Tasarrufun İptali Davası*2023
Borçlu henüz başlamamış icra takibinden kurtulmak için elindeki mal varlığını devretmiş olabilir. Bu durumda borçlu mal kaçırmış olur. Borçlunun mal kaçırması halinde tasarrufun iptali davası açılması gerekir. Tasarrufun iptali davası sadece bu sebeple açılan bir dava değildir.
Borçlu mallarına haciz konmaması veya iflas ile paylaştırılmaması için mallarını kaçırabilir. Örneğin arsasını, arabasını yakınlarına devredebilir. Aslında herkes malları üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilir. Ancak bu kişi borçlu konumunda ise kanun koyucu alacaklıya bir hak tanımıştır; tasarrufun iptali davası ile alacaklı bu devirleri önleyebilir. Tasarrufun iptali davası açılmadan önce dava konusu malların başka kişilere geçmesini önlemek için taşınmaza ihtiyati haciz konulması talep edilebilir. İhtiyati haciz satış hakkı vermez. İhtiyati haciz borçlunun malları devretmesini önlemek için alınmış bir tedbir kararıdır. İhtiyati haciz isteyen alacaklının haksız çıkması halinde borçlunun ve 3. kişilerin zararlarını önlemek için teminat vermek zorundadır.
Tasarrufun İptali Davasının Şartları
- Alacaklı ve borçlu arasında gerçek hukuki ilişkiye dayanan bir borç ilişkisi olması gerekir.
- Borçlu hakkında kesin veya geçici aciz vesikası olması gerekir. Borçluya karşı bir icra takibi başlatılmış olmalı ve borçlunun ödeyememiş olmalıdır. Borçludan icra takibi neticesinde alacağın tahsil edilemediğini gösteren bir belge alınması gerekir. Buna aciz vesikası denir.
- Borçluya icra takibi başlatılmış ve kesinleşmiş olması gerekir. Yani tasarrufun iptali davası icra takibinden önce açılamaz. Yine borçlunun mallarına haciz konduktan malın devredilmiş olması borçlunun mal kaçırdığı anlamına gelmez ve iptal davası açılmaz. Zira mal hacizli olduğu için mülkiyet kime geçerse geçsin alacaklı istediği zaman malın satışını isteyebilir. Tabi ki haciz için satış isteme süresine dikkat edilmelidir. İcra İflas Kanunu’na göre 1 yıl içerisinde satışın istenmesi gerekir.
- Tasarrufun iptali davasına konu edilen malın, borcun doğumundan sonra devredilmiş olması gerekir. Yani borç doğmadan önceki devirler iptal edilemez.
Karşılıksız Tasarrufların İptali
İcra İflas Kanunu’nun 278. maddesinde düzenlenmiştir. Haciz tarihinden veya haczedilecek mal bulunamaması sebebiyle acze düşmeden veya iflasın açılmasından itibaren 2 yıllık süre içerisinde yapılan karşılıksız kazandırmalar iptal edilebilir. Karşılıksız kazandırma demek; borçlunun bedel almaksızın malları devretmesidir. Örneğin bağışlama gibi. Ancak alışılmış hediyelerin iptali mümkün değildir. Aynı zamanda ilgili kanun maddesine göre, borçlunun bazı kişilere devretmiş olduğu malların bedeli alınsa dahi iptali mümkündür.
- Eş, altsoy, üstsoy, 3. dereceye kadar kan-kayın hısmı, evlat edinen, evlatlık arasında yapılan tasarruflar karşılıklı (para vererek) olsa dahi iptali istenebilir.
- Borçlu malı değerinin çok altında satması halinde iptali istenebilir.
- Borçlunun kendisi veya başkasının menfaatine ömür boyu sürmek şartıyla irat veya intifa hakkı veyahut ölünceye kadar bakma sözleşmesi ile malı devretmişse, iptali istenebilir.
Bu sayılanlar sınırlı sayıda değildir. Borçlunun geriye doğru 2 yıl içerisinde yaptığı karşılıksız kazandırmaların iptali istenebilir.
Aciz Halinde Yapılan Tasarrufların İptali
İcra İflas Kanunu’nun 279. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddede 4 hal sayılmıştır. Maddede sayılan 4 halinde varlığı halinde; borçlunun hacizden veya haciz tutanağının tutulmasından veya iflasın açılmasından önceki 1 yıllık süre içerisinde yapılan devir işlemleri iptal edilebilir.
- Borçlunun mevcut bir borca karşılık yapmış olduğu rehinlerin iptali istenebilir. Ancak borçlunun önceden yapmış olduğu bir borca karşılık taahhüdü varsa bunların iptali olmaz.
- Borçlunun borcunu ödemek için alışılmışın dışında bir bedel ödemiş olması.
- Borçlunun vadesi gelmemiş borçlarını ödemiş olması halinde iptali istenebilir.
- Kişisel hakların kuvvetlendirilmesi için tapuya verilen şerhlerin iptali istenebilir.
Borçludan malı alan 3. kişi borçlunun borca batık olduğunu bilmediğini ispat ederse iptal davası reddedilir.
Borçlunun Alacaklıya Zarar Verme Kastıyla Yaptığı Tasarruflar
Malvarlığı borçlarına yetmeyen bir borçlunun, alacaklılarına zarar verme kastıyla yaptığı bütün işlemler iptal edilebilir. Ancak borçlunun mallarını devrettiği 3. kişilerin, borçlunun alacaklıları zarara uğratma kastıyla hareket ettiğini biliyor veya biliyor olması gerekir. Yani borçlunun alacaklıları zarara uğratmak için mallarını 3. kişilere devreder ve 3. kişilerde bu durumu bilir. 3. kişiler borçlunun alacaklıları zarara uğratmak için mal kaçırdığını bilmiyorsa tasarrufun iptali istenemez. Bu durumda kanun koyucu 3. kişilerin iyiniyetli olmasına göre hareket etmiş diyebiliriz. Şöyle ki, bazı kişilerin iyiniyetli olduğu kabul edilmez.
- Borçlunun eşi, altsoyu, üstsoyu, 3. dereceye kadar kan-kayın hısmı, evlat edineni ve evlatlığı; iyiniyetli sayılmaz. Yani bu kişiler borçlunun alacaklıları zarara uğratmak için hareket ettiğini biliyor kabul edilir. Bu nedenle aksinin ispat edilmesi gerekir.
- Ticari işletmenin veya işyerindeki mevcut ticari emtianın tamamını veya bir kısmını devir veya satın alan kişi borçlunun alacaklıları zarara uğratma kastıyla hareket ettiğini bildiği kabul edilir. Yine aksinin ispat ederek iyiniyetli olduğunu gösterebilir.
Söz konusu devirlerden itibaren 5 yıl içerisinde tasarrufun iptali davası açılması gerekir.
Tasarrufun İptali Davası*2023
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
