Mirasta Denkleştirme – Mirasın İadesi Davası 2023
Miras Nedir?
Bir kimsenin, ölümü üzerine varislerine kalan haklar, malları ve borçlarıdır. Yasal kabul edilen mirasçılar, kan bağı olan alt soy, hayatta olan eş, evlatlık kabul ettikleri ve devlettir. Mirasçılık sırası önce hayatta kalan kimselerin yakınlık derecesi dikkate alınarak değerlendirilir. Miras’ın bir kısmı vasiyet edilen bir kimseye de kalabilir. Bir kısmını almak üzere tayin edilen kimse ise, ‘mansup mirasçı’ diye anılır. Devlet, bir dereceden sonra kanuni mirasçılardan sayılır.
Miras Kimlere Verilir?
Ölen kişinin alt soyu dediğimiz, kendisinden üreyen, türeyen kişileri kapsar, yani onun çocukları ve torunları alt soyu ifade eder. Çocuklar kendi aralarında eşit miras hakkına sahiptir. Ölen kişinin kendinden önce ölmüş çocuğunun çocuğu yani torunu alt soya girer ve eşit derecede mirasa sahip olur.
Mirasta Denkleştirme (Mirasın İadesi) Nedir?
Miras bırakan kişi ölmede önce mirasçıları tarafından miras bırakan kişinin kendisinden istenmiş ve sonuç olarak alınmış olan her türlü malın ve kıymetin aynı şekilde karşılığının geri verilmesi ve mirasın tekrar taksim edilmesi sırasında denkleştirme ilkelerine göre bunların paylaştırılması denkleştirme olarak adlandırılmaktadır.
Mirasta denkleştirmenin söz konusu olması için, bağışlamayı alan şahsın hem mirasçı olması, hem de bağışlamayı miras bırakan hayatta iken almış olması şarttır.
Mirasta Denkleştirme – Mirasın İadesi Davası 2023
Mirasta İade Yükümlülüğünün Konu Bakımından Şartları Nelerdir?
Mirasta iade yükümlülüğünün konusu bakımından, genel olarak üç şart aranır. Birincisi, karşılıksız bir kazandırıcı işlemin bulunmasıdır. İkincisi, bu işlemin miras bırakan tarafından ve miras bırakanın mal varlığından yapılmış olması ve sonuçlarının miras bırakanın sağlığında meydana gelmiş olmasıdır. Üçüncüsü ise, karşılıksız kazandırıcı işlemin mirasçının miras hakkına mahsuben yapılmış olmasıdır.
Denkleştirme Davası Nedir?
Davayı açabilecek kişiler, miras bırakanın ölmeden önce karşılıksız bir şekilde kazandırıcı işlem sağladığı mirasçıların dışında kalan yasal yasal mirasçılarıdır. Açılacak davaya mirasta denkleştirme veya mirasın iadesi denmektedir. Davanın açılması için hak kaybına uğrayan yasal mirasçılarının hepsinin ortak bir karar ile dava açmasına gerek yoktur. Mirasçılardan herhangi birisi bu davayı açabilecektir. Ancak mirasçılardan bir tanesinin dava açmış olması diğerlerine hak kazandırmayacaktır. Denkleştirme alacağı yalnızca dava yoluna başvuran davacılar açısından hüküm ve sonuç doğuracaktır.
A)Mirasçılar arasında
Madde 669– Yasal mirasçılar, miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlar arası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler.
Miras bırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.
B)Mirasçılık sıfatının kaybı hâlinde
Madde 670– Mirasın açılmasından önce veya sonra mirasçılık sıfatını kaybeden mirasçıya ait geri verme yükümlülüğü, onun yerini alan mirasçılara, miras paylarında meydana gelen artış oranında geçer.
C)Denkleştirme şekli
I. Geri verme veya mahsup
Madde 671– Geri vermekle yükümlü olan mirasçı, dilerse aldığını aynen geri verir; dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir. Miras bırakanın bu kurala aykırı tasarrufları ve mirasçıların tenkise ilişkin hakları saklıdır.
II. Miras payını aşan kazandırmalar
Madde 672– Yapılan kazandırma miras payını aştığı takdirde mirasçı, miras bırakanın bunu kendisine bırakmak istediğini ispat ederse, bu fazlalık denkleştirmeye tâbi olmaz. Diğer mirasçıların tenkise ilişkin hakları saklıdır.
III. Denkleştirme değeri
Madde 673– Denkleştirme, kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılır. Yarar ve zarar ile gelir ve giderler hakkında mirasçılar arasında sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır.
D)Eğitim ve öğrenim giderleri
Madde 674– Çocukların eğitim ve öğrenimi için yapılan giderler sebebiyle geri verme yükümlülüğü, miras bırakanın aksini arzu ettiği ispat edilmedikçe, ancak alışılmış ölçüleri aşan kısım için mevcuttur. Eğitim ve öğrenimini tamamlamamış olan veya engelliliği bulunan çocuklara, paylaşmada hakkaniyete uygun bir ödeme yapılır.
E)Hediyeler ve evlenme giderleri
Madde 675– Olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler denkleştirmeye tâbi değildir. Altsoy hısımlarının evlenmelerinde, alışılmış ölçüler içinde yapılan çeyiz giderleri hakkında denkleştirmeye tâbi tutmama arzusunun bulunduğu asıldır.
Mirasta Denkleştirmede Zamanaşımı
Denkleştirme davasının mirasın paylaştırılması aşamasının sonuna kadar açılması gerekmektedir. Denkleştirmeye ilişkin talep hakkı genel zamanaşımı olan 10 yıllık zaman aşımı süresine tabidir.
Bağışlama ve karşılıksız tasarruflardan sonra reddi miras yoluyla iade külfetinden kurtulmak mümkün müdür?
İade mükellefiyeti ve iade talebi mirasçılık sıfatına dayanır. İade ile mükellef mirasçı, mirası reddettiği takdirde, mirasçılık sıfatını kaybedeceğinden, kural olarak iade külfetinden kurtulur.
Mirasta Tenkis Davası
Tenkis davası, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü aşarak saklı pay sahibi mirasçıların miras hakkına yaptığı tecavüzün giderilmesi ve miras bırakanın yaptığı tasarrufun kanuni sınırlar içerisine çekilmesi için açılan bir davadır.
Tenkis davası açarak saklı pay hakkını korumak isteyecek olan saklı paylı mirasçılar eş, anne, baba ve alt soy olmaktadır. Bu durumda tenkis davasının davacılarının saklı pay mirasçıları olacağı görülmektedir. Bu davalarda davalı olan taraf ise saklı payı aşarak ölüme bağlı tasarrufların lehine yapıldığı kişi olmaktadır.
Mirasta denkleştirme ve tenkis arasındaki farklar
Mirasta denkleştirme ve tenkis birbirinden tamamen farklıdır. Tenkis ve denkleştirme davaları birlikte yürümez. Bu taleplerden yalnız biri ileri sürülebilir.
Tenkis davası, saklı payı korur. Ölenin bağışlama ve tasarruflarından saklı paya tecavüz edenler, tecavüz ettikleri oranda tenkise tabi tutulur. Tenkis talebi, saklı paylı mirasçıdan diğer bir mirasçıya ileri sürülebileceği gibi saklı payı ihlal eden bağışlamayı alan 3.kişiye karşı da ileri sürülebilir.
Tenkis davasını sadece saklı payı olan mirasçı açabilir. Denkleştirmeyi ise saklı payı olsun olmasın miras hakkı olan herkes açabilir. Kardeşlerin saklı payı 10.05.2007 tarihinde 5650 sayılı kanunla kaldırıldı. 10.05.2007 sonrası ölümlerde, miras hakkına dayanarak açılacak davalarda, kardeşten gelen miras için diğer kardeşin saklı payı olmadığından tenkis açılamayacak ancak denkleştirme talep edilmesi mümkün olacaktır.
Mirasta denkleştirmenin kavramı daha dardır. Denkleştirmede sadece miras bırakanın sağlar arası tasarrufları dikkate alınır. Denkleştirme davası miras bırakanın iradesini esas aldığından, ölüme bağlı tasarrufları(vasiyet, miras sözleşmesi gibi) dikkate almaz. Miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufları ancak saklı payları ihlal ediyorsa tenkise tabi tutulabilir.
Mirasta Denkleştirme Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Yetkili mahkeme miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemeleridir. Görevli mahkeme ise Asliye Hukuk mahkemeleridir.
