İdari Yargılama Hukuku 2022 Çanakkale
İdari Yargılama Hukuku, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 2575 sayılı Danıştay Kanunu, 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun çerçevesinde temel teorik ve uygulama noktalarını ele almaktadır.
Kıta Avrupası olarak bizim benimsediğimiz hukuk sisteminde Danıştay, Yargıtay gibi farklı yargı kolları ve bunların altında derece mahkemeleri yer almaktadır; tepede herhangi bir mahkeme yer almamaktadır. Bu yargı kolları arasında çıkan görev ve hüküm uyuşmazlıklarını çözmek için de bir Uyuşmazlık Mahkemesi bulunmaktadır.
İdari yargılama hukukunun inceleme alanı Danıştay altında örgütlenen, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin yaptığı/yapacağı yargılamaların usulüdür.
İdari Yargılama Usulünün Kaynakları
İdari yargılama usulünün en önemli kaynakları arasında mevzuat yer almaktadır. Bu mevzuat arasında Anayasa’da ilgili hükümler yanında üç temel kanun çok önemlidir: 2575 sayılı Danıştay Kanunu, 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu. Bunların yanında vergi uyuşmazlıkları için bir de Vergi Usul Kanunu’nda yargılamaya ilişkin çeşitli hükümler vardır.
İdari yargılama usulünün diğer önemli kaynakları yargı kararlarıdır: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları, Anayasa Mahkemesi kararları ve Danıştay kararları.
Bu kaynaklara ek olarak bilimsel eserler de idari yargılama hukukunun önemli kaynakları arasında yer almaktadır.
İdari Yargılama Hukukuna Hakim Olan İlkeler
– Yazılı yargılama usulü,
– Dosya üzerinden inceleyip karar verme,
– Resen araştırma ilkesi,
– Tasarruf ilkesi
İdari Yargılama Hukuku 2022 Çanakkale
İdari Yargı Teşkilatı
İdari yargı mercileri, Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, İdare ve Vergi Mahkemeleri’nden ibarettir.
Danıştay sadece Ankara’da örgütlenmiş;
Bölge İdare Mahkemeleri, İdare ve Vergi Mahkemeleri ise sadece bazı illerde teşkilatlanmıştır. İdare ve Vergi Mahkemeleri Bölge İdare Mahkemelerinin; Bölge İdare Mahkemeleri ile İdare ve Vergi Mahkemelerinin tümü ise Danıştay’ın hiyerarşisi altında yer almaktadır.
Danıştay hem ilk derece hem de yüksek mahkeme olarak görevlendirilmiş bulunmaktadır. Ancak Danıştay esas olarak bir temyiz mercii olup kanunda belirtilen hallerde aynı zamanda bir danışma merciidir. Danıştay’ın şu anda fiilen görev yapan 15 tane dairesi vardır. Bunlardan sadece Birinci Daire idari işlerle ilgili görevli dairedir.
Danıştay’daki dairelerin her biri ayrı mahkeme gibi olup her dairenin kendi görev alanı vardır ve her daire sadece kendi görev alanındaki idari uyuşmazlıklarla ilgili davalara bakabilir.
Bu dairelerin bir kısmı vergi dava dairesi bir kısmı ise idari dava dairesi olarak görev yapmaktadır. Vergi daireleri vergi uyuşmazlıklarına idari daireler idari uyuşmazlıklara bakar. Bunların üstünde İdari Dava Daireleri Kurulu ve Vergi Dava Daireleri Kurulu şeklinde iki heyet vardır. Bunlar da bu dairelerin ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyiz merciidir.
İdari yargı teşkilatında Danıştay’ın bu yapısının altında Bölge İdare Mahkemeleri (BİM) var. Bu mahkemeler birkaç şehri içine alacak şekilde örgütlenmiştir. Bölge İdare Mahkemeleri hiçbir davaya ilk derece mahkemesi olarak bakamayıp, istinaf mercii olarak idare ve vergi mahkemelerinin kesinleşmeyen kararlarına karşı yapılan istinaf başvurularını incelemekle ve bazı durumlarda dosyaların esası hakkında karar vermekle görevlidir.
Bölge İdare Mahkemelerinin altında da idare ve vergi mahkemeleri bulunmaktadır. Bunlar içerisinde idare mahkemeleri idari uyuşmazlıklar hakkındaki genel görevli idari yargı merciidir.
Özet olarak idari yargı sistemimizde üç derece vardır: Danıştay derecesi, Bölge İdare Mahkemeleri derecesi, idare ve vergi mahkemeleri derecesi.
İdare yargılama usulünün önemli özelliklerinden birisi yazılı yargılama usulüne dayanmasıdır; yani yargılamanın duruşmalara değil dilekçe ve belgelere dayanmasıdır. Dolayısıyla idari yargıda esas olan usul dosya üzerinden giden bir yargılama olmasıdır.
İdari Yargıda Mahkemeler
Danıştay
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile görevlendirilmiş Yüksek İdare Mahkemesi, danışma ve inceleme merciidir. Danıştay bağımsızdır. Yönetimi ve temsili Danıştay Başkanına aittir. Üyelerinin ¼’ü Cumhurbaşkanı, ¾’ü Hâkimler Savcılar Yüksek Kurulu tarafından seçilir.
Danıştay’ın hükümetle ilgili işleri Başbakanlık aracılığı ile yürütülür.
Görevleri
– İdare Mahkemeleri ile vergi mahkemelerinden verilen kararlar ve ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülen davalarla ilgili kararlara karşı temyiz istemlerini inceler ve karara bağlar.
– Danıştay Kanununda ve diğer kanunlarda yazılı idari davaları ilk ve son derece mahkemesi olarak karara bağlar.
– Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında düşüncesini bildirir.
Danıştayın Karar Organları
Daireler
15 Daire vardır. Birinci Daire idari, diğerleri yargısal görev yapar. Her daire bir başkan ve en az dört üyeden kurulur, görüşme sayısı beştir, kararlar çoğunlukla verilir.
İdari İşler Kurulu
Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri ile ilgili görüş bildirmek gibi idari işlerde görevlidir.
İdari Dava Daireleri Kurulu
İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülen idari davaların temyiz yeri ve Bölge İdare Mahkemelerinin ısrar kararlarının temyiz mercii olup ilk derece mahkemesi olarak dava dairelerinin aldığı yürütmeyi durdurma kararlarına karşı yapılan itirazları inceleyip kesin olarak karara bağlamakla görevlidir.
Vergi Dava Daireleri Kurulu
İlk derece Mahkemesi olarak Danıştay’da görülen vergi davalarının temyiz yeri ve Bölge İdare Mahkemelerinin ısrar kararlarının temyiz mercii olup ilk derece mahkemesi olarak dava dairelerinin aldığı yürütmeyi durdurma kararlarına karşı yapılan itirazları inceleyip kesin olarak karara bağlamakla görevlidir.
Danıştay Genel Kurulu
Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler ile Genel Sekreterden oluşur. Kararlar çoğunlukla verilir.
İçtihatları Birleştirme Kurulu
Dava dairelerinin veya idari ve vergi dava daireleri kurullarının kendi kararları veya ayrı ayrı verdikleri kararlar arasında aykırılık veya uyuşmazlık görüldüğü veyahut birleştirilmiş içtihatların değiştirilmesi gerekli görüldüğü takdirde, Danıştay Başkanının havalesi üzerine, Başsavcının düşüncesi alındıktan sonra işi inceler ve lüzumlu görürse, içtihadın birleştirilmesi veya değiştirilmesi hakkında karar verir.
Başkanlık Kurulu
Görevleri;
– Danıştay daireleri arasında çıkan görev uyuşmazlıklarını çözmek
– Ayrı yargı çevrelerinde bulunan idare ve vergi mahkemeleri arasında görev ve yetkiye ilişkin uyuşmazlıklarda ve bağlantılı davalarda merci tayinini yapmak
– Dava dairelerinin işlerinde birbirine göre nispetsizlik görülürse, bir dairenin görevine giren işlerden bir bölümünü diğer dava dairelerine verebilir
– Üyelerin dairelere ayrılmalarına karar vermek ve zorunluluk halinde daire başkanlarının ve üyelerin dairelerinin değiştirilmesine karar vermek
Yüksek Disiplin Kurulu
Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkan vekilleri, daire başkanları ve üyeler hakkında, disiplin kovuşturması yapılmasına ve disiplin cezası uygulanmasına karar verir.
Disiplin Kurulu
Danıştay memurları hakkında Yüksek Disiplin Kurulu görevlerini yapar.
İdari Yargılama Hukuku 2022 Çanakkale
İlk Derece Mahkemesi Olarak Danıştay’da Görülecek Davalar
Danıştay ilk derece mahkemesi olarak;
– Cumhurbaşkanı kararlarına,
– Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere,
– Bakanlıkların ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere,
– Danıştay İdari Dairesince veya İdari İşler Kurulunca verilen kararlar üzerine uygulanan eylem ve işlemlere,
– Birden çok idare veya vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere,
– Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu kararları ile bu Kurulun görev alanı ile ilgili Danıştay Başkanlığı işlemlerine,
karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları ile tahkim yolu öngörülmeyen kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan idari davaları karara bağlar.
Ayrıca Danıştay, belediyeler ile il özel idarelerinin seçimle gelen organlarının organlık sıfatlarını kaybetmeleri hakkındaki istemleri inceler ve karara bağlar.
Temyiz Yoluyla Danıştay’da Görülecek Davalar
İdare mahkemeleri ile vergi mahkemelerince verilen nihai kararlar ve ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülen davalarla ilgili nihai kararlar Danıştay’da temyiz yoluyla incelenir ve karara bağlanır.
İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülen davaların temyiz yeri ise konusuna göre ya İdari Dava Daireleri Kurulu ya da Vergi Dava Daireleri Kurulu’dur.
Bölge İdare Mahkemeleri, İdare ve Vergi Mahkemeleri
Genel görevli bağımsız mahkemelerdir.
Bu mahkemeler bölgelerin coğrafi durumları ve iş hacmi göz önünde tutularak Adalet Bakanlığınca kurulur ve yargı çevreleri tespit olunur. Bu konuda İçişleri, Maliye Bakanlıkları ile Gümrük ve Tekel Bakanlığının görüşleri de alınır.
Bu mahkemelerin kaldırılmasına veya yargı çevrelerinin değiştirilmesine, İçişleri, Maliye Bakanlıkları ile Gümrük ve Tekel Bakanlığının görüşleri alınarak, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilir.
Aynı yargı çevresinde birden fazla idare veya vergi mahkemesi kurulduğu takdirde, bu mahkemeler arasındaki iş bölümü, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.
1) İdare Mahkemeleri
Vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Danıştay’da çözümlenecek olanlar dışındaki:
a) İptal davalarını,
b) Tam yargı davalarını,
c) Kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları (Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç) çözümler.
2) Vergi Mahkemeleri
a) Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları,
b) (a) bendindeki konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları,
c) Diğer kanunlarla verilen işleri çözümler.
3) Bölge İdare Mahkemeleri
– İstinaf başvurularını inceleyip karara bağlamak,
– Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara bağlamak,
– Diğer kanunlarda verilen görevleri yapmak,
ile görevlidir.
Uyuşmazlık Mahkemesi
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile görevlendirilmiş, adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili bağımsız bir yüksek mahkemedir.
Olumlu Görev Uyuşmazlığı
Başka bir yargı düzeninin görevi içine girdiği gerekçesi ile yapılan görevsizlik itirazının mahkemece reddi üzerine, görev alanı korunmak istenen yargı düzeni içinde yer alan Başsavcının, görev konusunun incelenmesini Uyuşmazlık Mahkemesinden istemesine olumlu görev uyuşmazlığı denir. Bu yol yargı kollarının görev alanlarını birbirlerine karşı korumak için düzenlenmiştir.
Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
Olumsuz görev uyuşmazlığından söz edebilmek için adli, askeri ve idari yargı yerlerinden en az ikisinin, tarafları, konusu ve sebebi aynı olan davada, karşılıklı olarak birbirlerini görevli saymalarından dolayı, kendilerini görevsiz görmeleri ve bu yolda verdikleri kararların kesin, ya da kesinleşmiş olması gerekir.
Hüküm Uyuşmazlığı
Uyuşmazlık Mahkemesinin karara bağladığı uyuşmazlıklardan biri de, hüküm uyuşmazlığıdır. Adli, askeri ve idari yargı yerlerinden en az ikisi tarafından görevle ilgili olmaksızın kesin olarak verilmiş veya kesinleşmiş, aynı konuya ve sebebe ilişkin, taraflardan en az biri aynı olan ve kararlar arasındaki çelişki yüzünden hakkın yerine getirilmesi olanaksız bulunan durumlarda hüküm uyuşmazlığından söz edilir.
İdari Yargılama Hukuku 2022 Çanakkale
Stajyer Av. İrem Berçem Arikan
