Ücretler Ve Serbest Meslek Kazançları | 2023
Ücret Gelirlerinin Tanımı ve Stopaj Yoluyla Vergilendirilmesi
Tanım: Gelir Vergisi Kanunu ücreti şu şekilde tanımlamıştır: “işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayniler ile temsil edilebilen menfaatlerdir”.
Ücretlerin Stopaj Usulüyle Vergilendirilmesi
Ücretler stopaj usulü ile vergilendirilirler. Ödeme yapılmadan önce kaynakta kesmek stopaj usulüdür. Stopaj oranı %15 ile %35 arasında değişmektedir. Stopaj gerçek ücret (safi ücret) üzerinden yapılmaktadır. Salı ücret, işveren tarafından verilen para ve diğer maddi menfaatler toplamından 63. Maddede yazılı indirimlerin yapılmasıyla bulunmaktadır.
Ücretlerin Stopaj Harici Yöntemlerle Vergilendirilmesi
“Diğer Ücretliler”in Vergi Karinesi Üzerinden Vergilendirilmesi: Diğer ücretliler olarak şunlar sayılır:
– Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanlar,
– Özel hizmetlerde çalışan şoförler
– Özel inşaat işçileri
– Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlar.
Bu kişilerin vergilendirilmesinde matrah asgari ücret esas alınmıştır.
Bazı Ücretlilerin Beyanname Üzerinden Vergilendirilmesi
Beyanname verme yükümlülüğü bulunan ücret gelirleri arasında, üzerinden stopaj yapılmamış bazı ücretler ile stopaja tabi olmasına rağmen birden fazla işverenden elde edilen ve beyan sınırını aşan ücret gelirleri bulunmaktadır. GVK 86. Maddede tek işverenden elde edilen ücretlerin, tutarı ne olursa olsun beyana tabi olmayacağı ifade edilmiştir.
Ücretlerde Muaflık ve İstisnalar
Diplomat Muaflığı: Yabancı devletlerin Türkiye’de bulunan elçi, müsteşar ve konsolosları ile elçilik ve buraya mensup olan ve o memleketin tabiyetinde bulunan memurları karşılıklılık şartına bağlı olarak gelir vergisinden muaf tutulmuştur.
Karşılıklı olmak şartı: Türkiye’deki elçilik ve konsoloslukların bağlı oldukları ülkelerdeki elçilik ve konsolosluklarında çalışan memur ve hizmetlerin aldıkları ücretlerin aynı şekilde o ülkede de gelir vergisinden veya benzeri bir vergiden istisna edilmiş olması anlamına gelir.
Elçilik ve Konsolosluk Çalışanlarının Ücret İstisnası: Kanun, yabancı elçilik ve konsolosluklarda çalışan, ancak 15. maddeye girmeyen memur ve hizmetlilerin, yalnızca bu işlerden aldıkları ücretleri, yine karşılıklı olmak şartıyla gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Ücretlerde Diğer İstisnalar: Bu istisnalar GVK’nın “Müteferrik İstisnalar” kısmında yer almaktadır.
Serbest Meslek Kazançları: Kavram
Tanım: Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. Serbest meslek faaliyeti: sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.
Bu tanım kapsamında serbest meslek kazançlarına örnek:
– Avukat, doktor, mali danışman, muhasebeci, mühendis, veteriner hekim, çevirmenlerin kazançlarını,
– Yazar, şair, bilgisayar programcısı heykeltraş, ressam gibi kişilerin telif kazançlarını,
– Gümrük komisyoncuları, noterlerin kazançlarını, konser veren müzik sanatçılarının kazançlarını verebiliriz.
Serbest Meslek Kazancının Başka Kazançlara Dönüşmesi:
– Serbest meslek faaliyetlerinin işverene tabi olarak yapılması durumunda, serbest meslek kazancı değil, ücret geliri söz konusudur.
– Faaliyetin sermaye konularak icra edilmesi durumunda ticari kazanç olur.
– Serbest meslek faaliyetini sürekli olarak değil geçici olarak yapanlarıdır.
Serbest Meslek Kazancının Tespiti
Martah Tespiti Gerçek Usulde Yapılır: Serbest meslek kazancının tespiti gerçek usulde yapılır. Gerçek usulde serbest meslek kazancı “bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve aymlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır”.
İndirilebilecek Giderler: Bazı örnekler şunlardır:
– Gelirin elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderleri,
– Hizmetli veya işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki yeme ve barınma giderleri, tedavi, ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı giderleri,
– İşle ilgili olmak şartıyla seyahat ve ikamet giderleri,
– Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil olan taşıtlar için Vergi Usul Kanunu’na göre ayrılan amortismanları,
– Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri,
– Alman mesleki yayınlar için ödenen bedeller,
– Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri.
– Serbest meslek faaliyeti dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki kuruluşlara ödenen aidatlar,
– Mesleki kazancın elde edilmesi ve devam ettirilmesi için ödenen meslek, ilan, reklam vergileri, iş yerleriyle ilgili vergi, resim ve harçlardır.
Serbest Meslek Kazançlarında İndirim Muafiyet ve İstisnalar
Serbest Meslek Kazançlarında Engellilik İndirimi: Engelli serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu kişiler arasında engeli olan serbest meslek erbabı için engellilik indiriminden yararlanma hakkı getirilmiştir.
Serbest Meslek Kazancı Muaflığı
Ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci gibi meslek sahipleri bazı şartlara uyumları durumunda gelir vergisinden muaf tutulmuştur.
Telif Kazançları İstisnası: Müellif, mütercim, heykeltraş, ressam, bilgisayar programcısı gibi bazı meslek sahiplerinin veya mirasçılarının kitap, resim, heykel, şiir, hikaye, roman, makale gibi eserlerini satmak veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat, gelir vergisinden istisnadır. Tikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda eser, “sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilan ve edebiyat, musuki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her tür fikir ve sanat mahsulleri” şeklinde tanımlanmıştır.
