Kıymetli Evrak Nedir | Kıymetli Evrak Hukuku 2023
Kıymetli Evrak Nedir?
Kıymetli evrak Türk Ticaret Kanunu’nun 645. maddesinde; “Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.” olarak tanımlanmıştır. Tanımdan anlaşılacağı üzere kıymetli evraka içeriği olan hak senetten ayrı olarak kullanılamamaktadır.
Kıymetli evrakın özellikleri
1. Hak senede bağlıdır. Hak ve senet iç içe geçmiştir.
2. Hak ile senet arasında kuvvetli bağ vardır.
3. Senet zemindir yani hukuki açıdan önemli sonuç içermelidir ve düzenleyen aleyhine olmalıdır.
4. Hak parasal nitelikte olmalıdır.
5. Hakkın istenmesi senedin ibrazı ile olur.
6. Senetler sıkı şekil şartlarına bağlıdır.
7. Senetteki hak, hakkın doğumuna sebep olan hukuki ilişkiden bağımsız olacak hakkı verir.
8. Kanunda sınırlı olarak sayılmıştır.
Kıymetli evraklarda genel olarak 6 kişi olur bunlar keşideci, lehtar, ciranta, muhatap, aval, hamildir. Bunları kısaca tanımlayacak olursak.
Kıymetli Evrak Türleri
Kanunda kıymetli evrakların türleri de belirlenmiştir.
Buna göre kıymetli evrak türleri şu şekilde sıralanmaktadır;
İçindeki hakkın niteliğine göre kıymetli evrak türleri: Alacak senetleri, eşya hukuku senetleri ve ortaklık senetleri
Hakkın senetten önce var olup olmadığına göre kıymetli evrak türleri: Kurucu kıymetli evrak ve bildirici kıymetli evrak
Düzenlenmesine sebep olan hukuki işlem ile ilişkisine göre kıymetli evrak türleri: Mücerret (sebebinden soyut) kıymetli evrak ve illi (sebebe bağlı) kıymetli evrak
Kamu itimadına mazhar olup olmadığına göre kıymetli evrak türleri: Kamu itimadına mazhar olan kıymetli evrak ve kamu itimadına mazhar olmayan kıymetli evrak
Tedavüle çıkarılış sayılarına göre kıymetli evrak türleri: Tedavüle tek tek çıkan kıymetli evraklar ve tedavüle çok sayıda çıkan kıymetli evraklar
Yatırım amacı taşıyıp taşımamalarına göre kıymetli evrak türleri: Menkul kıymet olan kıymetli evrak ve menkul kıymet olmayan kıymetli evrak
Hak sahibini teşhis etme işlemine göre kıymetli evrak türleri: Nama yazılı senetler, emre yazılı senetler (bono gibi) ve hamile (hamiline) yazılı senetler
Hak sahibini teşhis etme işlemine göre sınıflandırılan kıymetli evraklar devir şekline göre de sınıflandırılabilmektedir.
Kıymetli Evrak Nedir | Kıymetli Evrak Hukuku 2023
Kıymetli Evrakın Sınıflandırılması
-Temsil ettikleri hakkın türü bakımından
-Devir şekilleri bakımından
-Nama yazılı senetler
-Emre yazılı kıymetli evrak
-Hamile yazılı kıymetli evrak
Kıymetli Evrakta Def’iler
Senedin metninden anlaşılan defiler
Senedin hükümsüzlüğüne ilişkin defiler
Şahsi defiler
Kıymetli Evrak Hangi Hakları İçerir?
Hakkın senede bağlı olduğu ve senet olmadan ileri sürülemediği ya da devredilemediği senetler, kıymetli evrak olarak adlandırılmaktadır. Bu bağlamda kıymetli evrakların hangi hakları içerdiği aşağıdaki gibidir;
Kıymetli evrakların var olabilmesi için mutlaka senet gerekmektedir.
Başkasına devredilemeyen kıymetli evraklar da bağlı olduğu senetlerdir.
İçerdikleri haklar bakımından kıymetli evraklar, güvenlik sağlamaktadır.
Senet ile bağlantılı olan kıymetli evraklar, belirlenen unsurlar çerçevesinde değer ifade etmektedir.
Kıymetli Evrak Hukuku
Kıymetli evrak hukuku da kıymetli evraklar ile ilgili yasal konuları ele alır. Kıymetli evrak hukuku konusunun içinde kıymetli evrak senetlerinin türleri, içerikleri, düzenlenme biçimleri, devir şartları, tahsil ve rehin şartları gibi pek çok alt başlık bulunur. Kıymetli evrak hukuku kıymetli evrak senetleri hakkındaki şartları da düzenler.
Kıymetli Evrakın Devri Nasıl Olur?
Kıymetli evraklar devredilebilir senetlerdir. Yani senetteki hak sahibinin hakkını üçüncü kişilere devredebilmesi mümkündür. Fakat kıymetli evrakın türüne göre devrin nasıl yapıldığı hususu değişiklik göstermektedir. Devir türlerine göre nama(ada), emre(belirli bir kişinin emrine) veya hamiline yazılı olarak üçüncü kişilere devredilebilirler.
TTK m.647 kanun hükmü uyarınca ‘emre yazılı senetlerde ciroya, nama yazılı senetlerde yazılı bir devir beyanına da gerek vardır. Bu beyan kıymetli evrakın veya ayrı bir kâğıdın üzerine yazılabilir’ hangi türün ne şekilde devredilebileceği düzenlenmiştir. Mülkiyet veya sınırlı bir ayni hak kurulması amacıyla kıymetli evrakın devri için her hâlde senet üzerindeki zilyetliğin devri şarttır. Her devir şeklinde artı olarak mutlaka senedin devri de şarttır.
Kıymetli Evrakın Zıyaı ve İptali
Kıymetli evrakın zıyaı sebebiyle iptaline ilişkin olarak genel hükümlerde kanun koyucu, kıymetli evrakın zıyaı olması halinde iptaline mahkeme tarafından karar verilebileceğini, iptal sebebiyle mahkemeye başvuracak kişinin ise kıymetli evrakın zayi olduğu veya ziyanın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi olması gerektiğini iptal kararı verildiğinde hak sahibinin artık iptal kararı ile hakkını senet olmaksızın da ileri sürebilmek ya da yeni bir senet düzenlenmesini isteyebilmek gibi seçimlik hakka sahip olduğunu düzenlemiş ve hemen devamında da kıymetli evrakın çeşitli türlerine göre iptal usulü ve esaslarına ilişkin özel hükümleri saklı tutulmuştur.
Bu yöndeki davalar çekişmesiz yargı usulüne tabi olur. Mahkemece verilen iptal kararı maddi hukuku etkilemez. İptal kararı sadece bu kararı alan kimsenin bu senedi ibraz etmeden hak sahibi olarak var sayılmasına hizmet eder.
Kıymetli Evrak Nedir | Kıymetli Evrak Hukuku 2023
