Beyaz Yaka Suçları
Beyaz yaka, iş dünyasında bedenden ziyade zihin gücünü kullanan üst düzey şirket çalışanları ve memur sınıfını belirtir.
Failinin meslek sınıfıyla anılan beyaz yaka suçları, itibarlı bir bireyin mesleğinin sağladığı olanakları kullanarak işlediği şiddet içermeyen suçları kapsar. Beyaz yaka suçlarında fail eğitimli, kültürlü, iyi bir meslek sahibi, sabıkasız ve toplumda saygı gören bir kimse olarak toplumda kabul edilen suçlu tipi algısından farklıdır.
Beyaz yaka suçu kavramı sosyolog Edwin Sutherland tarafından şirket çalışanlarının, memurların, iş adamlarının ve bürokratların mesleği çerçevesinde işledikleri suçları ifade etmek için ortaya atılmıştır. İllegal yollardan maddi menfaat elde etme amacı da taşıyan beyaz yaka suçları, ekonomik suçlarla da ilişkilidir.
Suçun sonucunda, ekonomik ve finansal kayıpların oluşmasına ek olarak bireylerin kurumlara duyduğu güven de azalmaktadır.
Meslek etiğinin yerleşmediği hallerde, şahsi hırslar ve kurumdaki kontrol mekanizmalarının zayıflığı suça ortam hazırlamaktadır. Kanun koyucu, şirketleri ve bireyleri korumak amacıyla başta Türk Ceza Kanunu, Ticaret Kanunu ve İş Kanununda olmak üzere çeşitli kanunlarda suça ilişkin yaptırımlar düzenlemiştir.
• Borsa manipülasyonu,
• Rüşvet,
• Basit ve nitelikli dolandırıcılık,
• İrtikap,
• Bilişim suçları
• Mobbing,
• Sermaye piyasası suçları,
• Mali suçlar,
• Vergi kaçakçılığı,
• Yolsuzluk,
• Evrakta sahtecilik,
• Zimmete para geçirme,
• Organize suçlar,
beyaz yaka suçlarının kapsamında değerlendirilen başlıca suçlardandır. Mali suçlar, şiddet içermeksizin mali bir kayıp doğuran tüm suçları olarak tanımlanmakta ve vergi kaçakçılığı ve yolsuzluk gibi birçok suç kategorisini de kapsamaktadır.
Beyaz Yaka Suçlarının Özellikleri
Beyaz yaka suçlarını ilgi çekici kılan özelliklerden bir tanesi sokak suçları olarak
bilinen sıradan suçlara kıyasla toplumun tüm tabakasının ilgisini çekmemesidir.
Sıradan suçlar örneğin sıradan insanların, kriminologların ve adli psikologların da
ilgisini çekmektedir.
Yüksek sosyo-ekonomik statüye sahip olmanın suçla çok fazla bir bağlantısı bulunmamaktadır.
Çoğu hırsız bu suçu işlemek için bilgisayarlara ve kâğıttan araçlara güvenmez. Buna göre, o zaman eğer suçlar arasında bir ayrım varsa o zaman bu beyaz yaka suçlarını ve şiddet içermeyen diğer hırsızlık olaylarını işleyen bireylerin de birbirinden farklı olmaları
gerekmektedir.
Beyaz yaka suçu kapsamında aşağıda sıralanan özellikler ortaya çıkmaktadır.
Şiddet kullanmadan mali yarar sağlama eylemi,
Mesleki konum kullanılarak yapılan bir aldatma eylemi,
Eylemde özel mesleki hünerler ve fırsatlar kullanılmakta,
İşletmelerde veya kamu kurumlarında özel teknik ve profesyonel bilgilere
sahip kişi veya kişiler tarafından yapılan bir eylem.
Beyaz Yaka Suçlarının Sınıflandırılması
Beyaz yaka suçlarının tiplerine ilişkin yapılan tasnife göre, bu suçları işleyenler
arasında ayrım yapan Bloch ve Geis tarafından önerilmiştir.
• Bireyler tarafından birey olarak (örneğin; avukatlar, doktorlar vb).
• Çalışanları tarafından işverenlerine karşı (Örneğin, zimmetine para
geçirme).
• İşverenler için politika üreten görevliler tarafından (örneğin, anti tröst
olayları).
• Firma elemanlarının genel kamuya karşı (örneğin, yanlış tanıtım).
• Tüccarların müşterilerine karşı (örneğin, tüketici sahtekârlıkları).
Uluslararası literatürde beyaz yaka suçları genel olarak iki ana çerçevede ele
alınmaktadır.
• Mesleki Suç Davranışı (Occupational Criminal Behavior): “Mesleki Suç”
ya da “Meslek Suçu” yasal bir mesleğin icrası esnasında kendi çıkarına
yönelik kişisel ihlallere ilişkin olmaktadır.
Örgütsel Suç Davranışı (Corporate/Organizational Criminal Behavior): “Örgütsel Suç” davranışı işyeri/firma veya görevliler tarafından işveren kurum adına işlenen suçları içermektedir.
Mesleki suçlar bireylerin çalışma ortamları içerisinde işledikleri suçlardır.
Mesleki suçların en yaygın ve öne çıkanları çalışanların yaptığı hırsızlıklar ve
kamu malına zarar vermedir.
Bunun yöntemleri ise yaratıcı muhasebecilik teknikleri ile şirket fonlarını çekmek veya çeşitli bilgisayar hileleri ile işletmenin varlıklarını zimmetine geçirmektir.
Çalışanların suçları öyle yerlere varabilir ki şirketin iflası ve o şirkette çalışan herkesin işsiz kalmasıyla sonuçlanabilir.
