Miras Hukuku Nedir
Kişinin ölümü veyahut gaipliği halinde bu kişinin malvarlığının kimlere intikal edeceği, paylaşımın nasıl yapılacağını düzenleyen hukuk dalıdır. Miras bırakanın hayattayken yaptığı muvazaalı işlemleri vb. durumlarla birlikte aynı zamanda miras bırakanın ölümüyle birlikte mirasçılar arasındaki uyuşmazlıkların hepsi miras hukukunun kapsamında düzenlenmiştir.
Miras Hukukunda Pay Alabilecek Kişiler
Medeni kanunda kimlerin mirastan pay alabileceği zümre sistemi içerisinde belirlenmiştir. Miras bırakanla arasında kan bağı olan herkesin mirastan pay alması mümkün değildir. Mirastan pay alma hakkı zümre sistemi içerisinde belirlenmiştir.
- Zümre Sistemi: Miras bırakanın altsoyu (çocukları, torunları ve onların altsoyu)
- Zümre Sistemi: Miras bırakanın annesi, babası ve onların altsoyu (miras bırakanın kardeşleri ve onların altsoyu)
- Zümre Sistemi: Miras bırakanın büyükannesi, büyükbabası ve onların altsoyu (teyze, dayı, hala, amca ve altsoyu)
Mirastan pay alma hakkı 3. zümreye kadardır. Aynı zamanda miras paylaşımı zümre sırasına göre belirlenir. 1. zümrede mirasçı varken 2. ve 3. zümre mirastan pay alamaz.
Miras Hukukunda Saklı pay Mirasçılar Kimlerdir ve Pay Oranları Nedir?
Kanunda saklı pay mirasçıların miras hakkı düzenlenmiştir. Miras bırakan ölüme bağlı tasarrufta bulunurken bu kişilerin saklı pay oranlarını ihlal edemez.
Saklı pay mirasçılar;
- miras bırakanın altsoyu (çocukları, torunları ve onların altsoyu) saklı pay mirasçıdır. Altsoyun saklı pay oranı; yasal miras payının 1/2 ‘sidir.
- Miras bırakanın anne ve babası saklı pay mirasçıdır. Anne ve babanın saklı pay oranı; yasal miras payının 1/4’üdür.
- Miras bırakanın eşi saklı pay mirasçıdır.
- Eş, altsoy ile veyahut miras bırakanın anne ve babası ile mirasçı olmuşsa yasal miras payının tamamı saklı paydır.
- Eş, tek başına veyahut büyük anne büyük baba ile mirasçı olmuşsa yasal miras payının 3/4’ü saklı paydır.
- Türk Medeni kanunun’daki değişikle birlikte kardeşler saklı pay mirasçısı olmaktan çıkarılmıştır.
Miras Hukuku Nedir
Yasal Mirasçılar Kimdir?
Türk Medeni Kanunu’na göre yasal mirasçılar belirlenmiştir. Mirasın intikali derece sistemine göre belirlenir.
- Miras bırakanın altsoyu birinci dereceden mirasçıdır. Yani çocukları, torunları ve onların altsoyudur. Miras bırakanın çocuklarının hayatta olması halinde miras çocuklar arasında paylaştırılır. Eğer çocuklar miras bırakandan önce ölmüşse çocukların altsoyu mirası paylaşacaktır.
- Miras bırakanın altsoyunun olmaması halinde mirası ikinci derecedeki mirasçılar paylaşır. Yani miras bırakanın anne ve babasıdır. Anne ve baba, miras bırakandan önce ölmüşse onların çocukları (kardeşler) mirastan pay alır.
- Miras bırakanın altsoyu ile anne babası ve anne babasının da altsoyu bulunmuyorsa, büyük anne ve büyük baba mirasçı olur. Onlarda miras bırakandan önce ölmüşse onların çocukları mirasçı olur.
- Evlilik dışı doğan çocuk eğer baba tarafından tanınmışsa evlilik içindeki doğan çocuk gibi mirasçı olacaktır.
- Sağ kalan eş yasal mirasçıdır.
- Evlatlık ilişkisi mahkeme kararı ile kurulmuşsa evlatlık yasal mirasçı olacaktır. Evlatlık ve altsoyu, miras bırakana sanki kanı hısmı varmış gibi mirasçı olur.
- Devlet son mirasçıdır. Miras bırakanın hiçbir mirasçısı olmaması halinde miras devlete kalacaktır.
Eş Mirastan Nasıl Pay Alır?
Eş. evlenme dolayısıyla mirasçıdır. Eşin miras payı sabit değildir. Hangi zümre ile mirasa giriyorsa ona göre miras payı değişecektir.
Miras Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Miras bırakanın eşi ve çocukları yaşıyor ise:
Eş: mirasın 1/4’ünü alır.
Çocuklar: 3/4’ü çocuklar arasında eşit olarak paylaştırılır.
Miras bırakanın çocukları ve torunları bulunmuyorsa:
Eş: mirasın 1/2’sini alır.
Miras bırakanın anne ve babası: 1/2‘sini eşit olarak paylaşır.
Miras bırakanın sadece büyükannesi, büyükbabası ve eşi hayattaysa:
Eş: mirasın 3/4’ünü alır.
Miras bırakanın büyükannesi ve büyükbabası: 1/4’ü eşit olarak paylaştırılır.
Miras bırakanın büyükannesi ve büyükbabası hayatta değilse onların altsoyu, eş ile mirasçı olur. Ancak büyükanne büyükbabanın da altsoyu miras bırakandan önce ölmüşse eş mirasın hepsine tek başına sahip olur.
Veraset İlamı
Miras bırakanın ölümüyle birlikte mirasçılardan herhangi biri noterden veyahut sulh hukuk mahkemesinden veraset ilamı başvurunda bulunur. Veraset ilamında kimin mirasçı olduğu, miras paylarının ne olduğu yer alacaktır. Mirasçılardan herhangi birinin talep etmesi yeterlidir. Diğer mirasçıların da ayrıca talebine gerek yoktur. Veraset ilamı olmadan mirasçılar adına taşınmazların intikali veyahut sosyal güvenlik kurumundan alınacak maaşlar bağlanamaz (Yetim maaşı). Mirasçılık sıfatının kazanılması için veraset ilamının çıkarılmasına gerek yoktur. Ancak miras hakkıyla ilgili birçok işlemde bu belge gerekmektedir.
Ortaklığın Giderilmesi Davası (İzale-i Şüyu)
Miras bırakanın ölümüyle birlikte miras açılır ve ölenin tüm hak ve borçları kendiliğinden mirasçılara geçer. Ölüm ile mirasın geçmesi eş zamanlıdır. Mirasçıların mirası kabul etmesine gerek yoktur. Mirasçılar birden fazla ise aralarında miras ortaklığı oluşur. Bu miras ortaklığı TMK madde 107 gereği, mirasçılar bu mallar üzerinde elbirliği ile mülkiyet hakkına sahiptirler. Miras ortaklığı yani elbirliğiyle mülkiyet hali sona ermeden, mirasçılar mal üzerinde diledikleri gibi tasarrufta bulunamazlar. Diğer mirasçıların onayına ihtiyaçları vardır. Elbirliği ile mülkiyet halinde mirasçılar arasında uyuşmazlıklar çıkabiliyor. Bu nedenle elbirliği mülkiyetin sona ermesini isteyebilirler. Mirasçıların kanundan veyahut sözleşmeden kaynaklı olarak yükümlülükleri yoksa mahkemeden her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilirler.
Ortaklığın giderilmesi davasında 2 yol izlenebilir.
* Malın aynen taksimi ile yani taşınmaz üzerinde kat mülkiyeti kurularak her bir mirasçıya bir bağımsız bölüm düşmelidir. Bölümlerin değerlerinin birbirine denk düşmemesi halinde denkleştirme yapılır.
* Malın aynen taksimi mümkün değilse mahkeme kararı ile mal paylaştırılır ve satışı yapılır. Satış bedeli mirasçıların payları oranında paylaştırma yapılır.
Ortaklığın giderilmesi davasını tek bir mirasçı açmışsa diğer mirasçılar davalı olarak gösterilmelidir. Diğer tüm mirasçılar davaya dahil edilmeden, davaya devam edilmesi mümkün değildir.
Ortaklığın giderilmesi davası taşınmazın bulunduğu yerde veyahut birden fazla taşınmaz varsa herhangi bir taşınmazsın bulunduğu sulh hukuk mahkemesinde açılır.
Mirastan Mal Kaçırma (Muris Muvazaası) Davası
Bir sözleşme veya hukuki işlemle taraflar arasında görünüşte bir işlem yapmaktadırlar. Aslında aralarında yaptıkları bu anlaşma hiçbir hüküm ifade etmez. Miras bırakanın mirasçılardan mal kaçırmak için 3. Kişiye devretmesi veyahut çocuğuna aslında evini bağışlamak isterken, ölümü sonrasında diğer saklı pay mirasçıları tarafından tenkis davası açılarak o ev üzerinden paylarını alamasınlar diye çocuğuna satmış gibi göstermesi.
Görünüşte olan işlem satış iken kendi aralarında bu satış işlemi geçersizdir. Çünkü amaç, mirasçıları aldatarak mirastan mal kaçırmaktır.
Bu durumda taşınmazın yeniden terekeye dönmesi için mirasçıların talepte bulunması gerekir. Bu halde tapunun iptaline ve taşınmaz malın mirasçılar adına tesciline karar verilir.
Mirastan mal kaçırma davasında miras bırakanın yaptığı işlemin muvazaalı işlem olup olmadığına 3 koşula bakarak karar verilir:
* Görünüşte yapılan işlemin satış aslında kendi aralarında anlaşmaları bağışlama olmalıdır.
* Bu işlemin yapılış amacı saklı pay mirasçılarından mal kaçırmak olmalıdır.
* Miras bırakan ile 3. Kişinin aralarında yaptıkları satış işleminin hiçbir hüküm doğurmayacağına ilişkin bir anlaşma yapmış olmalılardır.
Mirastan mal kaçırma davasını saklı pay mirasçıları, yasal veyahut atanmış mirasçılar, evlatlık açabilir. Ancak mirastan çıkarılan, miras hakkından feragat edenler veya reddi mirasta bulunanlar davayı açamaz.
Mirastan mal kaçırma davası her türlü delille ispat edilebilir. Taşınmazın gerçek değeri ile satış bedeli arasındaki fark gösterilebilir. Veyahut 3. Kişinin taşınmazı alma gücü bulunmadığı ispat edilebilir.
Taşınmazın bulunduğu yerde veyahut birden fazla taşınmaz varsa taşınmazların herhangi birinin bulunduğu yerin Sulh hukuk mahkemesinde dava açılabilir.
Miras Hukuku Nedir
Tenkis Davası
Miras bırakanın hayattayken yaptığı ölüme bağlı tasarrufları ile saklı pay mirasçılarının miras hakkını ihlal etmesi durumunda açılan bir davadır. Tenkis davası miras bırakanın ölümü ile açılabilir. Saklı pay mirasçılar bu dava ile miras bırakanın tasarruf oranını aşarak saklı paylarının zedelendiğinden dolayı yapılan tasarruf oranında iadesini talep ederler. Miras bırakanın sağ iken yaptığı bu tasarruflarda saklı pay ihlali olduğunu bilseler ve ölümü beklediklerinde zararları fazla olacak olsa bile, miras bırakanın ölümü ile tenkis davasını açabilirler.
Tenkis Davasını Kimler Açabilir?
- Tenkis davasını sadece saklı pay mirasçıları açabilir. Her saklı pay mirasçı diğer mirasçılardan bağımsız olarak tek başına açabilir. Ancak dava açmayan diğer saklı pay mirasçılar davanın sonucundan yararlanamaz.
- İstisna olarak bu davayı; Saklı pay mirasçının alacaklısı olan kişide tenkis davası açabilir. Ancak bu alacaklının elinde alacaklısı olduğu saklı pay mirasçısının aciz vesikası olmalıdır. Ve bu aciz vesikası mirasın açıldığı tarihte olmalıdır. Miras açıldıktan sonra aciz vesikası alınmışsa tenkis davası açılamaz. Aynı zamanda saklı pay mirasçısının tenkis davası açmamış olması halinde bu saklı pay mirasçısının alacaklısı davayı açabilir.
İstihkak Davası
Miras bırakanın ölümüyle birlikte terekenin tamamını veyahut bir kısmını elinde bulundurulan kişiler karşı açılan bir davadır. Miras sebebiyle istihkak davası yalnızca atanmış ve yasal mirasçılar tarafından açılabilir. Yasal ve atanmış mirasçılar, mirasçılıktan doğan üstün haklarından dolayı istihkak davasını açma imkanına sahiptirler. Miras sebebiyle istihkak davası kabulüyle birlikte tereke malları davacıya iade edilir. Miras sebebiyle istihkak davasında davalı olan kişi tereke malını zamanaşımı ile kazanarak elinde tuttuğunu ileri süremez.
Miras sebebiyle istihkak davasında; davacının mirasçı olduğunu ve terekeyi elinde tutan iyiniyetli veya terekenin o kişinin elinde bulunduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl herhalde vasiyetnamenin açılmasıyla birlikte 10 yıl içerisinde açılmalıdır.
Eğer terekeyi elinde tutan kişi iyiniyetli değilse o halde davanın zamanaşımı süresi 20 yıl olur.
Miras Hukuku Nedir
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
