Kadının Evlilik Öncesi ve Sonrasında Soyadı Kullanımı
Kızlık Soyadının Tek Başına Kullanılması
30 Eylül 2015 tarihinden önce, mahkemelere yapılan bu yöndeki tüm başvurular red edilerek, “evli kadının sadece bekârlık soyadını kullanamayacağı” şeklinde kararlar verilmekteydi. Ancak, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun vermiş olduğu, bu sürpriz kararla birlikte, evli kadınların aile mahkemelerine dava açarak kendi soyadlarını kullanabilmesinin yolu açılmış oldu. Daha önce mahkemeler onay verse bile Yargıtay, Medeni Kanun’u gerekçe göstererek evli kadınların “sadece” bekârlık soyadlarını kullanmalarına onay vermiyordu.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun söz konusu kararından özetle;
“Dava, evlilik soyadının iptali ile evlilik birliği içinde kızlık soyadının kullanılması istemine ilişkindir.
Her ne kadar Anayasa Mahkemesi Medeni Kanun’un 187. Maddesini Anayasa’ya aykırı bulmamışsa da usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası antlaşmalarda yer alan düzenlemeler kanun hükmündedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatlarına göre, kişinin soyadı özel hayat kapsamında değerlendirilmiş ve evli kadının kocasının soyadını kullanma zorunluluğu özel hayata bir müdahale olarak kabul edilerek Medeni Kanun’un konuya ilişkin düzenlemesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. ve 14. maddelerine aykırı bulunmuştur.
Buna göre, AİHS ve diğer uluslararası insan hakları antlaşmaları ile çatışan 4721 sayılı Kanun’un 187. maddesi karara esas alınmayarak, kızlık soyadının kullanılması talebi AİHS’nin 8. ve Anayasa’nın 17. maddesi kapsamında bir insan hakkı olarak kabul edilip cinsiyete dayalı olarak bir ayrıma tabi tutulmaksızın erkek ve kadın arasında eşit şekilde uygulanması gerektiğinden kızlık soyadını kullanmak istemek için haklı bir gerekçenin bulunmasına ihtiyaç bulunmadığının kabulü gerekmiştir.” Şeklinde ifade edilmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından 30.09.2015 tarihinde verilen bu karar uyarınca, davacının evlenmekle aldığı kocasının soyadının iptaline ve sadece kızlık soyadını kullanmasına izin verilmesine karar verilmiştir. Böylelikle, evlendikten sonra eşin soyadını alma zorunluluğunun, eşitlik ilkesine ve Anayasa’ya aykırı olduğunu vurgulayan bu kararla birlikte, evlendikten sonra sadece kendi soyadını kullanmak isteyen kadınların Aile Mahkemelerinde açacakları dava ile kendi soyadlarını kullanabilmesi mümkün kılınmıştır. Bu şartlar altında, sadece kendi soyadını kullanmak isteyen kadın, Aile Mahkemesine başvurarak bu konuda dava açacak ve bu sayede kendi soyadını kullanabilme imkanına sahip olabilecektir.
Kadının Evlilik Öncesi ve Sonrasında Soyadı Kullanımı
Her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı için hak olmasının yanı sıra zorunluluk ve yükümlülükleri de beraberinde getiren soyadı kullanımı, günümüzde kanunlarca koruma altındadır. Bu kanunlara göre, erkek olan birey evlat edinme yahut mahkemece haklı bir nedene dayanarak değiştirilmesine karar verilmesi halleri dışında ailesine ait soyadını doğduğu andan itibaren taşır. Asıl karmaşa “KADININ SOYADI” meselesinde ortaya çıkmaktadır. Vazgeçilemeyen, devredilemeyen, feragat edilemeyen ve kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olan soyadı, kadın söz konusu olduğunda aşağıda belirtilen ihtimaller dahilinde bir takım değişikliklere uğramaktadır;
Kadın evlenmezse, doğum ile kazandığı babasının soyadını ölünceye kadar taşıyabilir.
Evli olmayan kadın, haklı nedene dayanması halinde soyadını mahkeme kararı ile değiştirebilir.
Evlat edinilen kadının soyadı değişebilir.
Kadın evlenirse ve hiçbir girişimde bulunmazsa isminin devamında yalnızca kocasının soyadını kullanmaya başlar. Kocanın evlenme ile soyadının değişmesi söz konusu değildir. (Özer Çiller’in Çiller soyadı, Tansu Çiller ile evlenmesi sonrasında değişmemiş, evlenmeden önce alınan mahkeme kararıyla değiştirilmiştir.)
Kadın evlenirse, evlilik işlemleri sırasında yahut nikahtan sonra nüfus müdürlüğüne yapacağı başvuru ile kendi soyadını, kocasının soyadından önce kullanmak suretiyle muhafaza edebilir. Bu durumda sıralama isim, kendi soyadı ve kocanın soyadı şeklinde olmaktadır.
Kadın boşanırsa ve hiçbir başvuruda bulunmazsa, doğumla babasından kazandığı soyada geri döner.
Kadın boşanırsa, boşanma davası ile birlikte yahut boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde başvurması halinde ve kocasının soyadını kullanmakta bir menfaatinin olduğunu ve bu durumun kocaya zarar vermeyeceği ispat edilmesi halinde kocasının soyadını boşanmış olmasına rağmen kullanmaya devam edebilir. Nitekim birçoğumuzun bildiği üzere, Sezen Yıldırım, evlenmeyle kullanmaya başladığı Aksu soyadı ile tanınmış ve boşanmadan sonra da kocasının soyadını kullanmaya devam ederek Sezen Aksu olarak hafızalara kazınmıştır.
Kadın gerekli şartların varlığı halinde boşandığı kocasının soyadını kendi soyadının önünde kullanmaya devam edebilir.
Kendi soyadını ve boşandığı kocasının soyadını birlikte kullanan kadının tekrar evlenmesi halinde yeni kocasının soyadını tek başına kullanabileceği gibi, önceki iki soyadından birini seçmek şartıyla yeni kocasının soyadından önce kullanmak şartıyla iki soyada sahip olabilir.
Kadının boşanmadan sonra kocasının soyadını kullanmaya devam etmesi durumunda, kocanın zarar gördüğü ve menfaatinin etkilendiği gerekçesinin haklı bulunması halinde kadının kocasının soyadını kullanması engellenir ve eski soyadına geri döner.
Evlendikten Sonra Kızlık Soyadını Kullanmak İçin Ne Yapmalı?
Eşinin soyadı ile birlikte evlilikte kızlık soyadı kullanmanın iki farklı yolu var. İlki; evlilik başvurusu sırasında dilekçe vermektir. Kendi soyadını kullanmak isteyen gelin adaylarının, bu taleplerini, evlendirme dairesine yaptıkları nikah başvurusu sırasında kayıt masasından temin edecekleri soyadı dilekçesini doldurarak beyan etmesi gerekir.
Bir diğer yol da evlendikten sonra soyadı değişikliği başvurusudur. Evlendikten sonra, evlenmeden önceki soyadını da eşinin soyadıyla birlikte kullanmak istersen, bu durumda yapman gereken, isteğini yeni kimlik başvurusu sırasında dilekçe doldurarak beyan etmektir.
Sadece Kızlık Soyadını Kullanmak Mümkün mü?
Evlenen kadın sadece kendi soyadını kullanabilir mi diye merak edenler için de bunun mümkün olduğunu söyleyelim. Bunun için doldurduğun dilekçe ile aile mahkemelerinde dava açarak bekarlık soyadını kullanabilirsin.
