Sigortasız Çalışan İşçinin Hakları | İzmir 2023
Türkiye’deki Sigorta Sistemleri
Kamu kuruluşları tarafından işletilmekte olan sigorta kuruluşları içinde son yıllarda tamamı SGK bünyesine geçmiş olan Sosyal Sigortalar Kurumu, Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR gibi sigorta çeşitleri bulunmaktadır.
İşçiler için SSK, devlet memurları için emekli sandığı ve esnaf ya da serbest çalışanlar için de BAĞ-KUR hizmet vermektedir. Kişiler bunların dışında özel sigorta kuruluşları aracılığı ile de sigorta hizmetlerini verebiliyorlar. Ancak bu kuruluşlar zaman zaman yüksek ücretler talep edebilmektedir.
Sigorta Primleri Eksik Yatan İşçinin Hakları Nelerdir?
İşçi, i̇ş akdini haklı nedene dayanarak feshetme, kıdem tazminatı ve kalan alacaklarını talep edebilme hakkına sahip olacaktır. Ayrıca yine dava yolu ile eksik primlerinin tamamlanmasını hizmet tespiti davası açarak sağlayabilecektir. Bu dava, işçi tarafından işverenine ve SGK’ya karşı açılır. Mahkeme tarafından tespit edilen eksik primler, işveren tarafından SGK’ya yatırılır. Bu halde işçi ekstra bir ödeme almaz fakat emeklilik maaşında artış olur.
SGK Çalışma Sistemi | Sigortasız Çalışan İşçinin Hakları
İşçiler için kamu kuruluşları içindeki sigorta kuruluşlarında öngörülmüş olan SSK diğer kamuya ait sigorta kuruluşlarından farklı olarak kendine has özellikler taşımaktadır.
Bu yönüyle Emekli Sandığı’ndan ayrılmakta olan SSK özel sigorta gibi faaliyet göstermektedir. Primlerin işçi ve işverenlerden toplandığı bu sistemde sigorta ihtiyaçlarının karşılanması sağlanır.
Yani SSK aslı itibarıyla işçilerin kendi paraları ile kendilerini korudukları bir sigorta sistemi olmaktadır. Devlet tarafından kurulmuş olması pek çok kişide sigortanın devlet eliyle verildiği düşüncesini ortaya çıkarıyor olsa da bu doğru değildir.
Kayıt Dışı / Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Cezası
Sigortasız işçi çalıştıran işverene uygulanan cezalar ve yaptırımlar bulunmaktadırlar. Bunlar;
İşçinin hastalanması, iş kazası geçirmesi veya meslek hastalığına yakalanması halinde Sosyal Güvenlik Kurumunun karşılaştığı maliyet bedelinin işverenden tahsil edilmesi,
İlgili bildirge ve belgelerin süresinde verilmemiş olması, denetmen veya müfettiş tarafından inceleme yapılması halinde kayıt geçersizliği veya kayıt ibraz etmeme nedeniyle idari para cezası uygulanması,
İşverenin bir yıl süreyle teşvikten yararlandırılmaması,
Sigortasız çalıştırılan süreye ait sigorta primlerinin işverenden gecikme zammı ve cezası (faizi) ile birlikte tahsil edilmesi,
şeklinde sigortasız işçi çalıştırma cezaları ve yaptırımları uygulanmaktadır.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Nasıl Şikayet Edilir?
Sigortasız işçi çalıştırma birçok farklı yöntem ile SGK’ya ihbar edilebilmektedir:
SGK tarafından kurulan ALO 170 hattı aranarak,
SGK’nın internet sitesi üzerinden online olarak,
Son olarak; kişinin bulunduğu il ve ilçedeki Sosyal Güvenlik Kurumlarına şikâyet dilekçesiyle ihbar edilebilir.
İhbar gerçekleştirirken ilgili kurumun iş yeri unvanı ve adresi bilgileri SGK ile paylaşılmalıdır.
Sigortasız çalıştırılan işçi, geriye dönük sigortasının tamamlanmasını ve hizmet tespitinin yapılabilmesi için ayrıca adli yollara da başvurmalıdır.
İş Kanunu uyarınca hizmet tespiti davası açılmalı, bu dava ile işçi çalıştığı hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacağı ilâm yani mahkeme kararı ile iddia ettiği çalışmalarını ispatlayabilecektir.
Hizmet Tespit Davası
İşçilerin atması gereken en önemli adım hizmet tespit davası açmaktadır. Bu dava hem işverene hem de SGK’ya açılmaktadır. Açılan davalar sonucunda işçilerin bugüne kadar aldıkları maaşa göre yatırılan SGK primleri incelenir. Sonrasında yargı tarafından durum karara bağlanır.
Hizmet tespit davasının sonucunda işverenin eksik yatırdığı primlerin tamamını yatırması kararı çıkar. Ayrıca bu primler faizli bir şekilde yatırılacaktır. Bu durumda işçiler direkt olarak bir gelir elde edemezler. Yalnızca emekli maaşları daha yüksek seviyede olacaktır.
Sigortasız Çalışma Nasıl İspatlanır?
Sigortasız çalışan işçi, bu iddiasını şikayet yolu ile ya da dava yolu ile ileri sürerse her iki durumda da ispat biçimleri farklılık gösterecektir. Halihazırda sigortası olmadan çalışan işçi ilgili kuruma şikayette bulunarak müfettişlerin gelmesi ile durumun tespitine imkan tanır. İşten ayrılan işçinin şikayeti durumunda ise bu kez dava yolu ile durum tespit ettirilir.
Sigortasız çalışan işçinin davada ispatı ise işçinin o işyerinde çalıştığına dair her türlü yazılı belge, bilgi evrakı ile olabileceği gibi tanık yolu ile de olabilir. Yine işçi fotoğraf, sosyal medya, kısa mesaj, Whatsapp mesajları gibi deliller ispat için davacı tarafların menfaatine olabilecektir.
Sigortasız Çalışan İşçi Tazminat Alabilir Mi?
Sigortasız çalıştırılan işçinin haklı nedenle fasih hakkı vardır. 4857 sayılı Kanunun İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı başlıklı 24. Maddesinin 2/e bendi uyarınca;
İşveren tarafından işçinin ücreti, kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmezse ve ödenmezse hükmünü içererek, işçinin kanun gereği hak ettiği ücretlerin kendisine ödenmemesini, sigortanın hiç başlatılmaması ve primlerimin ödenmemesi sebebiyle işçinin haklı nedeni sayarak iş sözleşmesinin derhal feshine olanak tanımaktadır.
Bu sebeple 4857 sayılı Kanun ve diğer ilgili mevzuat hükümleri gereği işçi haklı nedenle iş akdini feshedebilir, böylelikle iş yerinden kıdem ve diğer tazminatlarını haklı olarak alabilir.
Sigortasız Çalışan İşçinin Ölümü
İşyerinde sigortasız çalışan işçinin ölmesi durumunda dava hakkı yasal mirasçılara geçecektir. Bu durumun nedeni ortada bir alacak hakkı olması bu alacağın da tereke ile birlikte mirasçılara intikal etme ihtimalinin bulunmasıdır. Mirasçılar işverene karşı sigortalılığın tespiti davası açmak için hepsinin bir arada dava açması gerekir. İş Mahkemelerinde açılacak davada delil ve tanıklar işçinin yaşadığı sürede açacağı dava ile benzerdir. Mahkeme değerlendirmeyi bu deliller ışığında yapar. Önemle belirtilmesi gerekilen bir husus da işçinin ölümünün üzerinden en fazla beş yıl geçmeden dava açılmalıdır. Yani mirasçıların açacağı hizmet tespiti davasında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Sürenin geçirilmesi durumunda davalı işveren ya da Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından zamanaşımı definde bulunulabilir.
İşçinin Gerçek Ücret ve SSK Primlerinin Tespit Davasında Görevli Mahkeme
Bu davalar diğer işçi ve işveren arasında meydana gelen uyuşmazlıklarda olduğu gibi zorunlu arabuluculuk uygulamasına başvurusunun gerekli olmadığı davalardan olup ücretin tespiti veya prim tespiti amacıyla mahkemeye dava açmak mümkündür.
Prime esas kazanç tespiti davası dilekçesi örneği ile iş mahkemesine başvurulması halinde eksik ödenen ücretler veya ödenmemiş primler ile ilgili işveren aleyhine dava açılabilmektedir. İşçi veya işverenin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki iş mahkemesi tespit davasında görevli ve yetkili mahkemelerdendir.
Sigortasız Çalışan İşçinin Hakları | İzmir 2023
