Bireysel Başvuruya Konu Olabilecek Haklar
Herkes özgür iradesine hiçbir baskı ve zorlamaya uğramadan ortaya koyarak oy kullanma ve seçilme hakkını kullanabilir. Bu haklarının ihlal edildiğini düşünen kimse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
Anaysa Mahkemesi’ne bireysel başvuruya konu olabilecek haklar, Anayasada güvence altına alınmış olması ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında bulunması gerekmektedir.
Türkiye’nin imzaladığı 4, 7, 12 nolu protokoller henüz onaylanmamıştır. Bu protokollerde düzenlenen hakların bireysel başvuruya konu olup olamayacağı tartışmalıdır.
Bu haklar;
Sözleşmeden Doğan Bir Yükümlülük Nedeniyle Kişi Özgürlüğünün Kısıtlanma Yasağı,
Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü,
Vatandaşların Sınır Dışı Edilmesi ve Ülkeye Girmelerinin Engellenmesi Yasağı,
Yabancıların Toplu Olarak Sınır Dışı Edilmeleri ve Meşru Yollarla Ülkede Bulunan Yabancıların Keyfi Olarak Sınır Dışı Edilmesi Yasağı,
Eşler Arasında Eşitlik,
Bir Suçtan Hüküm Giyen Kişinin Üst Mahkemeye Başvurma Hakkı,
Haksız Hüküm Giyen Kişiye Tazminat Hakkı,
Aynı Suçtan İki Kere Yargılanmama ve Cezalandırılmama,
Bireysel Başvuruya Konu Olabilecek Haklar
Yaşam Hakkı
(AİHS Madde 2)
Kişinin yaşama hakkı ile maddi ve manevi varlığının korunmasına yönelik başvurular bireysel başvuruya konu olabilir.
İşkence ve Kötü Muamele Yasağı
(AİHS Madde 3)
Kişinin işkence ve eziyet görmesi, haysiyetiyle bağdaşmayan bir ceza veya muameleye tabi tutulması bireysel başvuruya konu olabilir.
Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı
(AİHS Madde 4)
Kişinin angarya ve zorla çalıştırılması bireysel başvuru kapsamındadır.
Özgürlük ve Güvenlik Hakkı
(AİHS Madde 5)
Hürriyeti ve güvenliği ihlal edilen kişi bu ihlali bireysel başvuruya konu edebilir.
Adil Yargılanma Hakkı
(AİHS Madde 6)
Adil Yargılanma Hakkı kapsamında kalan bir çok hak bulunmaktadır. Hak arama hürriyeti, kanuni hakim güvencesi, kanunilik ilkesi, masumiyet karinesi gibi bir çok husus bu hak kapsamında kalmaktadır. Adil Yargılanma Hakkı’nın ihlal edilmesi bireysel başvuru konusu yapılabilir.
Suç ve Cezaların Kanuniliği
(AİHS Madde 7)
Hiç kimse işlediği zaman kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. Nitekim suç ve cezalar geçmişe yürümez. Bu hususlarda karşılaşılan ihlaller bireysel başvuru konusu yapılabilir.
Özel Yaşama ve Aile Yaşamına, Konut ve Haberleşme Özgürlüğüne Saygı
(AİHS Madde 8)
Herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliği ihlal edilemez. Hiç kimsenin konutuna dokunulamaz. Herkes haberleşme hürriyetine sahiptir ve haberleşmenin gizliliği esastır. Bu haklardan herhangi birinin ihlal edildiğini düşünen kimse bireysel başvuru yapabilir.
Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü
(AİHS Madde 9)
Herkes vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir. Ayrıca herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mesep vb. sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Bu hakları ihlal edilen kişi Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
İfade Özgürlüğü
(AİHS Madde 9)
Herkes düşünce ve fikirlerini söz, yazı, resim veya başka bir yolla tek başına ya da toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Ayrıca kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz. Bu haklarının ihlal edildiğini düşünen kimse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
Dernek ve Toplantı Kurma Hakkı
(AİHS Madde 11)
Herkes izin almaksızın dernek kurabilir bu derneklere üye olabilir ya da üyeliğini sonlandırabilir. Ayrıca hiç kimse bir derneğe üye olmaya veya üye kalmaya zorlanamaz. Yine herkes önceden izin almadan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir. Bu haklarının ihlal edildiğini düşünen kimse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
Evlenme ve Aile Kurma Hakkı
(AİHS Madde 12)
Herkes ulusal kanunlara göre Evlenme ve Aile Kurma Hakkı’na sahiptir. Bu haklarının ihlal edildiğini düşünen kimse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
Etkili Başvuru Hakkı
(AİHS Madde 13)
Etkili başvuru hakkı mahkemeye başvuru hakkı ve kişi özgürlüğü güvencesiyle yakından ilgilidir. Herkes meşru yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir. Bu haklarının ihlal edildiğini düşünen kimse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
Ayrımcılık Yasağı
(AİHS Madde 14)
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokoller ile güvence altına alınan bir hak ayrımcılık sebebiyle ihlal edilirse bu ihlaller bireysel başvuru konusu yapılabilir.
Mülkiyet Hakkı
(AİHS Ek 1 Nolu Protokol Madde 1)
Herkes mülkiyet ve miras hakkına sahiptir. Bu haklarının ihlal edildiğini düşünen kimse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
Eğitim ve Öğrenim Hakkı
(AİHS Ek 1 Nolu Protokol Madde 2)
Herkes eğitim ve öğrenim hakkına sahiptir. Devletin eğitim ve öğrenim alanında yükümlülüklerini yerine getirirken kişinin, ana ve babanın dini inanaç ve felsefelerine saygı gösterme mecburiyeti vardır. Bu haklarının ihlal edildiğini düşünen bir kimse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.
Seçme ve Seçilme Özgürlüğü
(AİHS Ek 1 Nolu Protokol Madde 3)
