Mirasçılıktan Çıkarmaya İtiraz Süreci
Mirasçılıktan Çıkarma (Iskat) Nedir?
Miras bırakan yani ölen kişi, bazı durumlarda mirasçıları mirastan mahrum bırakabilir. Bu mahrum bırakma yalnızca saklı paylı mirasçılar için geçerli olmaktadır. Normal şartlarda miras bırakan, mirasından pay almalarını istemese dahi saklı paylı mirasçıların miras hakkı korunmaktadır.
Kimdir saklı paylı mirasçılar? Saklı paylı mirasçılar, kanunda açıkça tanımlanmıştır. Bunlar; anne, baba varsa sağ kalan eş ve altsoydur. Altsoydan kasıt çocuklardır. Çocuklar hayatta değilse torunlardır.
Mirasçılıktan Çıkarmaya İtiraz Süreci
Mirasçılıktan Çıkarma Şartları Nelerdir?
Mirasçılıktan çıkarmanın koşullarının oluşabilmesi için birtakım durumlar söz konusudur. Cezai nitelikte ve koruyucu nitelikte olmak üzere iki durum mevcuttur. Cezai olarak;
Saklı paya sahip tarafın mirasçılıktan çıkarılabilmesi için, mirasçının, miras bırakan ya da yakınlarına karşı ağır bir suç işlemiş olması gerekmektedir. ‘’Ağır suç’’ kavramı hakimin takdir yetkisi alanına girer. Aile bağlarını koparıcı nitelikte bir suç meydana gelmiş olmalıdır.
Saklı paylı mirasçının, miras bırakana ya da ailesine karşı, aile hukukundan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemiş olması. Mirasçı eğer ki ailesine karşı sadakat, bakım, gözetim ve yardım gibi hususlardaki görevlerini yerine getirmemiş ise bu durum ortaya çıkar. Ayrıca kötü bir hayat sürmesi, kötü alışkanlıklara sahip olması da bu yükümlülüklerini yerine getirmede aksatmaya yol açarsa bu da mirasçılıktan çıkarma sebebidir.
Yukarıda bahsedilen koşullar cezai nitelikteki koşullardır. Bir de mirasçıyı koruyucu nitelikte, mirasçılıktan çıkarma söz konusudur.
Bu da;
Borç Ödemeden Aciz Olma Sebebiyle Mirasçılıktan Çıkarma, miras bırakan burada mirasçıyı korumakta, ölümden sonra borçlardan sorumlu tutulmamasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Şartları;
- Mirasçı borç ödemede aciz olmalıdır
- Mirastan çıkarılan mirasçının altsoyu olması gerekir
- Koruyucu çıkarma altsoyun doğmuş ya da doğacak çocukları lehine yapılmalıdır
- Koruyucu çıkarma vasiyet ya da miras sözleşmesiyle yapılmalıdır.
Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır?
Mirastan çıkarma nasıl olur? Mirastan çıkarma ölüme bağlı bir tasarruf olması sebebiyle miras sözleşmesi veya vasiyetname düzenleme yollarından biriyle bu işlemin gerçekleştirilmesi mümkündür.
Hangi yolla yapılırsa yapılsın miras bırakanın mirastan çıkarmaya yönelik açık irade beyanı ve mirastan çıkarmaya dayandığı sebep miras sözleşmesinde veya vasiyetnamede belirtilmelidir. Belirtilecek olan bu sebepler mutlaka kanunda sayılan sebeplerden biri olmalıdır. Hatta çıkarma sebebine ve olaylara somut olarak yer verilmesi gerekmektedir. Ayrıca mirastan çıkarma saklı payın bütününe ilişkin olabileceği gibi, bunun bir kısmına yönelik de olabilmektedir.
Mirastan Çıkarma Ne Zaman Yapılabilir?
Bir mirasçının mirastan çıkartılabilmesi ancak buna ilişkin bir vasiyetname düzenlenmesi ya da miras sözleşmesi yapılması ile mümkün olduğu için mirastan çıkarma ancak miras bırakan sağken yapılabilir. Bununla birlikte bu konudaki vasiyetnamenin veya miras sözleşmesinin mirastan çıkarılma sebeplerinin gerçekleşmesinden sonra düzenlenmesi gerekmektedir.
Miras Bırakan Mirastan Çıkardığı Mirasçıyı Affederse Mirastan Çıkarma Geçersiz Olur Mu?
Miras bırakan mirasından çıkardığı kişiyi sonradan affettiğinde mirastan çıkarma işlemi kendiliğinden geçersiz hale gelmemekte, ortadan kalkmamaktadır. Ancak miras bırakanın vasiyetnamesini yok ederek ya da sonradan yeni bir vasiyetname düzenleyerek mirastan men etme beyanını geri alması mümkündür.
Bu nedenle yalnızca sözlü olarak mirastan çıkarılan kişinin affedildiğinin beyan edilmesi mirastan çıkarma işlemini geçersiz kılmak için yeterli değildir.
Mirastan Çıkarmanın Sonuçları Nelerdir?
Mirastan çıkarılan kimse mirastan pay alamayacağı gibi bu durumu tenkis davasına da konu edemez. Mirastan çıkarılanın alması gereken ancak mirastan çıkarılması sebebiyle hak kazanamadığı pay ise, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalır.
Mirastan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir. Bir diğer deyişle mirasçılıktan çıkarılan kimse mirasın dışında kalmakta ve mirasçılığa ilişkin haklarını kaybetmektedir.
Mirasçılıktan Çıkarma İptal Edebilir Mi?
Her ne kadar miras bırakan böyle bir hukuki işlem yapmış olsa da, ıskat edilen mirasçı, belirli koşullarda bu işlemi iptal edebilir. Tasarrufun iptali ya da tenkis davası ile mirasçılıktan çıkarmanın haksız olduğunu ve korunması gereken menfaatinin bulunduğunu bu davalar yoluyla ispat edebilirse mirasçılıktan çıkarma işlemi iptal ettirilebilir.
Mirasçılıktan Çıkarma Nasıl Yapılır ?
Mirasçılıktan çıkarma ölüme bağlı tasarrufla yapılır. Kural olarak miras bırakan mirasının tamamı üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilir. Bunun sınırı ise saklı paydır. Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir (TMK m. 505). Kardeşin saklı payı yoktur.
Kişinin aile hukukundan ve evlilik hukukundan kaynaklanan yükümlülükleri vardır. Bunlar bakım, gözetim, sadakat, iyi davranma gibi yükümlülüklerdir. Bunların yerine getirilmemesinin bir takım sonuçları vardır. Bu sonuçların bazıları kamu hukukunu, bazıları özel hukuku ilgilendirir.
Mirasçılıktan çıkarma, saklı paylı mirasçının saklı payını hedef alır. Yani sadece saklı payı olan mirasçılar mirasçılıktan çıkarılabilir.
Miras bırakanla mirastan çıkarılan kimse arasındaki akrabalık bağı mirasçılıktan çıkarmanın sonucundan etkilenmez. Mirastan mahrum bırakma iradesi sadece mirasçılık bağına yöneliktir; soybağına yönelik değil. Yine bu tasarruf, sadece mirastan çıkarılan kişinin şahsına yöneliktir; onun mirasçılarına ise etki etmez.
Mirasçılıktan çıkarılan kimseye ait miras payı onun alt soyuna; altsoyu yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalır. Miras bırakan bundan farklı bir intikale de karar verebilir.
Mirasçılıktan çıkarma da tıpkı mirasçı atamada olduğu gibi ölüme bağlı tasarrufla (miras sözleşmesi ya da vasiyetname ile) yapılır. Ölüme bağlı tasarruf, miras bırakanın ölümü ile birlikte hüküm doğuracak hukuki işlemlerdir.
Miras sözleşmesi resmi şekilde yapılmalıdır. Vasiyetname ise miras bırakanın sözlü ya da yazılı irade beyanıyla da yapılabilir. Mirastan kısmen ya da tamamen mahrum bırakma mümkündür.
Mirasçılıktan çıkarmanın geçerli olabilmesi için miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufunda mirasçılıktan çıkarma sebebini göstermiş olması gerekir. Bu sebep tamamen miras bırakanın arzusuna göre belirlenmez. Sadece kanunda sınırlı şekilde sayılan sebeplerden ötürü çıkarma yapılabilir.
Mirasçılıktan çıkarma bir nevi cezalandırma işlemidir. Koruma amaçlı mirastan çıkarma ya da mirasçının kendisini korumak için mirastan feragat etmesi ya da mirası reddetmesi durumları, yazımızın konusu dışındadır.
Mirasçılıktan Çıkarmaya İtiraz Süreci
Mirasçılıktan çıkarılan kimse mirasçılık sıfatını ve bundan kaynaklanan haklarını kaybeder, miras payı ve tenkis davası açma hakkı ortadan kalkar. Fakat miras bırakanın çıkarma işlemi geri dönüşü olmayan bir yol değildir. Mirasçılıktan çıkarma işlemine itiraz edilerek iptali sağlanabilir.
Mirastan çıkarılmanın iptali, asliye hukuk mahkemesinde ölüme bağlı tasarrufların iptali hükümleri gereğince dava yolu ile istenir. Davacı çıkarma nedeninin gerçekleşmediğini, ölüme bağlı tasarrufta çıkarma nedeninin gösterilmediğini veya miras bırakanın tasarruf anında ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun olduğunu ya da aldatıldığını ileri sürebilir.
Mirasçılıktan Çıkarmada Dava Süreci
Ölüme bağlı tasarruflara ilişkin genel iptal sebepleri TMK m. 557’de belirtilmiştir. Buna göre tasarruf miras bırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa; yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa; tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlâka aykırı ise ve tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa iptali talep edilebilir.
Mirastan çıkarma davasında davacı, mirasçılık sıfatını kaybeden ve ölüme bağlı tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan kişidir. Dava, ölüme bağlı tasarrufun menfaat sağladığı kişiye karşı açılır.
Davacının talebi, ölüme bağlı tasarrufun ve dolayısıyla mirasçılıktan çıkarma işleminin iptal edilmesi olacaktır. Davacı buna dayanak olarak yukarıda belirttiğimiz genel nedenlerin yanında özel nedenler olan çıkarma sebebinin gerçekleşmediği veya ölüme bağlı tasarrufta gösterilmediği ya da miras bırakanın bu neden hakkında yanılgıya düşmüş olduğu iddialarını gösterebilir.
İptal davasının kabulü halinde davacı mirasçılık sıfatını ve miras payını geçmişe dönük olarak miras bırakanın ölüm tarihinden itibaren kazanır.
Mirasçılıktan Çıkarmada İptal Mümkün mü ?
Mirasçılıktan çıkarma ölüme bağlı tasarrufunun hem genel hem de özel nedenlere dayalı olarak iptali mümkündür. Bunun için gerekli olan davacının iptal davası açarak iptal nedenlerini ispat etmesidir. Fakat mirasçılıktan çıkarma, miras bırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir.
Mirasçılıktan çıkarılan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer (TMK m.512). Bu noktada, mirasçılıktan çıkarma işleminin dayanağı olan sebebin ölüme bağlı tasarrufta gösterilmediği iddiasında ispat yükünün yer değiştirdiğinden bahsedilmelidir.
Mirasçılıktan Çıkarmada Zamanaşımı
Mirasçılıktan çıkarmanın iptali, hak düşürücü süreye bağlanmıştır. Bunun anlamı mahkeme tarafından re’sen (talep edilmese de, kendiliğinden) dikkate alınmasıdır. TMK m.559 hükmüne göre iptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.
Gerek mirastan çıkarma işleminin daha sonradan iptal edilmemesi için, gerekse geçerli olmayan mirasçılıktan çıkarma işleminin iptali için başvurulacak yöntemler hakkında, uzman bir miras avukatına danışılması gerekir. ASAL HUKUK DANIŞMANLIK miras hukukunun birçok konusuyla bağlantılı olan bu alanında da hukuki destek sağlamaktadır.
Mirasçılıktan Çıkarmaya İtiraz Süreci
