Türk Vergi Sisteminin Genel Yapısı İstanbul 2023
TÜRK VERGİ SİSTEMİ
Bir ülkede, belli bir dönemde uygulanmakta olan vergilerin bütününe “vergi sistemi” denilmektedir. Türk vergi sistemi çoklu vergi sistemidir, yani harcama, gelir ve servetten oluşan bütün iktisadi kaynaklar ve konular vergiye tabidir. Çoklu vergi sistemi içindeki bütün vergiler dolaysız vergiler ve dolaylı vergiler olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Tekli Vergi Sistemi :Bir gelir unsurundan veya bir ödeme gücü üzerinden alınan vergiye tekli vergi sistemi denir.
Çoklu Vergi Sistemi :Gelir, servet ve harcamadan farklı oranlarda veya farklı tiplerde vergi alınmasıdır.
Türk Vergi Sisteminin Genel Yapısı
1) Dolaysız Vergiler= Gelir ve servet üzerinden alınan vergilerdir.
-Gelir üzerinden alınan vergiler
a. Gelir Vergisi
b. Kurumlar Vergisi
-Servet üzerinden alınan vergiler
a. Motorlu Taşıtlar Vergisi
b. Veraset ve İntiikal Vergisi
c. Emlak Vergisi
2) Dolaylı Vergiler= Harcama ve tüketim üzerinden alınan vergilerdir.
a. Katma Değer Vergisi
b. Özel Tüketim Vergisi
c. Gümrük Vergisi
d. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi
e. Özel İletişim Vergisi
f. Şans Oyunları Vergisi
Gelir Üzerinden Alınan Vergiler
Türkiye’de gelir üzerinden alınan vergiler; gelir vergisi ve kurumlar vergisidir. Gelir vergisinde, gerçek kişilerin gelirleri belli kurallar çerçevesinde vergilendirilirken; kurumlar vergisinde ise sermaye şirketleri, kooperatifler, iş ortaklıkları, dernek ve vakıflara bağlı iktisadi işletmeler ve iktisadi kamu kuruluşlarının elde ettiği gelir vergilendirilir.
Servet Üzerinden Alınan Vergiler
Türkiye’de servet üzerinden alınan vergiler, vergilendirilen servet unsuruna göre üçe ayrılır. Bunlar; emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, veraset ve intikal vergisi’dir.
Harcamalar Üzerinden Alınan Vergiler
Türkiye’de harcamalar üzerinden alınan vergiler, çok çeşitli olup, en bilinenleri katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, damga vergisi, şans oyunları vergisi banka ve sigorta muameleleri vergisi, özel iletişim vergisi, eğlence vergisi, çevre temizlik vergisi, gümrük vergileri, harçlar vb.’dir.
Gelir Vergisi
-Kurumlar Vergisi
-Bireysel Gelir Vergisi
GELİR VERGİSİNİN KONUSU
Gelir vergisinin konusu gelirdir. Ancak sadece gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 1. Maddesine göre gelir vergisinin konusu; bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Kazanç: Yalnız emekten veya emek ile sermayenin birleşmesinden elde edilen hasılattır. Bunlar; ücretler, ticari ve zirai kazanç, serbest meslek kazancı, sair kazanç ve iratlardır. İrat: Nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerler ile mal ve hakların karşılığında elde edilen gelirlerdir. Bunlar; menkul ve gayri menkul sermayeden elde dilen hasılatlardır.
KURUMSAL GELİR VERGİSİ
Kurumların kazançları ve kazançları kurumlar vergisinin konusudur. Kurumlar vergisine tabi gelir unsurları;
– Ticari faaliyetlerden elde edilen gelir,
– Tarım gelirleri,
– Profesyonellerden gelen gelir,
– Ücret ve maaşlar,
– Sermaye yatırımından elde edilen gelir (faiz ve temettüler),
– Taşınmaz varlıklardan ve haklardan elde edilen gelir,
– Diğer gelirler ve kazançlar.
Vergilendirilebilir olay, şirket kar / kazançlarının elde edilmesidir.
Kurumlar Vergisi mükellefi
– Sermaye şirketleri,
– Kooperatif şirketleri,
– Devlet İktisadi Teşebbüsleri (kamu iktisadi teşebbüsleri),
– Vakıf ve derneklere ait ekonomik varlıklar,
– Ortak girişimler.
BİREYSEL GELİR VERGİSİ
Gelir Vergisinin Konusu ve Unsurları
Gelir, gerçek kişiler tarafından bir takvim yılında elde edilen kar ve kazanç net miktarı olarak tanımlanır. Gelir unsurları yedi kategoride sınıflandırılır. Bunlar;
– Ticari faaliyetlerden elde edilen gelir,
– Tarım gelirleri,
– Profesyonellerden gelen gelir,
– Ücret ve maaşlar,
– Sermaye yatırımından elde edilen gelir (faiz ve temettüler),
– Taşınmaz varlıklardan ve haklardan elde edilen gelir,
– Diğer gelirler ve kazançlar.
Gelir Vergisinin Mükellefleri
Bu türden gelirlerden birini veya tümünü kazananlar, Bireysel Gelir Vergisine tabidir. Bu tür gelirleri alanlar Bireysel Gelir Vergisi mükellefleridir.
