İhtiyati Tedbir Talepli Menfi Tespit Davası Nedir
Gerçekte var olmayan bir borç yahut geçersiz bir hukuki ilişkiden dolayı hakkında icra takibi başlatılmış veya başlatılma tehdidine maruz kalan kişilerin gerçekte borçlu olmadığının ispatı için açabileceği bir dava çeşididir.
Menfi tespit davası açılabilmesi için;
- Menfi tespit davasını açacak olan borçlunun güncel bir hukuki yararı olmalıdır.
- Alacaklının icra takibi başlatması veya başlatma tehdidine maruz kalınması gerekir.
- Davanın konusu olan borç için genel mahkemelerde itirazın iptali yahut alacak davası açılmamış olması gerekir.
- Alacaklı tarafından icra takibi başlatılmış ise borcun ödenmemiş olmaması gerekir.
Menfi tespit davası açılmasında davacının hukuki yararı yoksa davanın reddi ile karşılaşabilir. İcra takibi başlamadan önce borçlunun menfi tespit davası açmasında hukuki yararı olduğu kabul edilmesi için tarafına borcu olduğu bildirilmesi gerekir.
İcra takibi başlatıldıktan sonra borçlu takibe itiraz ederek durdurmuşsa bu halde menfi tespit davası açılmasında hukuki yarar yoktur. Ancak borçlu icra takibine itiraz etmiş ve durmasını sağlamışsa alacaklı da itirazın kaldırılması davası ile itirazı hükümden düşürmüşse bu durumda borçlu menfi tespit davası açabilir.
Menfi Tespit Davası Yargılama Usulü
Menfi tespit davasında davacı borçlu davalı ise alacaklıdır. Menfi tespit davası genel hükümlere göre görüleceği için tanık, bilirkişi, yemin gibi deliller kullanılır. Ancak alacağın senede dayanması halinde tanık dinletilemez. Çünkü senede karşı senetle ispat kuralı vardır.
Davada ispat yükü borçlu üzerindedir. Ancak alacaklıya da ait olacağı durumlar olabilir. Örneğin borçlu alacağın varlığını tamamen inkar ediyorsa yani böyle bir ilişkinin hiç doğmadığını ileri sürüyorsa alacaklı olan taraf alacağını ispat etmesi gerekir.
Menfi Tespit Davasında Teminat
Menfi tespit davasının açılması ile icra takibi kendiliğinden durmaz. Ancak teminat göstererek, ihtiyati tedbir kararı istenebilir ve takibin dava sonuçlanana kadar durması sağlanabilir. Ancak icra takibinden önce açılan menfi tespit davası ile takipten sonra açılan menfi tespit davasında süreç farklı işler.
- İcra Takibinden Önce Açılan Menfi Tespit Davasında Teminat
Borçlu alacağın %15’i tutarında teminat yatırarak, sonradan açılacak olan icra takibinin dava sonuna kadar durmasını sağlayabilir. Borçlu ihtiyati tedbir kararı aldırdığı zaman alacaklının icra takibi başlatmasına engel değildir. Ancak takip açılsa bile duracaktır dolayısıyla haciz işlemleri yapılamaz.
- İcra Takibinden Sonra Açılan Menfi Tespit Davasında Teminat
Borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın %15’inden aşağı olmamak üzere teminat göstererek, mahkemeden ihtiyati tedbir yoluyla icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini isteyebilir.
Menfi Tespit Davasında Verilebilecek Kararlar
Mahkeme davacının yani borçlunun borçlu olmadığını tespit etmesiyle davanın kabulüne karar verir. Borçlu hakkında icra takibi başlatılmışsa ve alacaklı takibinde haksız ve kötüniyetli ise dava değerinin %20’sinden aşağı olmamak üzere alacaklıyı kötüniyet tazminatına mahkum eder. Tabi ki alacaklının kötüniyet tazminatına mahkum edilebilmesi için borçlunun talebi gerekir.
Menfi tespit davasının kabulüyle birlikte icra takibi durur. Kararın kesinleşmesiyle birlikte takip iptal edilir. Mallara haciz konmuşsa haciz kalkar. Eğer borçlunun malları hacizle satılmışsa satış bedeli borçluya ödenir.
İhtiyati Tedbir Talepli Menfi Tespit Davası Nedir
Menfi tespit davasında borçlu, borçlu bulunursa davanın reddine karar verilir. Alacaklı ihtiyati tedbir kararı nedeniyle alacağını geç elde ettiği için borçlu dava değerinin %20’sinden aşağı olmamak üzere tazminata mahkum edilir. Bu halde borçlunun tazminata mahkum edilmesi için alacaklının talebi gerekmez, mahkeme tarafından re sen karar verilir.
Menfi Tespit Davasında Zamanaşımı
Düzenlemede zamanaşımı yahut hak düşürücü süreye ilişkin bir belirleme yoktur. İcra takibi başlatılmadan önce dava açmakta hukuki yararı bulunan borçlu davayı her zaman açabilir. Aynı zamanda icra takibi başladıktan sonra menfi tespit davası açmak için şartları oluşan borçlu yine davayı her zaman açabilir. Ancak icra takibi sonrasında borçlu olunmayan bir para ödenmek zorunda kalınmışsa bu halde menfi tespit davası açılamaz. Borçlu olunmayan paranın ödenmesinden itibaren 1 yıl içerisinde İstirdat Davası açılmalıdır.
Menfi Tespit Davasında Yetkili Ve Görevli Mahkeme
Takibe konu olan alacağın kaynağı ile niteliğine göre görevli mahkeme belirlenir. Örneğin ticari işten kaynaklı alacaklarda asliye ticaret mahkemesi, işçilik alacaklarından kaynaklı davalarda iş mahkemesi görevlidir.
İcra Takibi Sonrası Borç Ödenmişse Hangi Dava Açılır?
İcra takibi başlatıldıktan sonra borç ödenmişse bu halde borçlu menfi tespit davası değil; istirdat davası açmalıdır.
İhtiyati Tedbir Talepli Menfi Tespit Davası Nedir
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
