış olabilir. bu 3 ihtimalin icra takibinden sonra gerçekleşmesi halinde borçlunun süresiz şikayet hakkı vardır. Yani icra emrinin tebliğinden itibaren süresiz olarak İcra Mahkemesine başvurabilir.
- İlamsız İcra
Para veya teminat alacakları için ilamsız icra takibi başlatılabilir. Alacaklının alacağı ilam veya ilam niteliğinde bir belgeye bağlı olmaması söz konusudur. Alacaklının elinde borcun varlığına dair bir ilam varsa ve buna rağmen ilamsız icra takibi yapıyorsa; Yargıtay’a göre “hakkın kötüye kullanılması” söz konusudur.
Cebri İcra Nedir
İlamsız icra yoluyla yapılabilecek takipler:
- Genel Haciz Yoluyla takip: Alacaklının icra dairesine başvurması üzerine icra dairesi tarafından borçluya ödeme emri gönderilir. Borçlu ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde icra dairesine itiraz etmesi gerekir. Aksi halde ödeme emri kesinleşir. Ödeme emrinin kesinleşmesiyle birlikte haciz aşamasına geçilir. Eğer ki borçlu itiraz ederse; takip durur. Alacaklının bu durumda takibe devam etmesi için 2 yola gidebilir. Genel mahkemelerde İtirazın İptali Davası açabilir veya İcra Mahkemelerinde İtirazın Kaldırılmasını isteyebilir.
- Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip: Bu takip yoluna başvurulması için alacaklının elinde poliçe, bono, çek olması gerekir. Yine icra müdürü bir takip talebi hazırlar ve borçluya tebliğ eder. Bu takip yolunda icra müdürlüğüne itiraz değil, İcra Mahkemesine şikayet yolu öngörülmüştür. Borçlu ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içerisinde İcra Mahkemesine şikayette bulabilir. Ancak senedin aslı takip talebine eklenmesi gerekir. Eğer alacaklı senedin aslını takip talebine eklememişse şikayet süresi 7 gündür. Borçlu imzaya, borca, borcun zamanaşımına uğradığını, borcun ödendiğini veya icra dairesinin yetkisiz olduğuna dair şikayette bulanabilir.
- Kiralanan gayrimenkullerin ilamsız tahliyesi: Kural olarak kiralanan taşınmazın tahliyesi için öncelikle dava açılması ve alınan karar ile ilamlı icra yoluna gidilmesidir. Ancak Kanun koyucu “kira bedelinin ödenmemesi ve kira süresinin bitmesi” halinde ilamsız icra yoluyla tahliye istenebileceği düzenlenmiştir. İcra dairesi tarafından kiracıya bir ödeme emri gönderilir. Bu ödeme emrinde kiranın ödenmesini ve tahliye edilmesi istenir.
- Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip: Alacağın veya rehin hakkı, ilama veya ilam niteliğinde bir belgeye dayanmıyorsa ilamsız takip yapılabilir. İcra müdürünün alacağın veya rehnin varlığını inceleme yetkisi yoktur. İcra dairesi ödeme emrini düzenler ve borçluya ve varsa malın maliki olan 3. kişiye gönderir. Ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde itiraz edilmesi gerekir. Ancak borçlu, alacaklının rehin hakkına ayrıca ve açıkça itiraz etmezse rehin hakkını kabul etmiş olur. İtiraz üzerine takip durur. Alacaklının takibe devam edebilmesi için itirazın iptali davası açabileceği gibi itirazın kaldırılması yoluna da gidebilir.
İflas takipleri ve iflas takipleri neticesinde iflas kararı verilmesi veya doğrudan iflas davası ile verilen iflas kararına külli icra denir. Yani külli icra, borçlunun iflas etmesi durumunda takip edilmesi ve alacaklıların alacağını iflas masasından karşılamaya çalışması durumudur. Külli icra ile takip yolunda borçlunun karşısında bütün alacaklılar vardır. Borçlunun iflasına karar verilmesiyle birlikte borçlunun bütün mal varlığı satılır ve alacaklılara ödeme yapılır.
İlamsız İcra Yoluyla Yapılabilecek Takipler
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
