Uluslararası Özel Hukukun Amacı Nedir
Uluslararası özel hukuk; kişiler arasındaki çıkan uyuşmazlıklarda hangi devletin hukukunun uygulanacağına dair kuralları düzenleyen hukuk dalıdır. İki kişinin uyruğu farlı olabilir. Veya aynı uyruklu iki yabancı Türkiye’de bir uyuşmazlık yaşamış olabilir. Tüm bu sorunların çözümünde öncelikle bu kişilerin hangi hukuka tabi olacağının belirlenmesi lazım. Çünkü devletler farklı hukuk sistemlerine sahiptirler.
İki devletin kanunlarının çatışması (kanunlar ihtilafı) halinde hangi yasa ve ülkenin mahkemesinin yetkili olacağına ilişkin hükümleri içerir. Sadece kişiler arasında çıkan uyuşmazlıkların çözümü belirlenmemiştir. Aynı zamanda çekişmesiz yargı işine konu olanlarında nasıl çözümleneceği belirlenmiştir. Örneğin soybağının kurulması, ehliyet, mirasın açılması gibi durumlar halinde hangi hukuk kurallarının uygulanacağı düzenlenmiştir.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanunu bu alanda kullanılan birincil yasadır. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanunu’nun 2. maddesine göre, Hâkim, Türk kanunlar ihtilâfı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukukunu kendiliğinden uygular. Yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerinin tüm araştırmalara rağmen tespit edilememesi hâlinde, Türk hukuku uygulanır.
Yine vatansızlar ve mülteciler için de kanunda düzenleme yapılmıştır. Nitekim İnsan Hakları Evrensel Beyannamesine göre, vatandaşta yabancı da hukuki kişiliğe sahiptir. Vatansızlar ve mülteciler hakkında yerleşim yeri, bulunmadığı hâllerde mutad mesken, o da yok ise dava tarihinde bulunduğu ülke hukuku uygulanacağı düzenlenmiştir.
Milletlerarası Özel Hukuk Hükümleri Uyarınca Evlenme Ve Boşanma
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanunu’nun 13. maddesi uyarınca Evlenme ehliyeti ve şartları, taraflardan her birinin evlenme anındaki millî hukukuna tâbidir. Evliliğin şekline ise yapıldığı ülke hukuku uygulanır. Evliliğin genel hükümleri, eşlerin müşterek millî hukukuna tâbidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları hâlinde müşterek mutad mesken hukuku, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır.
Boşanma ve ayrılık halinde eşlerin ortak milli hukuk kuralları uygulama alanı bulur. Taraflar ayrı vatandaşlığa sahiplerse ortak yaşam sürdükleri yer hukukunun kurallarına tabi olurlar. Eğer yoksa Türk hukuku uygulama alanı bulur. Yine nafaka talepleri veya velayete ilişkin uyuşmazlıklarda öncelikle eşlerin ortak milli hukuku uygulanır. Tarafların ortak milli hukuku yoksa yani ayrı vatandaşlığı sahiplerse müşterek mutad mesken hukukunun kurallarına tabi olurlar. Eğer bu da yoksa Türk hukuku uygulanır. Ancak tedbir taleplerinin istemi Türk hukuku hükümleri uyarınca talep edilebilir.
Yargıtay Kararı
Tarafların ikisinin de dava tarihi itibari ile İngiliz vatandaşı oldukları anlaşılmaktadır. Buna göre dava, tarafları bakımından “Yabancılık” unsuru taşımaktadır. Bu durumda davada uygulanacak hukuk, 5718 sayılı Kanun hükümlerine göre tespit edilecektir (5718 s. MÖHUK m. 1). Bu Kanuna göre, boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri, eşlerin müşterek milli hukukuna tabidir. (MÖHUK m. 14/1 )Hakim, Türk kanunlar ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku, tarafların bu hususta bir isteği olup olmadığına bakmaksızın re’sen uygulamak zorundadır (5718 s. MÖHUK m. 2/1).Taraflar İngiliz vatandaşı olduklarına göre boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümlerinde yetkili hukuk müşterek milli hukukları olan İngiliz hukukudur. O halde; taraflar arasındaki uyuşmazlığın çözümünde İngiliz hukuku uygulanması gerekirken mahkemece, tarafların Türk hukukunu uygulanmasını talep ettikleri gerekçesiyle Türk hukukunun uygulanarak hüküm tesis edilmesi doğru değildir. Hükmün bu sebeple bozulmasına karar vermek gerekmiştir. (Yargıtay 2. H.D 2019/4761 E. 2019/10295 K.)
Uluslararası Özel Hukukun Amacı Nedir
Milletlerarası Özel Hukuk Hükümleri Uyarınca Soybağının Kurulması
Soybağının nasıl kurulacağı ilgili kanun hükmü uyarınca düzenlenmiştir. Çocuğun doğum anındaki milli hukuk kurallarına göre soybağı kurulur. Ancak buna göre kurulamıyorsa mutad meskenindeki yer hukukuna göre kurulur. Eğer Soybağı bu hukuklara göre kurulamıyorsa, ananın veya babanın, çocuğun doğumu anındaki millî hukuklarına, bunlara göre kurulamaması hâlinde ana ve babanın, çocuğun doğumu anındaki müşterek mutad mesken
hukukuna, buna göre de kurulamıyorsa çocuğun doğum yeri hukukuna tâbi olarak kurulur.
Milletlerarası Özel Hukuk Hükümleri Uyarınca Miras
Miras bırakanın ölmesiyle birlikte miras için hangi hükümlerin uygulama alanı bulacağı yine kanunda düzenlenmiştir. Miras ölenin milli hukukuna tabidir. Ancak miras bırakanın Türkiye’de bulunan taşınmazları için Türk hukuku uygulama alanı bulur. Mirasın açılması sebeplerine, iktisabına ve taksimine ilişkin hükümler terekenin bulunduğu ülke hukukuna tâbidir. Türkiye’de açılmış olan mirasçısız tereke Devlete kalır.
Uluslararası Özel Hukukun Amacı Nedir
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
