İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı*2023
Hizmet ilişkisinin sürdürmesinin işverenden beklenemeyeceği hallerde işveren haklı nedenle iş ilişkisini sonlandırabilir. Haklı nedenle fesih hallerinin neler olduğu kanunda belirlenmiştir. Bu hallerin varlığında işveren derhal fesih hakkını kullanabilir. Normalde işveren işçiyi işten çıkarmadan önce iş ilişkisini sonlandıracağını belirli bir süre önce haber vermek zorundadır. Ancak haklı fesih hallerinde bildirim süresine uyulmasına gerek yoktur. İşveren derhal fesih hakkını kullanabilir.
İş Kanunu’nun 25. maddesinde haklı nedenle fesih halleri düzenlenmiştir.
İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı
Madde 25 – Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş
sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I- Sağlık sebepleri:
- İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
Bu sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Örneğin, işçi kaza geçirdi ve 5 yıllık bir kıdeme sahip olduğunu düşünelim. 5 yıllık bir işçinin işten çıkarılabilmesi için 8 hafta öncesinden haber verilmesi gerekir. Bu kanun maddesine göre bildirim süresine 6 hafta daha eklenmesi gerekiyor. Yani işveren 14 hafta bekledikten sonra sözleşmeyi feshedebilir.
Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez. 74. madde çalışma ve süt iznini düzenlemiştir. Buna göre kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Örneğin işçinin doğumdan sonra 8 haftalık izni bitti. Ancak işçi doğumla ilgili sorunlar yaşadığı için rapor aldı. İşveren 6 hafta bekledikten sonra sözleşmeyi feshedebilir.
- İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
- İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
Örneğin bir grafiker olarak işe girdiğiniz yerde yalan söyleyerek çok iyi photoshop yaptığınızı söylediniz. Bu nedenle işveren sizi işe aldı. İşe başladıktan sonra işveren bunu fark ettiği zaman haklı nedenle fesih yapabilir.
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
Örneğin işçi, işvereni hakkında uyuşturucu kaçakçılığı yapıyor diyerek, asılsız bir söylenti çıkarması halinde işveren haklı nedenle fesih yapabilir.
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
- İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
Bu durumda şuna dikkat edilmelidir ki, içki alınmasına rağmen sarhoşluk durumu yoksa haklı nedenle fesih yapılamaz. Zira işyerinin sınırları dışında alkol alıp işe gitmeniz durumunda sarhoş değilseniz haklı fesih hakkı doğmaz. Ancak bu durum bir alışkanlık haline gelmişse, örneğin işçi alkolden dolayı kokuyorsa, bu durumda işveren geçerli nedenle fesih yapabilir. Haklı nedenle fesih olması için sarhoş veya uyuşturucu etkisiyle işe gelmesi veya işyerinde alması gerekir.
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı*2023
- İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
İşçinin hapis cezası aldığı bu suçuİşçininİ işyerinde işlenmesi gerekir. Aynı zamanda cezası ertelenmeyen bir suç olmalıdır. Cezası ertelenen bir suçsa haklı nedenle fesih yapılamaz.
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
Örneğin işçinin çarşamba, perşembe 2 gün üst üste işe gitmemesi halinde haklı nedenle fesih sebebidir. Yine işçi 11 ekim de işe gitmedi, 1 ay sonrasına kadar yani 11 kasıma kadar bir gün daha devamsızlık yaparsa, işveren haklı fesih yapabilir.
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
İşçinin asli borcu iş görme borcudur. İş görme borcuna aykırı davranmaması gerekir. İşçinin görevini yapmadığı halde işverenin işçiye bildirimde bulunması gerekiyor. Bu bildirimin yazılı yapılması ispat açısından kolaylık sağlar. İşçi buna rağmen işini yapmıyorsa haklı nedenle fesih yapılabilir.
- İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Örneğin inşaatta çalışan bir işçinin koruyucu ekipmanlarını takması gerekiyor. İşverenin uyarmasına rağmen, işçi önlemini almıyorsa haklı fesih yapılabilir. Zira işçi bilerek ve isteyerek işin güvenliğini tehlikeye düşürmektedir.
III- Zorlayıcı sebepler:
- İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
Örneğin işçi hafta sonu için köye gittiğini düşünelim. Kar yağdığı için yollar kapanmış ve işçi köyden çıkamıyor, bu halde işveren 1 hafta sonra haklı fesih yapabilir.
- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.
İşçi herhangi bir suçtan dolayı gözaltına alınmış veya tutuklanmışsa işverene derhal fesih hakkı doğmaz. Öncelikle bu sebeplerden dolayı işçinin 17. madde kapsamında bildirim süresi kadar devamsızlık yapması gerekir. Örneğin işçi 4 yıllık bir kıdeme sahip ve tutuklanıyor. 4 yıllık kıdeme sahip işçinin 17. madde kapsamında bildirim süresi 8 haftadır. İşveren, işçinin tutuklanmasından itibaren 8 hafta geçtikten sonra haklı fesih yapabilir.
Haklı Fesih Süresi
İş sözleşmesi ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmadığı için feshedilecekse, haklı fesih sebebinin öğrenilmesinden itibaren 6 gün içerisinde sözleşme sonlandırılmalıdır.
Haklı fesih sebeplerinin ortaya çıkmasından itibaren en geç 1 yıl içerisinde feshin yapılması gerekir.
Haklı Feshin Kıdem Tazminatına Etkisi
işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmişte olsa işçi kıdem tazminatını kazanır. Ancak tek bir istisnası vardır. İşveren haklı feshini işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymadığı gerekçesiyle yapmışsa işçi kıdem tazminatını alamaz.
Haklı Feshin İhbar Tazminatına Etkisi
Normalde iş sözleşmesi sonlandırılmadan önce işçide işverende belirli bir süre önce fesih bildiriminde bulunması gerekir. Buna ihbar süresi denir. (iş k. md. 17) Ancak işveren haklı nedenle fesih hakkını kullanıyorsa ihbar süresine uymaksızın işçiyi işten çıkarabilir. Bu durumda ihbar tazminatı hakkı doğmaz.
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
