Gayrimenkul Sermaye İratları
GVK’nin 70. Maddesinde sayılan “ mal ve hakların sahipleri, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları taralından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradı” olarak kabul edilmiştir.
Gayrimaddi mallar;
– Arazi, bina, maden suları, madenler,
– Motorlu nakil vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat, gemi ve gemi paylarıdır.
Gayrimaddi haklar;
– Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları,
– Marka, ticaret unvanı, desen, model, televizyon filmi, ses ve görüntü bantları,
– Telif hakları, ihtira beratı (buluş, icat belgesidir.
Borçlar Kanunu açısından; kiracı, kiraya verenin yazılı rızasını almadıkça, kiralanan malı veya kullanım hakkını tamamen veya kısmen başkasına devredemez.
Gayrimenkul Sermaye İradının Başka Kazançlara Dönüşmesi
Telif haklarının ve ihtira beratının sadece sahibi ve kanuni mirasçıları dışındaki kişiler tarafından kiralanması durumunda da, gayrimenkul sermaye iradı söz konusudur.
Gayrimenkul Sermaye İratlarının Stopaj Yoluyla Vergilendirilmesi
Vergileme gayrisafi hasılat üzerinden yapılmaktadır. Gayrisafi hasılat”… 70. Maddede yazılı mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara alt olarak nakden veya aynen tahsil edilen kiraz bedellerinin tutarıdır”. Gelecek yıllara ait peşin tahsil edilen kiralar ise ilgili yılın geliri sayılmaktadır. Gayrimenkul vergi kesme yükümlülüğü olan kişi ve kuruluşlara kiralanması durumunda kiralar ödenirken stopaj yapılması gerekir.
Gayrimenkul Sermaye İratlarının Beyan Yoluyla Vergilendirilmesi
Gayrimenkul sermaye iratları ile ilgili beyanname, izleyen yılın mart ayında verilmektedir. Hesaplanan vergi iki taksit halinde ödenir.
Üzerinden Stopaj Yapılmış Olan Gayrimenkul Sermaye İratları
Madde, stopaj yapılan hallerde, elde edilen gayrimenkul sermaye iradının brüt (stopaj yapılmadan önceki) tutarının, beyanname verme sınırını aşmaması halinde beyanname verilmeyeceğini öngörmektedir. Gayrimenkul sermaye iradı brüt tutarı belirlenen miktarın üzerinde ise beyanname verilecek veya irat, başka gelirler için verilen beyannameye dahil edilecektir.
Stopaja Maruz Kalmamış Olan Gayrimenkul Sermaye İratları
Üzerinden gelir vergisi stopajı yapılmayan gayrimenkul sermaye iratlarının, beyan edilmesi gerekir. Beyanname Üzerinden Vasa’nın İzin Verdiği Giderlerin Düşülmesi: Gayrimenkul sermaye iradı olarak safı irat vergilenir. Safi irada, gayrisafi hasılattan iradın sağlanması ve idame ettirilmesi için yapılan giderlerin indirilmesi ile ulaşılır.
Vergi Güvenlik Müessesesi (Kiraya Verilen Mal ve Hakların Kira Bedeli, Emsal Kira Bedelinden Düşük Olamaz): Kanun, vergilenecek kira bedelinin, emsal kira bedelinden düşük olamayacağını öngörmüştür.
Menkul Sermaye İratları
Tanım ve Menkul Sermaye İratlarının Çeşitleri: Nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde edilen kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır. Örneğin; devlet tahvili, hazine bonosu faizleri, repo gelirleri, mevduat faizleri, faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payları ile kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları, her nevi hisse senedi kar payları… gibi.
Menkul Sermaye İratlarının Başka Kazançlara Dönüşmesi: İrat sağlayan menkul kıymetlerin ticari faaliyete dahil olması durumunda, bu iratlar ticari kazancın tespitinde dikkate alınır.
Menkul Sermaye İratlarının Vergilendirilmesi
Menkul Sermaye İratlarının Stopaj Yoluyla Vergilendirilmesi:
Menkul sermaye iratlarının vergilendirilmesi esas olarak stopaj yöntemiyle gerçekleştirilir. Hazine bonosu, devlet tahvili, mevduat faizi, repo geliri, özel finans kurumlan kar zarar ortaklığı belgesi gelirleri, yatırım fonları katılma belgelerinden elde edilen kazançlar ödeme esnasında yazılı oranlarda tevkifat yapılır.
Menkul Sermaye İratlarının Beyanname Üzerinden Vergilendirilmesi: Stopaja maruz kalmayan alacak faizleri gibi bazı mankul sermaye iratları, gelirin elde edildiği yılı izleyen Mart ayında beyanname ile bildirilmek zorundadır.
Diğer Kazanç ve İratlar: Değer Artışı Kazançları
Diğer kazanç ve iratlar, değer artışı kazançları ve arızi kazançlar olmak üzere iki gruptan oluşmaktadır. Menkul sermaye iratlarında olduğu gibi, değer artışına konu kazançların bir ticari işletme tarafından elde edilmesi durumunda, bu kazançlar ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilir.
Değer artış Kazançlarının Kapsamı: GVK 80. Maddede sayılan mal ve hakların elden çıkarılmasında doğan kazançlar, değer artışı kazancı olarak kabul edilmiştir. Değer artış kazançları çoğu zaman kişinin sahibi olduğu çeşitli mal ve hakların elden çıkarılması durumunda olur. “Elden çıkarmak” satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temlik, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasıdır.
Değer Artış Kazançlarının Stopaj Yoluyla Vergilendirilmesi: Alım satım işlemlerinde martah, kıymetin alış bedeli ile satış bedeli arasındaki farktır.
Değer artışı Kazançlarının Beyan Yoluyla Vergilendirilmesi: Mart ayında beyanname verilerek açıklanması gereken kazançlar şunlardır:
– Borsa İstanbul’da işlem görmeyen hisse senedi satışından doğan kazançlar,
– Diğer değer artış kazançları,
– Gayrimenkullerin ve hakların iktisap tarihinden başlayarak 5 yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlardır.
Vergilendirilmeyecek Değer Artışı Kazançları: Değer artış kazancının hesaplanmadığı ve vergilendirilmediği durumlar şeyledir:
– Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanuni mirasçılar taralından işletmenin faaliyetine devam edilmesi,
– Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle devrolunması,
– Kollektif veya adi komandit şirketlerin nevi değiştirilerek sermaye şirketi haline dönüşmesi durumunda ortaya çıkan değer artış kazançlarıdır.
Diğer Kazanç ve İratlar: Arızi Kazançlar
Arızi kazançlara örnekler:
– Süreklilik göstermeyen ticari ve serbest meslek faaliyetlerinin icrasından elde edilen kazançlar,
– Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetiyle, serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi
karşılığında elde edilen kazançlar,
– Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar ve peştemallıklardır.
